Τα πάνω κάτω φέρνει απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας σχετικά με τη συνταγματικότητα διατάξεων του ασφαλιστικού που είναι γνωστό ως «νόμος Κατρούγκαλου». Ωστόσο σε μια κίνηση ιδιαίτερα “φιλική” στη σημερινή κυβέρνηση, το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο έθεσε μια πρωτοφανή ρήτρα, βάσει της οποίας οι αλλαγές ισχύουν με τη δημοσίευση της απόφασης, δηλαδή από χθες! Τουτέστιν, διευκολύνει την κυβέρνηση που, εφόσον η απόφαση (ως είθισται) είχε αναδρομική ισχύ, θα καλούταν να βρει κάμποσα δισεκατομμύρια για να καλύψει τα χρωστούμενα δύο χρόνων!
Ενδιαφέρον παρουσιάζει βεβαίως και μια απόφαση βάσει της οποίας ενδεχομένως θα ερμηνευτούν ως άκυρες παλιότερες αποφάσεις του ίδιου δικαστηρίου (για τη συνταγματικότητα των περικοπών των συντάξεων), ενώ ενδιαφέρον είναι και το ότι επανέλαβε το ΣτΕ ότι το κράτος θα πρέπει να εγγυάται την καταβολή των συντάξεων.
Κομβικά σημεία των αποφάσεων θεωρούνται αυτά που αναφέρουν ότι η ισχύς τους ξεκινάει από την ημέρα δημοσίευσής τους, συνεπώς η Πολιτεία θα κληθεί να νομοθετήσει εκ νέου αλλά προφανώς διασώζεται το δημόσιο ταμείο από το πρόβλημα της καταβολής τεράστιων ποσών αναδρομικών. Κομβικό ρόλο σε αυτό θεωρείται ότι παίζει και το γεγονός ότι κρίθηκαν συνταγματικές (οριακά) οι διατάξεις που προβλέπουν ως βάση υπολογισμού τις συντάξεις που καταβάλλονταν στις 31/12/2014. Η μάχη δόθηκε σε πολύ υψηλό επίπεδο, δεδομένου ότι τότε οι συντάξεις καταβάλλονταν με περικοπές βάσει των νόμων του 2012 (μνημόνιο 2) που είχαν κριθεί αντισυνταγματικές από το ίδιο δικαστήριο με απόφαση του 2015. Επί της ουσίας δηλαδή, διά της πλαγίας “νομιμοποιούνται” οι μειώσεις συντάξεων που έγιναν με το δεύτερο μνημόνιο. Παράλληλα προφανώς αυτό το γεγονός έχει ιδιαίτερο βάρος και για την καταβολή αναδρομικών που τυχόν διεκδικούν οι συνταξιούχοι.
Ειδικότερα, το ΣτΕ αποφάνθηκε ότι «είναι:
* Συνταγματική η ίδρυση ενιαίου φορέα για όλους, ως βάση υπολογισμού των συντάξεων στις 31/12/2014.
* Αντισυνταγματικότητες:
- Τρόπος υπολογισμού εισφορών αυτοαπασχολουμένων και ελευθέρων επαγγελματιών.
- Επικουρικές συντάξεις και πλαφόν 1.300 ευρώ για ανώτατη σύνταξη
- Τρόπος υπολογισμού ποσοστού αναπλήρωσης, καθώς είναι εξαιρετικά χαμηλό».
Όλες οι αποφάσεις ελήφθησαν (με πρόεδρο την αντιπρόεδρο Μαίρη Σαρπ και εισηγητές τους Σπ. Μαρκάτη, Γ. Τσιμέκα και Άννα Καλογεροπούλου) κατά πλειοψηφία, και η ισχύς των αποφάσεων, όπως ήδη αναφέραμε και είναι κάτι που ρητά διατυπώνεται από το δικαστήριο, αρχίζει από την ημέρα δημοσίευσής τους, δηλαδή χθες. Δεν έχει δηλαδή αναδρομική ισχύ. Παράλληλα διατυπώθηκε μια “πάγια” μειοψηφία ενός δικαστή σε όλες τις επιμέρους αποφάσεις, ότι θεωρούσε πως για λόγους δημοσίου συμφέροντος ο νόμος πρέπει να κριθεί συνταγματικός.
Οι αποφάσεις του ΣτΕ που δημοσιεύτηκαν χθες αναφέρουν για τους βασικούς πυλώνες του νόμου Κατρούγκαλου (4387/2016) τα εξής:
- Για την ίδρυση του ΕΦΚΑ: Είναι συνταγματική, όπως συνταγματική είναι και η υπαγωγή σε αυτόν του συνόλου των ασφαλισμένων, εργαζομένων και συνταξιούχων. Όπως αναφέρει το ΣτΕ, είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα και την αρχή της ισότητας και αναλογικότητας η δημιουργία ενός φορέα για όλους, ανεξαρτήτως ιδιότητας, καθώς αντιμετωπίζουν, όλοι, τους ίδιους ασφαλιστικούς κινδύνους (γήρας, ασθένειες, θάνατος). Το ΣτΕ απέρριψε τις προσφυγές των δημόσιων υπαλλήλων λόγω της ιδιαίτερης σχέσης τους με το κράτος. Η μειοψηφία αναφέρθηκε κυρίως στους δημόσιους υπαλλήλους που αποδέχονταν τους ισχυρισμούς τους να έχουν ξεχωριστό ασφαλιστικό φορέα.
- Για αυτοαπασχολούμενους και ελεύθερους επαγγελματίες καθώς και τις εισφορές: Το δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματικό τον τρόπο υπολογισμού των εισφορών για τους μη έχοντες εργοδότη (αυτοαπασχολούμενους, ελεύθερους επαγγελματίες) σε σύγκριση με τους μισθωτούς, καθώς αντίκειται στην αρχή της ισότητας. Εκτός Συντάγματος θεωρεί το δικαστήριο το όριο του 20% που προέβλεπε ο νόμος Κατρούγκαλου, ενώ αντίστοιχα το ανάλογο ποσοστό για μισθωτούς είναι 6% διότι το υπόλοιπο είναι από τον εργοδότη. Σημειώνεται πως το ποσοστό του 20% με νεότερη νομοθετική ρύθμιση έχει μειωθεί.
- Για τη βάση επανυπολογισμού κύριων και επικουρικών συντάξεων: Η Ολομέλεια, με οριακή πλειοψηφία 13-12, έκρινε συνταγματική τη διάταξη του νόμου Κατρούγκαλου που ορίζει βάση για τον επανυπολογισμό των συντάξεων την 31η/12/2014. Το δικαστήριο έκρινε επίσης ότι στον νόμο Κατρούγκαλου υπάγονται όλοι, και οι παλιοί και οι νέοι και οι μελλοντικοί συνταξιούχοι, ανεξάρτητα από πότε ξεκίνησε η ασφαλιστικός τους βίος. Δηλαδή δε διακρίνονται πλέον οι εργαζόμενοι π.χ. σε προ του 1993 ή μετά, καθώς θεωρεί το δικαστήριο ότι όλοι πρέπει να επωμιστούν το βάρος για τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος στο πλαίσιο της αλληλεγγύης των γενεών. Η μειοψηφία υποστήριξε πως αποσκοπεί σε ικανοποίηση δημοσιονομικού σκοπού, ενώ βασικό κομμάτι αντίρρησης ήταν το γεγονός ότι το 2014 ήδη είχαν περικοπεί από το 2012 οι συντάξεις με νόμους που είχαν κριθεί αντισυνταγματικοί από την Ολομέλεια του ΣτΕ. Η πλειοψηφία θεώρησε ότι επί της ουσίας δεν παράγεται νομολογιακό αποτέλεσμα από αυτές τις αποφάσεις.
- Για κύριες και επικουρικές συντάξεις: Συνταγματικές είναι οι διατάξεις του νόμου Κατρούγκαλου για τις κύριες συντάξεις, διότι είχαν αναλογιστική μελέτη για τη βιωσιμότητα του ΕΦΚΑ από την Αναλογιστική Αρχή, καθώς και έγγραφο από το Διεθνές Γραφείο Εργασίας που πιστοποιούσε την επάρκειά της. Όμως για τις επικουρικές δεν υπήρχε καμία αναλογιστική μελέτη, και έτσι οι σχετικές διατάξεις κρίθηκαν αντισυνταγματικές. Αυτό λοιπόν έχει ως αποτέλεσμα να ακυρωθεί ο τρόπος υπολογισμού των επικουρικών συντάξεων, και των νυν και των μελλοντικών. Αυτό σημαίνει πως η Πολιτεία πρέπει να νομοθετήσει εκ νέου στη βάση αναλογιστικής μελέτης καθώς και ανταπόδοσης παροχών.
- Για τον επανυπολογισμό των επικουρικών συντάξεων: Το δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματικό το ποσό των 1.300 ευρώ που τίθεται ως πλαφόν (άθροισμα) στις κύριες και επικουρικές συντάξεις. Έκρινε δηλαδή πως είναι:
- Αντισυνταγματική η περικοπή των επικουρικών αν το άθροισμα είναι άνω των 1.300 ευρώ (μικτά) γιατί αντίκειται στην αρχή ισότητας, αναλογικότητας και ανταποδοτικότητας.
- Αντισυνταγματικός ο τρόπος υπολογισμού της αναπλήρωσης κύριων συντάξεων, καθώς θεωρεί ότι είναι εξαιρετικά χαμηλό (έως 46,80% για 42 έτη ασφάλισης) κυρίως για όσους εργαζόμενους έχουν μακρύ ασφαλιστικό βίο και κατέβαλλαν πολύ υψηλές εισφορές.
- Για τη χρηματοδότηση: Το δικαστήριο έκρινε πως το κράτος, εφόσον υπάρξει πρόβλημα χρηματοδότησης των συντάξεων, οφείλει να εγγυάται την καταβολή τους.
