Φθινόπωρο και όπως κάθε χρόνο τέτοια εποχή στο νησί τα ρακοκάζανα κάνουν την εμφάνιση τους στην Κρήτη, δίνοντας την ευκαιρία για μια φιλική συγκέντρωση γύρω από το καζάνι με μπόλικους μεζέδες, συνοδεία φυσικά της πρωτόρακης.
Αν ψάξετε σε κάποιο ορεινό χωριό της ενδοχώρας σίγουρα θα βρείτε κάποια παρέα να αποστάζει το παραδοσιακό ποτό των Κρητικών με το ίδιο παραδοσιακό και απαράλλακτο εδώ και αρκετές δεκαετίες τρόπο. Τη διαδικασία του καζανέματος και της απόσταξης ακολουθεί χρόνια τώρα ο κ. Μανόλης Καινουργιάκης από το Ίνι ένα χωριό δίπλα στο Αρκαλοχώρι Ηρακλείου.
Μαθαίνοντας και αυτός την τέχνη από τον πατέρα του, σήμερα την έχει μεταδώσει στον γιό του Γιώργο πιστό συνεχιστή της κρητικής παράδοσης και έτσι κάθε τέτοια εποχή ανοίγουν το κουκλίστικο μετόχι τους, καλώντας συγγενείς και φίλους για να γιορτάσουν όλοι μαζί και να δοκιμάσουν την καινούργια ρακή.
Ρακοκάζανα: Μια παράδοση ετών
Η παραγωγή της τσικουδιάς δεν θα μπορούσε παρά να κατέχει σημαντική θέση στην αγροτική ζωή της Κρήτης με τους Κρητικούς να μοιράζονται πόνους και χαρές με το διάφανο, μυρωδάτο αυτό ποτό. Το έθιμο του ρακοκάζανου θεσμοθετήθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο το 1920 όπου και δόθηκαν άδειες στους Κρητικούς αγρότες. Βασική προϋπόθεση όμως που συμβάλλει στην ευφορία της παρέας κατά την παραγωγή της ρακής, είναι το τραπέζι το οποίο μπορεί να είναι λιτό ή υπερβολικό πλημμυρισμένο από τοπικά παραδοσιακά προϊόντα. Με τα κάρβουνα και τη χόβολη της φωτιάς του καζανιού να δίνουν την λύση είτε ως εστίες μαγειρέματος είτε ως θέρμανση, πέρα της τσικουδιάς. Κάνοντας σε να μην θυμάσαι αν απομακρύνθηκες από τις σκοτούρες και τα προβλήματα λόγω της τσικουδιάς ή λόγω της γεύσης του οφτού... Και όλη την παρέα να καταλήγει τελικά πως όσο υπάρχουν καζάνια στην Κρήτη, η παράδοση και η παρέα, καλά θα κρατεί!
Ένα καζάνι γεμάτο ιστορία
Όμως στο μετόχι του κ. Μανόλη δεν μαγεύετε κανείς μόνο από τη μυρωδιά της ρακής, αλλά και από τον τρόπο με τον οποίο έχει φροντίσει να διακοσμήσει το χώρο ο οποίος απ' άκρη - σ' άκρη, πλημμυρίζει ιστορία και παράδοση!
Φανατικός συλλέκτης παλιών πραγμάτων ο κ. Μανώλης έχει γεμίσει το χώρο με διάφορα αντικείμενα χρονολογίας πάνω από μισό αιώνα που μαγνητίζουν τον επισκέπτη, γυρίζοντας τον αρκετά χρόνια πίσω.
Μεταξύ αυτών βρίσκει κανείς παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες, ημερολόγια κιτρινισμένα από την πολυκαιρία, νομίσματα και χαρτονομίσματα αλλοτινών εποχών, παλιά τρανζίστορ και ραδιόφωνα, πιατοθήκες, τσίγκινα κουζινικά σκεύη και φωτιστικά που κοσμούσαν τα νοικοκυριά την εποχή του '40 και του '50.
Ζυγαριές που χρησιμοποιούνταν την εποχή όπου η τεχνολογία δεν είχε ακόμα εξελιχθεί. Αργιλέδες, πήλινες στάμνες και μπεγλέρια που ένας Θεός ξέρει από πόσα χέρια έχουν περάσει όλα αυτά τα χρόνια. Σαμάρια, αλέτρια και γεωργικά μηχανήματα που χρησιμοποιούσαν στα χωράφια και στις γεωργικές δουλειές τα δύσκολα εκείνα χρόνια οι παππούδες και οι προπαππούδες μας.
Με πρωταγωνιστή όλων, τον παλιό χειρόμυλο που θυμίζει στους παλιούς και μαθαίνει στους νέους τον κόπο των γυναικών τα χρόνια εκείνα, στην προσπάθεια τους να αλέσουν το σιτάρι και να πάρουν το αλεύρι προκειμένου να φτιαχτεί το ψωμί αλλά και πολλά άλλα είδη διατροφής που θα γέμιζαν το τραπέζι της οικογένειας.
Εκατοντάδες μικρά, αλλά ανεκτίμητης συναισθηματικής αξίας πράγματα που με μεγάλη προσοχή και ευλάβεια ο κ. Μανόλης έχει ξεθάψει από τη λήθη και τη σκόνη, τοποθετώντας τα σε περίοπτη θέση μέσα στο σπιτικό του, που θες δε θες προσεγγίζουν το βλέμμα σου δημιουργώντας παράλληλα την απορία να μάθεις από που προέρχεται και που χρησίμευε το καθένα, με τον κ. Μανόλη χαμογελαστό και πρόθυμο πάντα να σου εξηγήσει.
Πάντως αυτό που απέσπασε την δική μας προσοχή από τις εκατοντάδες εικόνες της ιστορίας που είχαμε ολόγυρα μας, όντας τυχεροί να φιλοξενηθούμε στο καζάνι του κ. Μανόλη, ήταν σίγουρα η μυρωδιά και η γεύση της πρωτόρακης αλλά και οι καταπληκτικές γεύσεις που όπως προστάζει το έθιμο του καζανέματος, πλαισίωσαν το τραπέζι φτιαγμένες με προϊόντα τοπικά τις οποίες οι γυναίκες του σπιτιού είχαν φροντίσει να μαγειρέψουν βάζοντας όλη τους την τέχνη και την μαεστρία τους. Κάνοντας μας για μια ακόμη φορά να πούμε πως τελικά οι ουσιαστικές γεύσεις και οι αγνές στιγμές που βιώνει κανείς σε ένα χωριό, απέχουν μίλια μακριά από τους αγχωτικούς και απαιτητικούς ρυθμούς της πόλης που δεν σε αφήνουν λεπτό να ησυχάσεις.
Ρεπορτάζ: Μαρία Αντωνογιαννάκη
