Οι Έλληνες δικαίως μπορούν να ισχυρίζονται πως το μείγμα οικονομικής πολιτικής, όπως εφαρμόστηκε στη χώρα μας, ήταν ένα ισχυρό σοκ, με τις συνέπειες να είναι εμφανείς σε κοινωνικό επίπεδο.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετούς οικονομικής κρίσης (2008-2016) η ελληνική οικονομία δέχτηκε το ισχυρότερο σοκ στην αγορά εργασίας μεταξύ των 37 “ανεπτυγμένων” οικονομικά κρατών που μελετά το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Καταγράφει στη χώρα μας τη μεγαλύτερη αύξηση της ανεργίας, αλλά και τη μεγαλύτερη μείωση του δείκτη απασχόλησης.
Μετά από την Ελλάδα, το δεύτερο μεγαλύτερο πλήγμα δέχτηκε η κυπριακή οικονομία, ενώ έπονται σε μέγεθος τριγμών της αγοράς εργασίας η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία. Στον αντίποδα, πολύ μεγάλη αύξηση της απασχόλησης καταγράφεται στη Μάλτα, στη Σιγκαπούρη, στη Γερμανία και στην Κορέα.
Τα στοιχεία του ΔΝΤ περιλαμβάνονται στην εξαμηνιαία έκθεση World Economic Outlook, μέρος της οποίας (τα κεφάλαια 2, 3 και 4) δόθηκε χθες στη δημοσιότητα. Ο λόγος για την έκθεση που περιλαμβάνει και τα στοιχεία για το ΑΕΠ, τα οποία όμως θα βγουν στη δημοσιότητα μέσα στις επόμενες μέρες μαζί με το “κεφάλαιο 1” της έκθεσης.
Επίσης, αναμένονται σε ξεχωριστές εκθέσεις και τα δημοσιονομικά στοιχεία του ΔΝΤ, τα οποία αυτή τη φορά έχουν ειδικό ενδιαφέρον, αφού ίσως αποκαλύψουν τις θέσεις του αναφορικά με την εμπροσθοβαρή ή όχι εφαρμογή του μειωμένου αφορολόγητου.
Όσο για τα κεφάλαια 2, 3 και 4 της έκθεσης, που δόθηκαν χθες στη δημοσιότητα, σχετίζονται κυρίως με την αγορά εργασίας και δείχνουν τους μεγάλους τριγμούς που προκάλεσε η κρίση στην Ελλάδα. Πάντως, ενδιαφέρον είναι, σύμφωνα με τα γραφήματα που παρουσιάζει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ότι η κρίση προκάλεσε έξοδο από την αγορά εργασίας κατά κύριο λόγο ανδρών οι οποίοι δεν έβρισκαν δουλειά.
Αντιθέτως, οι γυναίκες κινητοποιήθηκαν στην Ελλάδα εν μέσω κρίσης. Η χώρα μας κατατάσσεται 4η σε αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας την περίοδο 2008-2016. Της Ελλάδας προηγούνται σε επιδόσεις το Ισραήλ, η Γερμανία και η Ισπανία.
Γενικότερα σε παγκόσμιο επίπεδο η έκθεση αναφέρει ότι η συμμετοχή στην αγορά εργασίας έχει αυξηθεί μεταξύ των γυναικών και των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων, αλλά έχει μειωθεί μεταξύ των νέων και των ανδρών. Η γήρανση και η παγκόσμια κρίση είναι η ερμηνεία για τη μείωση της συμμετοχής ανδρών στην αγορά εργασίας κατά την τελευταία δεκαετία.
«Ωστόσο, η αυξανόμενη συμμετοχή των γυναικών υπογραμμίζει τη σημασία άλλων παραγόντων», αναφέρει το ΔΝΤ, όπως το μορφωτικό επίπεδο, οι τεχνολογικές εξελίξεις, η κατάρτιση και η μείωση των κινήτρων για συνταξιοδότηση. Ειδική σημασία δίδεται στη γήρανση και στην ανάγκη επανεξέτασης των μεταναστευτικών πολιτικών για την τόνωση της προσφοράς εργασίας σε “προηγμένες” οικονομίες.
Οικονομικές πολιτικές που στηρίζουν την αύξηση του φορολογικού και ασφαλιστικού βάρος για τους εργοδότες ή αποθαρρύνουν τους άνεργους από το να αναζητήσουν δουλειά μπορεί στην πράξη να μειώσουν τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας, όπως προκύπτει από στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την πορεία των ανεπτυγμένων οικονομιών από το 1985.
Σύμφωνα με έκθεση του οργανισμού, η αύξηση των εισφορών και των φόρων, που μεγαλώνουν το βάρος για τον εργοδότη χωρίς να ωφελούν τον εργαζόμενο, συμπιέζει τη συμμετοχή στην αγορά τόσο για άνδρες όσο και για γυναίκες σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.
Ανάλογα αρνητικά αποτελέσματα αποφέρει η παροχή υψηλού επιδόματος ανεργίας, καθώς λειτουργεί ως αντικίνητρο για την αναζήτηση απασχόλησης.
Αντίθετα, ιδιαίτερα θετική επίδραση έχουν πολιτικές που παρατείνουν τον εργασιακό βίο των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων και τους αποθαρρύνουν από το να βγουν στη σύνταξη.
Μεγάλα κέρδη αποφέρουν, επίσης, προγράμματα προσανατολισμού και επανεκπαίδευσης, ενώ το ΔΝΤ διαπιστώνει πως συνδικάτα και συλλογικές διαπραγματεύσεις ενισχύουν σημαντικά την απασχόληση.
Κατά την περίοδο της παγκόσμιας κρίσης, από το 2008 έως το 2016, η συμμετοχή στην αγορά εργασίας στην Ελλάδα έπεσε κατά σχεδόν 1%, ενώ ειδικά στους άνδρες η πτώση ανέρχεται σε περίπου 4,5%, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Αντίθετα, η συμμετοχή των γυναικών αυξήθηκε κατά σχεδόν τρεις μονάδες, γεγονός που συνάδει με τα ευρήματα από σχεδόν όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες και αντανακλά την ευρύτερη εξισορρόπηση μεταξύ των φύλων.
Η λύση είναι η μετανάστευση
Ωστόσο, ακόμα και με εφαρμογή των βέλτιστων εργασιακών πρακτικών, μακροπρόθεσμα η λύση- “κλειδί” είναι η τόνωση των μεταναστευτικών εισροών, με το ΔΝΤ να επισημαίνει πως οι ανεπτυγμένες οικονομίες θα πρέπει να αναθεωρήσουν τη μεταναστευτική πολιτική τους εάν θέλουν να αποφύγουν τις οικονομικές συνέπειες του δημογραφικού προβλήματος.
Το Ταμείο παραδέχεται πως η υποδοχή μεταναστών μπορεί να προκαλέσει πολιτικές δυσκολίες, όμως επισημαίνει πως οι εισροές λειτουργούν ως αντίβαρο- “κλειδί” στη σταδιακή γήρανση του πληθυσμού, η οποία απειλεί την ισορροπία του ασφαλιστικού συστήματος και την ηλικιακή σύνθεση της αγοράς εργασίας.
«Μετανάστες που αφομοιώνονται στην κοινωνία μπορούν να αποφέρουν σημαντικά μακροπρόθεσμα οφέλη, όπως υψηλότερη ανάπτυξη και τόνωση της παραγωγικότητας», αναφέρει η έκθεση, υπογραμμίζοντας παράλληλα πως περίπου το 50% της πληθυσμιακής αύξησης στις ανεπτυγμένες οικονομίες τις τελευταίες τρεις δεκαετίες οφείλεται στη μετανάστευση.
Το Ταμείο υπογραμμίζει ότι ακόμα και με τις βέλτιστες πολιτικές η συμμετοχή στην αγορά εργασίας στις ανεπτυγμένες οικονομίες θα μειωθεί έως και κατά 5,5 μονάδες σε βάθος τριακονταετίας. Πτώση τέτοιου μεγέθους σημαίνει πως η μέγιστη παραγωγική δυνατότητα της τυπικής ανεπτυγμένης οικονομίας θα μπορούσε να συρρικνωθεί κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες έως το 2050.
