Το αράπικο φιστίκι ή αραχίδα, αποτελούσε το χρυσοφόρο εισόδημα της μικρής κοινωνίας του Κουτσουρά Λασιθίου, από το 1950 μέχρι το 1970, όταν εκτοπίστηκε από τις καλλιέργειες υπαίθριας ντομάτας αρχικά και την επέκταση των θερμοκηπιακών καλλιεργειών κηπευτικών λίγο αργότερα.
Το αράπικο φιστίκι του Κουτσουρά ήταν περιζήτητο σε όλη την Κρήτη. Έμποροι και ζαχαροπλάστες από την Ιεράπετρα, το Ηράκλειο, το Ρέθυμνο και τα Χανιά συνωστίζονταν κάθε χρόνο μετά τη συγκομιδή του Οκτώβρη, για να αγοράσουν τη σοδειά των παραγωγών του Κουτσουρά, και για να εξασφαλίσουν τα ποιοτικότερα φιστίκια των Βαλκανίων.
Σήμερα έχουν μείνει ελάχιστοι που επιμένουν να καλλιεργούν μικρές εκτάσεις, για να θυμούνται την παλιά καλή εποχή, αλλά και για να εξασφαλίζουν τα φιστίκια της οικογένειας τους.
«Τότε ζούσαμε μόνο από τα φιστίκια στον Κουτσουρά. Είμασταν προνομιούχοι γιατί είχαμε πολύ νερό και φυτεύαμε φιστίκια από το 1950 μέχρι σχεδόν το 1970. Τα φιστίκια ήταν ένα καλό χρυσοφόρο εισόδημα για τον τόπο μας, γιατί ήταν πάρα πολύ καλής ποιότητας και με αυτό ζούσαν οι περισσότερες οικογένειες του Κουτσουρά για μια εικοσαετία.
»Οι καλλιέργειες ξεκινούσαν τον Μάρτη - Απρίλη και τελείωναν με τη συγκομιδή του φιστικιού στα τέλη Οκτωβρίου. Η καλλιέργεια του είναι απαιτητική σε νερό και δουλειά, αλλά δεν έχει εχθρούς παρά μόνο τον τετράνυχο. Τότε είχαμε καλό νερό και βγάζαμε μεγάλη και ποιοτική παραγωγή. Σε αξία το εισόδημα μας από το φιστίκι, τότε ξεπερνούσε ακόμη και το λάδι», μας είπε ο κ. Γιάννης Χαρδάκης, ο οποίος θυμάται ότι ο ανταγωνισμός και εκείνη την εποχή ήταν πάρα πολύ σκληρός.
«Τότε είχαμε μεγάλο ανταγωνισμό από το φιστίκι της Αιγύπτου και της Τουρκίας, ενώ τώρα έχουμε το φτηνό Κινέζικο φιστίκι να κυριαρχεί στις αγορές. Εδώ στον Κουτσουρά έχουν μείνει πια, οι παραδοσιακοί παραγωγοί, που καλλιεργούν μόνο για το σπίτι λίγα φιστίκια», προσθέτει ο κ. Γιάννης Χαρδάκης.
«Ο σύζυγος μου ήταν ο μεγαλύτερος έμπορος φιστικιών της Κρήτης. Θυμούμαι την περίοδο που όλος ο κάμπος του Κουτσουρά ήταν καταπράσινος από τις καλλιέργειες της φιστικιάς και ήταν πραγματικά πανέμορφος. Έπειτα θυμούμαι τις ταράτσες των σπιτιών γεμάτες φιστίκια να στεγνώνουν στον ήλιο, μετά τη συγκομιδή του Οκτώβρη.
Όλες οι οικογένειες τότε ζούσαν με άνεση από αυτό το εισόδημα και μόνο. Όποιος είχε φιστίκι είχε χρυσάφι», μας λέει η κ. Ευτέρπη Χαρδάκη.
Αναζητώντας στον κάμπο του Κουτσουρά τους εναπομείναντες παραδοσιακούς παραγωγούς φιστικιού συναντήσαμε τον 68χρονο κ. Αλέκο Ζουμπουλάκη, να ξεβοτανίζει την καλλιέργεια του.
«Κάποτε όλοι καλλιεργούσαμε πολλά φιστίκια. Η καλλιέργεια του φιστικιού είναι απλή. Μετά το φύτεμα του σπόρου χρειάζεται μια κανονική λίπανση, τακτικό πότισμα, ξεβοτάνισμα και ένα σκάλισμα προκειμένου να φορτωθούν με χώμα οι ρίζες της φιστικιάς για να απλώσουν και να γεννήσουν πολλά φιστίκια. Πάντα κρατούσαμε σπόρο από τα τρίκαρπα φιστίκια που μαζεύαμε για να έχουμε και την επόμενη χρονιά καλή παραγωγή», μας είπε ο κ. Αλέκος Ζουμπουλάκης.
Η καλλιέργεια του ντόπιου λασιθιώτικου φιστικιού αγαπήθηκε και από τον κ Γιώργο Φιλιππάκη, ο οποίος όταν επέστρεψε μετά από 30 χρόνια ξενιτιάς από την Αμερική μαζί με την Αμερικάνα σύζυγο του, αποφάσισε να γίνει ένας κανονικός αγρότης στον Κουτσουρά.
«Παλιά από αυτήν την έκταση που βλέπουμε βγάζανε πάρα πολλούς τόνους φιστίκια. Η κοινωνία του φιστικιού ήταν ιδιαίτερη. Όταν μαζεύανε τα φιστίκια εδώ κατέφτανε κόσμος και κοσμάκης. Τα βγάζανε με τα σκαλιδάκια και τα μαζεύανε με τα χέρια τότε. Βάζανε 28 σπόρους στη γη και βγάζανε 2 κλούβες φιστίκια. Αν πείθαμε τους νέους σήμερα να ασχοληθούν ξανά με αυτήν την ξεχασμένη καλλιέργεια, θα έπρεπε να μπούνε και τα σύγχρονα μηχανικά μέσα στην παραγωγή, για να υπάρχει μεγαλύτερη απόδοση ανά στρέμμα. Η σύζυγος μου που είναι Αμερικάνα, μου λέει ότι η ποιότητα των δικών μας φιστικιών είναι πολύ καλύτερη από εκείνη των Αμερικάνικων», προσθέτει ο κ. Γιώργος Φιλιππάκης, ενώ ξεριζώνει μια φιστικιά και μας εκπλήσσει ευχάριστα, από την επιτυχία της καλλιέργειας του, και από την γεύση και τη γλυκάδα των καρπών που δοκιμάζουμε.
Σε χρόνους δύσκολους μετά τη Γερμανική Κατοχή, αναζητώντας τρόπους να εξασφαλίσουν ένα αξιοπρεπές αγροτικό εισόδημα, για να ξανακτίσουν τη ζωή τους και να επουλώσουν τις πληγές που άφησε πίσω του ο πόλεμος, οι εργατικοί αγρότες του Κουτσουρά, δειλά-δειλά στην αρχή, και πιο εντατικά μετά το 1950, βρήκαν σανίδα οικονομικής σωτηρίας στην καλλιέργεια της ντόπιας ποικιλίας αραχίδας.
«Ήταν πολύ δύσκολα εκείνα τα χρόνια, όταν ο κόσμος αποφάσιζε να ασχοληθεί με το φιστίκι, για να εξασφαλίσει ένα γρήγορο εισόδημα. Βγάζαμε πολύ καλό προϊόν και το στέλναμε παντού. Η γη του Κουτσουρά έβγαζε εξαιρετικής ποιότητας φιστίκι που ήταν περιζήτητο σε όλη την Κρήτη. Από τότε, μέχρι και σήμερα, κάθε χρόνο, οι παραγωγοί κρατούν σπόρο για να φυτέψουν την επόμενη χρονιά. Έτσι μέχρι και τώρα όσοι καλλιεργούν, βγάζουν πολύ καλής ποιότητας φιστίκια. Η καλλιέργεια εγκαταλείφθηκε σταδιακά όταν στη ζωή των αγροτών μπήκαν τα κηπευτικά», μας είπε ο κ. Γιάννης Κωνσταντακάκης.
Ρεπορτάζ: Νίκος Πετάσης
