default-image

Τα πιο διάσημα "εισαγόμενα": Από την ξινίδα στους χοχλιούς

Κρήτη
Τα πιο διάσημα "εισαγόμενα": Από την ξινίδα στους χοχλιούς

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το ξέρατε ότι οι χοχλιοί μάς ήρθαν από το Μαρόκο; Ότι ο αγριόγατος προέρχεται από τη Βόρεια Αφρική; Ότι οι γνωστοί σε όλους μας αθάνατοι μεταφέρθηκαν από τους ναυτικούς στην Κρήτη για να κατασκευάζουν από τα φύλλα τους καραβόσκοινα; Ότι ακόμα και τα λαχταριστά, ως μεζέδες, κουνέλια έχουν στο... "διαβατήριό" τους ισπανική σφραγίδα;

Πρόκειται για μερικά μόνο από τα είδη που ήρθαν στο νησί μας από άλλα μέρη, μέσω βεβαίως του ανθρώπου, αλλάζοντας το σκηνικό της πανίδας και της χλωρίδας, μια διαδικασία που συνεχίζεται ακόμα και στις μέρες μας όσον αφορά κυρίως στα ζώα.

Αν αυτοί οι συγκεκριμένοι "εισβολείς" κατόρθωσαν να αντέξουν στο περιβάλλον του νησιού μας, να δημιουργήσουν αποικίες και εντέλει να συμβιώσουν με τα γηγενή είδη, δε σημαίνει ότι κάτι τέτοιο έχει καθολική ή διαχρονική ισχύ, καθώς οι καιροί αλλάζουν και μάλιστα επικίνδυνα.

Ξινίδα Αφρικής, φραγκόσυκα Μεξικού και χοχλιοί... Μαρόκου

Η Κρήτη έχει γνωρίσει πολλές φορές στο παρελθόν της το φαινόμενο, όμως αυτό ποτέ δεν ήταν τόσο απειλητικό όσο σήμερα, καθώς τα περισσότερα από τα είδη που ήρθαν στο νησί μας από τα βάθη των αιώνων έως σχετικά πρόσφατα είτε κατάφεραν να προσαρμοστούν και να δημιουργήσουν ντόπιους πληθυσμούς συνυπάρχοντας με τα γηγενή είδη, είτε απλά εξαφανίστηκαν.

Αιτία αυτών των αθρόων... εισαγωγών είναι η ιδιόμορφη βιοποικιλότητα του νησιού μας, τα χιλιάδες χρόνια ιστορίας του και βεβαίως το κομβικό γεωγραφικό σημείο όπου βρίσκεται, με αποτέλεσμα οι εμπορικές σχέσεις με τους γειτονικούς λαούς να έχουν οδηγήσει στην ηθελημένη κατά κανόνα μεταφορά πολλών ειδών, αλλά και στην τυχαία με έμμεσο τρόπο, όπως για παράδειγμα με ζώα "εισβολείς" κρυμμένα σε καράβια ή με γύρη που μεταφέρθηκε και κάρπισε στα εδάφη μας.

Ο άνθρωπος έφερε στην Κρήτη τον άρκαλο από την ηπειρωτική Ελλάδα, ή τις ζουρίδες από τα βάθη των αιώνων. Οι τελευταίες μάλιστα ως κατοικίδιο, όπως συνήθιζαν οι Ρωμαίοι. Ακόμα και οι χοχλιοί, τα σαλιγκάρια, λιανοί και χοντροί, μεταφέρθηκαν από τους Μινωίτες, οι οποίοι τους ανακάλυψαν στο σημερινό Μαρόκο. Αυτό το γνωρίζουμε, όπως και για πολλά άλλα ξενόφερτα είδη, μελετώντας τα απολιθώματα που αποκαλύπτουν την εικόνα του παρελθόντος του νησιού μας, όπως μας εξήγησε ο κ. Μυλωνάς.

Γνωστό είναι επίσης το παράδειγμα των χουρμαδιών, που μεταφέρθηκαν όχι μόνο από τους Άραβες, όπως είναι ευρύτατα γνωστό, αλλά και από τους Μινωίτες. Εξαίρεση αποτελεί ο λεγόμενος φοίνικας του Θεόφραστου, ο οποίος είναι γηγενής, καθώς η ύπαρξή του τεκμηριώνεται από απολιθώματα και οι... απόγονοί του βρίσκονται σε συνολικά 12 περιοχές του νησιού μας, με πιο χαρακτηριστικές την Πρέβελη και το Βάι.

"Εισβολείς" είναι και οι κατσαρίδες, αλλά και τα κουνέλια, που μας ήρθαν από την Ισπανία. Ο λεγόμενος "αγαθοποντικός" από τη Βόρεια Αφρική, όπως πλείστα όσα είδη φυτών και ζώων, μαζί με το γνωστό σε όλους μας λιακόνι. Ή για παράδειγμα οι πίθηκοι, την ύπαρξη των οποίων μαρτυρούν οι τοιχογραφίες από τη μινωική Κρήτη και τη μινωική Θήρα, το Ακρωτήρι της Σαντορίνης. Ακόμα και η ίδια η μύγα, η οποία ήρθε μάλλον στην πλάτη κάποιων ναυτικών και βρήκε πρόσφορο έδαφος στην Κρήτη αλλά και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, άσχετα αν δε γνωρίζουμε ούτε το πότε μας ήρθε, ούτε ακριβώς από πού..!

Και αυτά δεν είναι φυσικά τα μόνα παραδείγματα, αφού το 30% περίπου των φυτών και το 15% με 20% των ζώων που βρίσκονται σήμερα στην Κρήτη έχουν μεταφερθεί από τον άνθρωπο, σύμφωνα με το διευθυντή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Μωυσή Μυλωνά, σε διάφορες χρονικές περιόδους, από την αρχαιότητα ως τα νεότερα χρόνια. Από τα πιο κλασικά παραδείγματα είναι η γνωστή μας ξινίδα, η οποία έφτασε από τη νότια Αφρική στις αρχές του 20ού αιώνα και διαδόθηκε σε ολόκληρη την Κρήτη, συχνά σε βάρος ντόπιων ειδών, που πνίγηκαν ή πνίγονται από την... ανηλεή εξάπλωσή της. Επίσης οι ευκάλυπτοι, που, όπως όλοι γνωρίζουμε, τα φύλλα τους είναι θαυματουργά για το κρυολόγημα. Αυτό που οι περισσότεροι αγνοούν είναι ότι το δέντρο, στη σκιά του οποίου σε αυλές και πάρκα απολαμβάνουμε τον καφέ ή απλά τη δροσιά του, το μετέφεραν οι Βρετανοί στην Κρήτη από την Αυστραλία, για να εμποδίσουν την εξάπλωση της ελονοσίας. Ο λόγος ήταν απλός: Καθώς το δέντρο κάνει μεγάλες και δυνατές ρίζες, αποστραγγίζει τα έλη και έτσι στερεί από τα κουνούπια - βασικούς ενόχους για τη λοιμώδη αυτή ασθένεια - το... βασίλειό τους.

Γνωστή επίσης σε γενικές γραμμές είναι η ιστορία της ντομάτας και της πατάτας, που μεταφέρθηκαν από την Αμερική, όπως και των αθανάτων, των γνωστών αυτών φυτών, τα οποία έφεραν ναυτικοί από το Μεξικό, καθώς θεωρούνταν ως ιδανική πρώτη ύλη για την κατασκευή σκοινιών για τα πλοία. Από το Μεξικό μάς ήρθαν και οι φραγκοσυκιές, γνωστές για τους λαχταριστούς καρπούς τους, αλλά και τα αγκάθια τους!

Η απειλή

Η ανεξέλεγκτη απελευθέρωση στη φύση περίεργων εξωτικών ειδών, που κάποιοι αγοράζουν ως κατοικίδια και για διάφορους λόγους αποφασίζουν να εγκαταλείψουν, είναι μια από τις παραμέτρους του προβλήματος, καθώς προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις στο περιβάλλον. Ας μην ξεχνάμε το σχετικά πρόσφατο παράδειγμα με τον... "Σήφη" τον κροκόδειλο, που για μήνες κυριάρχησε στην επικαιρότητα.

Λιγότερος αλλά όχι μικρότερης σπουδαιότητας είναι ο κίνδυνος για τη χλωρίδα, μέσω για παράδειγμα σπόρων που υπάρχουν σε ζωοτροφές. Η πιο σοβαρή απειλή όμως μας περιμένει στη... γωνία και προέρχεται από την κλιματική αλλαγή, η οποία έρχεται να βάλει τη δική της "πινελιά" στο κάδρο, καθώς όσο περισσότερο αυξάνεται η θερμοκρασία τόσο πιο εύκολα μας έρχονται είδη από πιο ζεστές περιοχές, όπως τη Βόρεια Αφρική, βρίσκοντας κατάλληλες συνθήκες για να επεκταθούν και να δημιουργήσουν αποικίες, κάτι που θα έπρεπε να μας έχει προβληματίσει και αφυπνίσει.

«Μεταμινωικό περιβάλλον»

«Ζούμε σε ένα μεταμινωικό περιβάλλον, το οποίο έχει αλλοιώσει σε μεγάλο βαθμό τη γηγενή χλωρίδα και πανίδα της Κρήτης» είναι τα χαρακτηριστικά λόγια του διευθυντή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Μωυσή Μυλωνά, με την προειδοποίηση ότι «λόγω της κλιματικής αλλαγής, αυτό το περιβάλλον μπορεί να αλλάξει περισσότερο». Το θέμα γίνεται ολοένα και πιο επίκαιρο καθώς η εισβολή ειδών, κυρίως Λεσεψιανών, δηλαδή θαλάσσιων οργανισμών, που πήραν το όνομά τους από το Γάλλο σχεδιαστή της διάσημης διώρυγας του Σουέζ, Φερδινάνδο Μαρί Βικομτέ ντε Λεσέψ, συνεχίζουν να... παραβιάζουν τα χωρικά ύδατά μας, περνώντας από την Ερυθρά Θάλασσα στις ακτές μας, με πιο πρόσφατο και επικίνδυνο παράδειγμα το λαγοκέφαλο.

Καθώς όλα γύρω μας αλλάζουν και το κλίμα πέφτει θύμα της ανεξέλεγκτης ανθρώπινης βαρβαρότητας που τελείται σε βάρος του, κυρίως τις τελευταίες δεκαετίες, όλο και περισσότερα είδη που ανήκουν στην κατηγορία των θερμόφιλων θα μπορούσαν να ζήσουν στις δικές μας περιοχές. Και αυτό δεν αποτελεί απλώς απειλή, αλλά κάτι που με μαθηματική ακρίβεια θα συμβαίνει όσο ανεβαίνει ο υδράργυρος σε όλο και μεγαλύτερη κλίμακα. Αν μη τι άλλο, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε πιο ευαίσθητοι για να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο που απειλεί τα είδη τα οποία ζουν ήδη στο νησί μας. Πρακτικά «οφείλουμε να προσέχουμε τι μεταφέρουμε, είτε αυτό έχει να κάνει με φυτά, είτε με ζώα».

Το "κροκοδειλάκι"

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα που επικαλέστηκε ο κ. Μυλωνάς, ένα είδος μικρής σαύρας, γνωστό ως "κροκοδειλάκι", το οποίο υπήρχε στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Άγνωστο παραμένει το πώς μεταφέρθηκε την τελευταία δεκαετία στην ανατολική Κρήτη, με αποτέλεσμα πλέον ο πληθυσμός του να έχει επεκταθεί γύρω από το αεροδρόμιο της Σητείας. Αν και μέχρι στιγμής δε φαίνεται να προκαλεί προβλήματα στα άλλα ντόπια είδη, εντούτοις ως φαινόμενο δεν μπορεί παρά να προβληματίσει.

Στον αντίποδα, ο άλλος σύγχρονος εισβολέας, μια μικρή χελώνα, από εκείνες που ο κόσμος αγοράζει σαν κατοικίδιο, έχει αναστατώσει την ντόπια χλωρίδα και πανίδα. Πολλές από αυτές έχουν εγκαταλειφθεί από τους πρώην ιδιοκτήτες τους και έχουν αφεθεί στη λίμνη του Κουρνά ή της Αγιάς, κάνοντας δύσκολη τη ζωή στα υδρόβια είδη και κυρίως τις ντόπιες χελώνες, καθώς είναι αδηφάγα ζώα. Τρώνε δηλαδή τα πάντα..!

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που αφορούν και σε ιγκουάνα, τα οποία από κατοικίδια μετατρέπονται για διάφορους λόγους σε... αδέσποτα, με αποτέλεσμα να κυκλοφορούν ως "εισβολείς" πια σε διάφορες περιοχές της Κρήτης και οι άνθρωποι του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης να καλούνται συχνά-πυκνά να τα περισυλλέξουν.

Χωρίς νομικό καθεστώς

Σύμφωνα με τον κ. Μυλωνά, το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο σοβαρό καθώς δεν υπάρχει νομικό καθεστώς που να κλείνει την πόρτα σε αυτούς τους "εισβολείς".

«Από τη στιγμή που είμαστε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ό,τι μπαίνει μέσα στα ευρωπαϊκά σύνορα μπορεί να διακινείται ελεύθερα. Υπάρχει ένας διεθνής νόμος για την απαγόρευση εμπορίας και διακίνησης άγριων ειδών και ζώων που είναι προς εξαφάνιση, όμως ακόμα και αυτός έχει ένα "παραθυράκι" που εξαιρεί εκείνα που εκτρέφονται».

Ρεπορτάζ: Σταύρος Μουντουφάρης

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News