Γεννήθηκε με υψηλές προσδοκίες μέσα σε ένα κλίμα πανηγυρισμού αλλά και σκεπτικισμού. Ο «τοκετός» ήταν επώδυνος, όπως και τα πρώτα βρεφικά χρόνια, με την εκτίναξη των τιμών για τη «στρογγυλοποίηση» να αποτελεί ένα βασικό μοτίβο γκρίνιας κυρίως των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου.
Πέρασε από την παιδική ηλικία στην εφηβεία μέσα από «συμπληγάδες». Ωρίμασε μέσα σε ένα πρωτοφανές σκηνικό πανδημίας και έκλεισε τα 20 σε μια εποχή αβεβαιότητας, απρόβλεπτων κινδύνων, αλλά και αισιοδοξίας.
Το ευρώ της Πρωτοχρονιάς του 2022 δε μοιάζει με το ευρώ του 2002. Είναι πιο ώριμο, πιο σταθερό, πιο δοκιμασμένο στα δύσκολα ή μάλλον τα πολύ δύσκολα. Το ευρώ αποτελεί τη μεγαλύτερη νομισματική μετάβαση που έγινε ποτέ σε ολόκληρο τον κόσμο και εκείνη με τον μικρότερο χρόνο μετάβασης, μόλις δύο μηνών. Ένα εγχείρημα κολοσσιαίων διαστάσεων, στο οποίο συμμετείχαν ο τραπεζικός τομέας, οι εταιρείες χρηματαποστολών, οι εμπορικές επιχειρήσεις, ο κλάδος παραγωγής και εκμετάλλευσης μηχανημάτων που δέχονται μετρητά, και βέβαια το ευρύ κοινό, που διέψευσε τους φόβους που είχαν εκφραστεί ότι θα δυσκολευόταν να υιοθετήσει το νέο νόμισμα. Και όμως. Μέσα σε ελάχιστο για τα δεδομένα του εγχειρήματος χρόνο, το ευρώ αντικατέστησε πλήρως τα εθνικά νομίσματα στα τέλη Φεβρουαρίου του 2002, με την απόσυρση των δραχμών στην Ελλάδα να ολοκληρώνεται την 1η Μαρτίου. Ήταν ένα σημαντικό βήμα για την υπόσταση της ίδιας της Ευρώπης και το μέλλον της, ιστορικών, χωρίς υπερβολή, διαστάσεων.
Τα πρώτα βήματα ως τη «γέννηση»
Χρειάστηκαν αρκετά χρόνια έως ότου ο μεγάλος στόχος γίνει πραγματικότητα και το ευρώ φτάσει ως τις τσέπες των Ελλήνων, που εκείνη την Πρωτοχρονιά του 2002 έσπευσαν να βγάλουν τα πρώτα χαρτονομίσματα από τα ΑΤΜ. Ένα μικρό χρονικό των γεγονότων που οδήγησαν στη “γέννηση” του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος έχει ιδιαίτερο επετειακό ενδιαφέρον, με τα στοιχεία να προέρχονται από την Τράπεζα της Ελλάδας.
7η Φεβρουαρίου 1992: Η υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ ανοίγει τον δρόμο για τη δημιουργία του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος.
5 και 16 Δεκεμβρίου 1995: Στη Μαδρίτη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφασίζει το όνομα “ευρώ”. Θα αναγράφεται σε Ελληνικά και Λατινικά. Στη συνέχεια θα προστεθεί και η κυριλλική γραφή.
Φεβρουάριος 1996: Το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ίδρυμα (ΕΝΙ) προκηρύσσει πανευρωπαϊκό διαγωνισμό σχεδίου για τα τραπεζογραμμάτια ευρώ. Η επιλογή της ενιαίας μιας όψης των κερμάτων γίνεται στα 1997, με τα σχέδια του Luc Luycx από το Εθνικό Νομισματοκοπείο Βελγίου να είναι εκείνα που επιλέγονται. Ένα χρόνο αργότερα εγκρίνονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τα τελικά σχέδια των τραπεζογραμματίων, που είναι εκείνα του Robert Kalina από την Εθνική Τράπεζα της Αυστρίας.
1η Ιανουαρίου 1999: Αρχίζει το τρίτο και τελικό στάδιο της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ). 11 κράτη-μέλη (Αυστρία, Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Πορτογαλία και Φιλανδία) εντάσσονται στην ΟΝΕ και υιοθετούν ως νόμισμά τους το ευρώ, το οποίο υπάρχει μόνο σε λογιστική μορφή και αντικαθιστά τα εθνικά τους νομίσματα με βάση την ισοτιμία μετατροπής που καθορίστηκε αμετάκλητα στις 31 Δεκεμβρίου 1998.
19-20 Ιουνίου 2000: Η Ελλάδα εντάσσεται στην Ευρωζώνη.
1 Ιανουαρίου 2001: Η Ελλάδα και επίσημα στη ζώνη του ευρώ, με την αμετάκλητη ισοτιμία μετατροπής της δραχμής σε ευρώ να ορίζεται σε: 1 ευρώ = 340,750 δραχμές.
Ιανουάριος 2002: Την Πρωτοχρονιά κυκλοφορούν τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα του ευρώ.
Από τα αβγά και τα πρόβατα ως τη δραχμή
Ξέρετε ότι από τα πιο πολύτιμα αγαθά αυτού του κόσμου για ολόκληρους αιώνες, η αξία του οποίου ξεπερνούσε ακόμα και το χρυσάφι, ήταν το αλάτι, το οποίο χρησιμοποιείτο φυσικά λόγω αξίας σαν νόμισμα, με την ανάμνηση αυτής της πρακτικής να έχει ακόμα επιβιώσει μέσω παροιμιωδών φράσεων; Είναι χαρακτηριστικό ότι για το αλάτι, το «άλας της γης», έγιναν αρκετοί πόλεμοι στην ανθρώπινη ιστορία. Και αυτή η μνήμη επιβιώνει ως τα σήμερα. Κάθε φορά που μιλάμε για salary, την αγγλική λέξη για τον μισθό, που βεβαίως προέρχεται από το sal, αλάτι στα Λατινικά.
Γνωρίζετε ακόμα ότι η λέξη “καπιταλισμός” πήρε το όνομά της από την ινδοευρωπαϊκή λέξη caput, που σήμαινε κεφάλι, αντιστοιχώντας στα ζώα ενός κοπαδιού, ως μέσο συναλλαγών; Και μήπως έχετε υπόψη σας από πού βγήκε η αγγλική λέξη για τα χρήματα, “money”; Μα, από τα Λατινικά, από τη θεά του γάμου Moneta, προς τιμήν της οποίας έκοβαν στον ναό της νομίσματα οι Ρωμαίοι.
Η ιστορία του χρήματος είναι γεμάτη από αξιοσημείωτα αλλά και αξιοπερίεργα γεγονότα. Ακόμα, άλλωστε, για τους παλαιότερους κατοίκους της υπαίθρου είναι νωπή η μνήμη συναλλαγών στα βήματα των πανάρχαιων πολιτισμών με υλικά αγαθά, από ζώα έως αβγά και λάδι. Η ιστορία της ανθρωπότητας είναι συνυφασμένη με την ιστορία του χρήματος. Και κάθε πολιτισμός, κάθε λαός έχει τη δική του ιστορία συναλλαγών να “καταθέσει” στη συλλογική μνήμη. Φυσικά οι οικονομίες εκείνων των εποχών δεν ήταν περίπλοκες ούτε δομημένες πάνω σε αρχές και κανόνες, θεωρίες και συστήματα, αλλά ένα απλό δούναι και λαβείν. Είτε προϊόντων της γης, είτε ζώων, είτε κοχυλιών, είτε πολύτιμων λίθων και μετάλλων, όπως το χρυσάφι και το ασήμι, που αποτέλεσαν τη βάση για τη θεμελίωση οικονομίας που προσεγγίζει τα σύγχρονα μέσα.
Ιστορικά, μία από τις πρώτες μονάδες που χρησιμοποιήθηκαν ως βάση για χρήμα αλλά και για τη μέτρηση του βάρους ήταν ο σίγλος ή σέκελ, το οποίο πρωτοεμφανίστηκε στη Μεσοποταμία. Ο πολύτιμος χαλκός για την προϊστορία, τόσο που έδωσε το όνομά του σε μια ολόκληρη εποχή (του Χαλκού), αποτελούσε με τη μορφή ταλάντων μια προσφιλή νομισματική βάση ειδικά για την περιοχή της Μεσογείου, και αργότερα το υλικό από το οποίο κόβονταν νομίσματα μαζί με το σίδερο. Για τα πρώτα αυτά κέρματα η αξία τους καθοριζόταν από το βάρος του μετάλλου με το οποίο είχαν κατασκευαστεί.
Η νομισματική επανάσταση κατά επιστημονική ομολογία σημειώθηκε κάπου στο 700 π.Χ., όταν ο βασιλιάς Φείδωνας του Άργους έκοψε τα πρώτα ασημένια νομίσματα και αφιέρωσε τα προϋπάρχοντα με τη μορφή ράβδων σιδήρου στον ναό της Ήρας. Τα νομίσματα αυτά προέρχονται από την Αίγινα, ουδόλως τυχαία συσχετισμένα με τον ναό της Αφαίας, και έφεραν την απεικόνιση μιας χελώνας. Τα πρώτα χρυσά νομίσματα, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, κόπηκαν από τον βασιλιά Κροίσο της Λυδίας περί τα 650 π.Χ., και όχι φυσικά τυχαία το όνομα Κροίσος συνοδεύει ακόμα τους πιο πλούσιους.
Τα χαρτονομίσματα ή τραπεζογραμμάτια αποτελούν κινεζική εφεύρεση από τον 9ο αιώνα μ.Χ. και μάλιστα ήταν από εκείνα τα πράγματα που εντυπωσίασαν τον Μάρκο Πόλο στα ταξίδια του στη μακρινή αυτή γωνιά της Γης. Τα χαρτονομίσματα αυτά ονομάζονταν και “ιπτάμενα χρήματα”, καθώς μπορούσαν εύκολα να παρασυρθούν από τον άνεμο. Η υιοθέτησή τους από την Ευρώπη άργησε άλλους έξι αιώνες, καθώς εμφανίστηκαν παράλληλα με τα κέρματα το 1661.
Με την εξέλιξη των μεθόδων ανταλλαγής αγαθών με νομίσματα, έκαναν την εμφάνισή τους και οι πρώτες τράπεζες μαζί με τα δάνεια, που εξελίχθηκαν από τους Ναΐτες ιππότες. Από τα πιο διάσημα νομίσματα της αρχαιότητας ήταν βεβαίως η αθηναϊκή δραχμή, με την όψη μιας κουκουβάγιας. Αρχικά, όπως τα περισσότερα από τα αρχαία νομίσματα, στην πρώτη της μορφή αποτελούσε παράλληλα μονάδα μέτρησης βάρους, έως ότου απέκτησε τη μορφή του κλασικού νομίσματος από ασήμι. Το όνομά της προέρχεται από το ρήμα “δράττω”, που σημαίνει “αρπάζω”, και η αντιστοιχία της στην Αθηναϊκή Δημοκρατία ήταν έξι οβολοί, ράβδοι σιδήρου, όσους δηλαδή μπορούσε να πιάσει η παλάμη ενός χεριού.
Η δραχμή έγινε το επίσημο νόμισμα του νέου ελληνικού κράτους, αντικαθιστώντας το φοίνικα του Ιωάννη Καποδίστρια με Βασιλικό Διάταγμα της 8ης Φεβρουαρίου 1833. Το νόμισμα αυτό συνέχισε να αποτελεί το επίσημο του ελληνικού κράτους ως την 1η Ιανουαρίου 2002, οπότε και έκανε την εμφάνισή του στη ζωή μας το ευρώ.
Τα αξιοπερίεργα του χρήματος
- Οι Αζτέκοι και οι Μάγιας χρησιμοποιούσαν για νομίσματα κόκκους καφέ και κακάο.
- Ανάμεσα στις διάφορες μορφές αρχαίων νομισμάτων ήταν προϊόντα όπως σαπούνι, τρίχες από ουρά ελέφαντα, καπνός, πούπουλα σπάνιων πουλιών και δόντια αρκούδας.
- Οι Ρωμαίοι ήταν οι πρώτοι που έβαλαν τη μορφή ενός ζωντανού ανθρώπου σε νόμισμά τους, του Ιουλίου Καίσαρα, στα 44 π.Χ.
- Το πιο διαδεδομένο νόμισμα στον κόσμο είναι το δολάριο των ΗΠΑ.
- Ο Αβραάμ Λίνκολν ήταν ο πρώτος Αμερικανός, η μορφή του οποίου εμφανίστηκε σε νόμισμα των ΗΠΑ στα 1909.
- Το δε πουλί που εικονίζεται στο αμερικανικό ασημένιο δολάριο ονομάζεται Πήτερ!
- Η πρώτη εμφάνιση πλαστού νομίσματος καταγράφηκε στη Σάμο το 540 π.Χ., όταν ο Πολυκράτης χρησιμοποίησε κάλπικα χρυσά κέρματα για ένα δάνειο που χρωστούσε στη Σπάρτη.
- Σήμερα υπάρχουν πάνω από 170 διαφορετικά νομίσματα στον κόσμο.
- Η βασίλισσα Ελισάβετ ΙΙ της Βρετανίας είναι ο άνθρωπος που έχει απεικονιστεί στα περισσότερα νομίσματα στον κόσμο. Το πορτρέτο της δεσπόζει σε νομίσματα 30 και πλέον χωρών.
- Το δολάριο υιοθετήθηκε ως νόμισμα πρώτη φορά το 1785. Η λέξη αποτελεί παράφραση του ελληνικού τάλιρου.
- Έχει διαπιστωθεί ότι τις ηλιόλουστες μέρες ο κόσμος δίνει περισσότερα φιλοδωρήματα από τις βροχερές. Το TIP είναι ακρωνύμιο του “To Insure Promptness”, δηλαδή “εξασφάλιση αμεσότητας”.
- Η σημερινή μορφή του τραπεζικού συστήματος γεννήθηκε στην πρώιμη αναγεννησιακή Ιταλία, ειδικά στις πλούσιες πόλεις του Βορρά. Μια από τις πιο διάσημες τράπεζες της εποχής ήταν εκείνη των Μεδίκων, που ιδρύθηκε από τον Τζιοβάνι Μέντικι στα 1937.
- Περισσότερα χρήματα έχουν τυπωθεί για το παιχνίδι “Μονόπολη” απ’ ό,τι για την πραγματική οικονομία των ΗΠΑ.
