H "καθαρή έξοδος" από το καθεστώς των μνημονίων είναι μια χίμαιρα, αφού η εποπτεία θα συνεχιστεί και οι δεσμεύσεις για τα επόμενα χρόνια είναι αυστηρές.
Αυτό τονίζουν στην εφημερίδα "Νέα Κρήτη" τρεις έγκριτοι ακαδημαϊκοί, με τους οποίους επικοινωνήσαμε προκειμένου να μας ξεδιαλύνουν τις δημοσιονομικές και οικονομικές προοπτικές της χώρας.
Πέραν του μέγιστου θέματος του τερματισμού της μνημονιακής εποχής, θέσαμε στους τρεις καθηγητές και άλλα σημαντικά ζητήματα, όπως τη βιωσιμότητα του χρέους, την κατάσταση του ασφαλιστικού και συνταξιοδοτικού συστήματος και την ανεργία και την αγορά εργασίας γενικότερα, προκειμένου να βάλουμε σοβαρές και τεκμηριωμένες απαντήσεις από τους πλέον ειδικούς.
Είναι αξιοσημείωτο πως και οι τρεις ρωτήθηκαν σχετικά με το αφήγημα της κυβέρνησης, πως τον Αύγουστο του 2018 η χώρα θα βγει από τα μνημόνια. Και οι τρεις ακαδημαϊκοί απάντησαν πως η σύμβαση δανείου ή το πρόγραμμα, εάν προτιμάτε, λήγει το συγκεκριμένο διάστημα.
Ωστόσο, καθαρή έξοδος είναι ανέφικτη, καθώς η χώρα θα ξεκινήσει μια συνεργασία στενής εποπτείας. Επίσης, η δημοσιονομική πειθαρχία για τα έτη 2019 και 2020 θεωρείται δεδομένη.
«Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις που υπάρχουν, το ΑΕΠ θα έχει φέτος μεγέθυνση της τάξης του 2-2,5%. Θα πρέπει, όμως, να περιμένουμε, γιατί ακόμα είναι πολύ νωρίς για να έχουμε σαφείς ενδείξεις για το πώς θα εξελιχθεί το ΑΕΠ. Όλα θα εξαρτηθούν από πολλούς παράγοντες, όπως το κατά πόσο θα μειωθεί η ανεργία, πράγμα που σημαίνει ότι θα αυξηθεί το κομμάτι της ιδιωτικής κατανάλωσης από τους νέους ανθρώπους που θα μπουν στην αγορά εργασίας, πώς θα εξελιχθεί το θέμα των επενδύσεων κ.τ.λ. Είναι πάντως νωρίς να κάνουμε σαφείς εκτιμήσεις», ανέφερε ο Κωνσταντίνος Μελάς, ο οποίος είναι καθηγητής Διεθνούς Χρηματοοικονομικής και Τραπεζικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Αναφερόμενος στη στάση του πρωθυπουργού, πως τον Αύγουστου του 2018 η Ελλάδα θα φύγει από τα μνημόνια, ο κ. Μελάς είπε:
«Τον Αύγουστο του 2018 τελειώνει το πρόγραμμα. Από εκεί και πέρα, δε νομίζω καμία χώρα να έχει προτείνει στην Ελλάδα ένα νέο πρόγραμμα. Επομένως, μια συζήτηση για νέο πρόγραμμα δεν υπάρχει, γιατί κανείς δε το προτείνει».
Ο ίδιος συνέχισε λέγοντας: «Δε νομίζω ότι θα έχουμε πολλούς βαθμούς ελευθερίας από τον Αύγουστο του 2018 κι έπειτα, γιατί η Ελλάδα το 2019 και το 2020 θα συνεχίσει τη δημοσιονομική προσαρμογή. Εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την τέταρτη αξιολόγηση και το πώς θα εξελιχθούν τα θέματα για το χρέος. Διότι, εάν δε γίνει κάτι παραπάνω από την απλή εφαρμογή των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος, νομίζω ότι δε θα δημιουργηθεί δημοσιονομικός χώρος».
Όσον αφορά το μη βιώσιμο χρέος, ο κ. Μελάς δηλώνει: «Το χρέος είναι πολύ υψηλό. Καμία χώρα δεν μπορεί να επιβιώνει με αυτό το τεράστιο χρέος. Εάν μια χώρα έχει πρόβλημα από το πώς θα λειτουργούν οι αγορές και έχει ένα χρέος της τάξης του 100, 90, 80% του ΑΕΠ, φανταστείτε πώς θα αντιδράσουν οι αγορές σε μια χώρα που το χρέος αγγίζει το 180%. Πρέπει να παρθούν περαιτέρω μέτρα, ώστε το χρέος να καταστεί βιώσιμο. Πάντως, δε νομίζω να δούμε "κούρεμα" του χρέους».
«Η επιχειρηματική δραστηριότητα υποφέρει σήμερα τόσο εξαιτίας της έλλειψης ζήτησης, αφού οι άνθρωποι δεν έχουν να αγοράσουν, και αφετέρου υπάρχει ένας υψηλός φορολογικός συντελεστής. Επίσης, υπάρχουν και άλλα εμπόδια στην επιχειρηματική δραστηριότητα, όπως είναι οι δαπάνες για τα ασφαλιστικά ταμεία, που είναι αρκετά υψηλές σε αυτή τη φάση, δηλαδή σε μια οικονομία που δεν έχει βρει σταθερό ρυθμό βαδίσματος», σημειώνει για την επιχειρηματική δραστηριότητα ο κ. Μελάς.
Ο ίδιος καταλήγει μιλώντας για τους κινδύνους που εγκυμονούν τα stress tests για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα:
«Η εντύπωσή μου είναι πως δε θα χρειαστεί ανακεφαλαιοποίηση. Το θέμα είναι ότι σήμερα μπορεί να μη χρειαστούν, αλλά τίθεται σίγουρα ένα ζήτημα που αφορά τη μείωση των μη αποτελεσματικών δανείων, των "κόκκινων" δανείων, που αποτελούν το "καρκίνωμα" του τραπεζικού συστήματος. Είναι πολύ δύσκολο να μειωθούν τα "κόκκινα" δάνεια με το ρυθμό που έχουν προγραμματιστεί μέχρι το 2019. Εάν η οικονομία δε μεγεθύνει, το τραπεζικό σύστημα θα συνεχίζει να έχει αυτά τα προβλήματα στο εσωτερικό του και κατά δεύτερο λόγο δε θα μπορεί να παίξει το βασικό του ρόλο, που είναι να χρηματοδοτεί την οικονομία. Είναι σίγουρο πως και το 2018 δε θα αυξηθεί η χρηματοδότηση».
«Το πρόβλημα του ασφαλιστικού συστήματος είναι οι χαμηλοί πόροι του και κυρίως η νέα αγορά εργασίας με τους χαμηλούς μισθούς, τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης, την γκρίζα ή άτυπη απασχόληση. Η νέα αγορά εργασίας και η φθηνή απασχόληση δε θα μπορέσουν στο μέλλον να διατηρήσουν τα σημερινά επίπεδα των συντάξεων και επειδή το συνταξιοδοτικό είναι συνάρτηση του εργασιακού, οι συντάξεις συνεχώς θα μειώνονται, αφού και η επιλογή των δανειστών και των κυβερνήσεων είναι πάντα η χαμηλότερη κρατική επιχορήγηση», ανέφερε στην εφημερίδα "Νέα Κρήτη" ο Αλέξης Μητρόπουλος, ο οποίος είναι καθηγητής Εργατικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ο κ. Μητρόπουλος μίλησε και για την καθαρή έξοδο της χώρας μας από τα μνημόνια, επισημαίνοντας: «Θα φύγουμε μόνο από τη σύμβαση δανεισμού, γιατί οι 700 νόμοι του μνημονίου, που έχουν ψηφίσει όλες οι μνημονιακές κυβερνήσεις, θα συνεχίζουν να ισχύουν άλλοι μέχρι το 2022, άλλοι μέχρι το 2060 και αρκετοί μέχρι το 2115.
Ως προς το τελευταίο, αναφέρομαι σ' όλες τις διατάξεις με το υπερταμείο και την υποθήκευση του δημόσιου πλούτου για την εξασφάλιση των δανειστών. Άρα, το αφήγημα ότι εγκαταλείπουμε το μνημόνιο τον προσεχή Αύγουστο είναι απατηλό και ψευδεπίγραφο. Θα πάψουμε να δανειζόμαστε από τον ESM, ενώ ο όγκος όλων των μνημονιακών ρυθμίσεων θα συνεχίζει να δυναστεύει τον πολύπαθο ελληνικό λαό».
Αναφερόμενος στο ενδεχόμενο ριζικής μεταμόρφωσης του συνταξιοδοτικού συστήματος και στο συνταξιοδοτικό σύστημα, όπως είναι διαμορφωμένο με το νόμο Κατρούγκαλου, λέει:
«Είναι δύσκολο να υπάρξει λύση στο συνταξιοδοτικό. Ο νόμος Κατρούγκαλου υπήρξε μια ακραία νεοφιλελεύθερη μεταρρύθμιση, ένα σύστημα διάσωσης από τα μέσα, επειδή οι βασικές επιλογές του συστήματος είναι: η αύξηση των εισφορών και η μείωση συνεπώς των εισοδημάτων, καθώς και η μείωση των συντάξεων. Με την αντι-μεταρρύθμιση του Κατρούγκαλου, το ασφαλιστικό σύστημα για να διασωθεί πέρασε και φορτώθηκε στους πολίτες, στους συνταξιούχους και στους ασφαλισμένους. Δε βλέπω καμία προοπτική μέσα στο νέο θεσμικό πλαίσιο στο νόμο Κατρούγκαλου και όλων των εφαρμοστικών νόμων για την περαιτέρω διάσωση του ασφαλιστικού συστήματος».
Όσον αφορά στο σενάριο για νέες μειώσεις σε συντάξεις, ο κ. Μητρόπουλος λέει: «Οι μειώσεις είναι ήδη ψηφισμένες. Με το τέταρτο συμπληρωματικό μνημόνιο, το Ν. 4472/2017, αναφερόμαστε στην κατάργηση της προσωπικής διαφοράς μέχρι 18% για όλες τις κύριες συντάξεις, στην κατάργηση της προσωπικής διαφοράς μέχρι 18% για όλες τις επικουρικές συντάξεις, στην κατάργηση των οικογενειακών παροχών σε όλες τις συντάξεις συζύγου και τέκνων, και βεβαίως στην κατάργηση του ΕΚΑΣ το Δεκέμβριο του 2019».
Ο ίδιος έκλεισε λέγοντας πως πιστεύει ότι καμία κυβέρνηση δε θα τολμήσει μετά από τόσες περικοπές να υλοποιήσει και τις περικοπές του 2019.
Ενίσχυση απασχόλησης: «Μόνο τρόπος η ανάπτυξη και οι επενδύσεις»
«Με βάση τα στοιχεία, θα φύγουμε από τη δανειακή σύμβαση και από εκεί και μετά θα υπάρχει μια συνεργασία στενής εποπτείας. Η διαφορά θα είναι ότι οι στόχοι θα διαμορφώνονται από κοινού και από εκεί και μετά τα μέτρα θα τα αποφασίζει η εθνική κυβέρνηση», ανέφερε στην εφημερίδα "Νέα Κρήτη" ο Σάββας Ρομπόλης, ο οποίος είναι ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου και κατά την περίοδο 1990-2013 ήταν επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ (ΙΝΕ-ΓΣΕΕ).
Αναφερόμενος στο πώς μπορεί να επιτευχθεί ενίσχυση της απασχόλησης και κατ' επέκταση μείωση της ανεργίας, ο κ. Ρομπόλης είπε:
«Μόνος τρόπος που υπάρχει είναι η ύπαρξη ανάπτυξης και επενδύσεων. Νομίζω ότι εμείς είχαμε προβλέψει από το 2010 ότι η ανάκαμψη το 2015, το 2016 και το 2017 θα κινηθεί γύρω από το 1,5%. Το 2017 κινήθηκε στο 1,6% και είχαμε μια μικρή απόκλιση. Παρά το γεγονός πως η Eurostat υποστηρίζει ότι το 2018 και το 2019 η ανάκαμψη θα κινηθεί στο 2,5%, εγώ υποστηρίζω πως θα κινηθεί γύρω στο 1,9-2,1%».
Ο κ. Ρομπόλης ξεκαθάρισε πως δεν είναι αναγκαίο να υπάρξουν μειώσεις στις συντάξεις, καθώς έχει επιτευχθεί ο στόχος του 16% του ΑΕΠ, που ήταν ο στόχος των δανειστών και επομένως οι μειώσεις δεν είναι απαραίτητες.
Ο ίδιος αναφέρει: «Αυτό το υποστηρίζω και από άποψη έρευνας και από κοινωνική άποψη, γιατί έχουν μειωθεί οι συντάξεις από το 2010 μέχρι και σήμερα. Επιπλέον, πρέπει να διατηρηθεί ένα επίπεδο ζήτησης για να υπάρξει αυτή η ανάκαμψη και οι επενδύσεις. Διαφορετικά, δεν μπορώ να φανταστώ εάν δε διατηρήσουμε σε ένα επίπεδο κάποια εισοδήματα, όπως οι μισθοί και οι συντάξεις, αν θα επιτευχθεί η ανάκαμψη στην εθνική οικονομία».
Όσον αφορά στη σημερινή κατάσταση του εργασιακού καθεστώτος με τη μικρή μείωση ανεργίας και την αύξηση των θέσεων εργασίας, ο κ. Ρομπόλης είπε:
«Οι μισθοί παραμένουν χαμηλοί. Η στατιστική μείωση της ανεργίας που παρατηρείται είναι περισσότερο σαν αποτέλεσμα της αύξησης των ευέλικτων μορφών απασχόλησης και λιγότερο σαν δημιουργία θέσεων εργασίας. Με ένα συντηρητικό σενάριο, οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης είναι 6 στις 10 και μέχρι το 2050 θα αυξηθούν σε 7 στις 10, και θέλαμε να υπολογίσουμε τι ελλείμματα δημιουργούνται στην κοινωνική ασφάλιση. Η έρευνα μάς έδειξε ότι δημιουργούνται 2,4 δισ. έλλειμμα στην κοινωνική ασφάλιση κατά μέσο όρο το χρόνο. Επομένως, δεν μπορούμε να μιλάμε για ουσιαστική και πραγματική μείωση της ανεργίας ή πραγματική αύξηση των μισθών, εάν προσπαθεί να μειώσει τη στατιστική ανεργία με την ευελιξία της απασχόλησης. Αυτό είναι μια φαντασιακή ουτοπία, που δεν ανταποκρίνεται ούτε στην οικονομική ούτε στην κοινωνική πραγματικότητα».
Ρεπορτάζ: Νίκος Κοσμαδάκης
