Δύο παράμετροι, ασφαλώς αλληλένδετες, τινάζουν στον αέρα το "καθεστώς" που η πλειονότητα των Ελλήνων δανειοληπτών και μη μέχρι σήμερα θεωρούσε δεδομένο: την προστασία της πρώτης κατοικίας μιας οικογένειας ή μεμονωμένου ιδιοκτήτη από τον κίνδυνο αυτή να βγει στο σφυρί για χρέη προς τρίτους και ασφαλώς προς τις τράπεζες, μιας και η πλειονότητα των σύγχρονων κατοικιών στη χώρα μας έχει ανεγερθεί ή αποκτηθεί μέσω δανείων.
Τώρα, σύμφωνα με το νέο Κώδικα Δεοντολογίας για τα "κόκκινα δάνεια", όπως αυτός τροποποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα και ανακοινώθηκε από την Τράπεζα της Ελλάδος, ο χαρακτηρισμός ενός δανειολήπτη ως «μη συνεργάσιμου» μπορεί να έχει ως συνέπεια το εκπλειστηρίασμα της μοναδικής του κατοικίας. Ο επικίνδυνος λοιπόν χαρακτηρισμός μπορεί να προκύψει αν δεν υπάρξει ανταπόκριση από τον εκάστοτε δανειολήπτη σε μια "τελική προειδοποίηση", που αφήνει διάστημα 15 ημερών για την τακτοποίηση της δόσης ή επικοινωνίας για τυχόν νέο διακανονισμό με την τράπεζα.
Τα "περιθώρια"
Επακριβώς ο Κώδικας, όπως τον δημοσιοποίησε η ΤτΕ, αναφέρει τα εξής: «Της διαδικασίας αυτής προηγείται η πρώτη υποχρεωτική ειδοποίηση προς τους δανειολήπτες, η οποία μπορεί να αποσταλεί μέχρι την 30ή Δεκεμβρίου 2015 για τις περιπτώσεις δανείων που συμπληρώνουν (οποτεδήποτε μέχρι και τη 15η Δεκεμβρίου 2015) καθυστέρηση μεγαλύτερη των 30 ημερολογιακών ημερών.
Η εν λόγω ειδοποίηση παρέχει προθεσμία 15 εργάσιμων ημερών στο δανειολήπτη να ενταχθεί στο δεύτερο στάδιο της διαδικασίας επίλυσης καθυστερήσεων. Για τα δάνεια που περιέρχονται σε καθυστέρηση μεγαλύτερη των 30 ημερολογιακών ημερών, μετά τη 15η Δεκεμβρίου 2015, η πρώτη υποχρεωτική ειδοποίηση αποστέλλεται από το ίδρυμα εντός 15 ημερολογιακών ημερών από το χρόνο συμπλήρωσης της καθυστέρησης των 30 ημερολογιακών ημερών.
Για την ιεράρχηση του επείγοντος της αποστολής ειδοποιήσεων, τα πιστωτικά ιδρύματα θα λαμβάνουν υπόψη την κατηγοριοποίηση των δανείων που έχουν πραγματοποιήσει. Η μεθοδολογία της ιεράρχησης πρέπει να γνωστοποιηθεί στη Διεύθυνση Εποπτείας Πιστωτικού Συστήματος της ΤτΕ εντός 15 ημερών από τη δημοσίευση της τροποποίησης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (15 Οκτωβρίου 2015)».
Η ΤτΕ διευκρινίζει, πάντως, ότι με την τροποποίηση του Κώδικα δε μεταβάλλονται οι διαδικασίες του Κώδικα, ούτε μειώνονται προθεσμίες. Σε καμία περίπτωση, επισημαίνει η ΤτΕ, «η προθεσμία - διατήρηση στην πραγματικότητα - των 30 ημερών δε συνεπάγεται επίσπευση αναγκαστικών μέτρων, καθώς ούτως ή άλλως το χρονικό διάστημα που θα απαιτείται για την ολοκλήρωση όλων των σταδίων του Κώδικα είναι περίπου 9 μήνες».
Πιέζει η τρόικα
Την ίδια ώρα η κυβέρνηση εμφανίζεται να δίνει μάχη απέναντι στην τρόικα για να διασώσει τη μεσαία τάξη από τον κίνδυνο των πλειστηριασμών. Το ζήτημα είναι πως η μάζα των "κόκκινων δανείων" αφορά κυρίως δανειολήπτες από τη μεσαία - ή μάλλον πρώην μεσαία τάξη - οι οποίοι έλαβαν δάνεια σε "καλύτερες" οικονομικά περιόδους με την εύλογη προσδοκία πως θα καταφέρουν απρόσκοπτα να τα αποπληρώσουν. Αν και στην πλειονότητά τους οι κατοικίες αυτές δεν είναι πολυτελείς ώστε να έχουν πια μεγάλη εμπορική αξία, είναι δεκάδες χιλιάδες και η μη εξυπηρέτηση των δανείων τους προκαλεί τις "μαύρες τρύπες" στον τραπεζικό κύκλο εργασιών.
Εξού και η "εμμονή" των δανειστών να απελευθερωθούν οι πλειστηριασμοί και σε αυτές. Η προοπτική όμως εικόνων όπως έχουν καταγραφεί τα τελευταία χρόνια μαζικά στην Ισπανία, με οικογένειες της μεσαίας τάξης να πετιούνται κυριολεκτικά στο δρόμο - και με τη συνδρομή (αναγκαστικά) της αστυνομίας - προκαλεί κάτι παραπάνω από τρόμο στην κυβέρνηση, πολύ απλά γιατί εδώ δεν είναι Ισπανία. Όλοι γνωρίζουν τι σημαίνει για τον Έλληνα το "κεραμίδι πάνω από το κεφάλι του" και τις δραματικές κοινωνικές και αντίστοιχα πολιτικές συνέπειες που θα έχει η μεταφορά τέτοιων "εικόνων" και στην Ελλάδα.
Οι δανειστές ζητούν να χαμηλώσει το όριο προστασίας
Ενδεικτικό ακριβώς της σφοδρής πίεσης που ασκούν οι δανειστές είναι ότι για το Νόμο Κατσέλη ξεκινούν τη συζήτηση ζητώντας να χαμηλώσει το όριο προστασίας του ακινήτου στα 70.000-80.000 ευρώ, από 250.000 ευρώ που είναι σήμερα για έναν άγαμο. Απαιτούν δηλαδή να κατέβει το όριο σχεδόν στο 1/3, τη στιγμή που η κυβέρνηση προσπαθεί να το διατηρήσει ή έστω να δεχτεί μεν μια μικρή μείωση, αλλά το βασικό όριο για τον άγαμο να μην υποχωρήσει κάτω από τα 200.000 ευρώ.
Αντίστοιχα θα αναπροσαρμοστούν τα όρια και για τις άλλες κατηγορίες δανειοληπτών, όπως το όριο για το έγγαμο ζευγάρι που σήμερα είναι 375.000 ευρώ. Ακόμη οι της τρόικας ζητούν να ανοίξει ο δρόμος για μεταβίβαση "κόκκινων δανείων" στα λεγόμενα hedge funds ή distress funds, ή αλλιώς "κοράκια" όπως τα αποκαλεί η αγορά, τα οποία ειδικεύονται στην εκμετάλλευση πτωχευμένων επιχειρήσεων και νοικοκυριών και αναλαμβάνουν να εισπράξουν τα δάνεια ασκώντας αφόρητες πιέσεις στο δανειολήπτη ή να οδηγήσουν τα ακίνητα σε πλειστηριασμό.
Ο Τσακαλώτος
Σύμφωνα ωστόσο με πηγές του περιβάλλοντος Τσακαλώτου, στόχος της κυβέρνησης είναι να προστατευτεί η πρώτη κατοικία για δανειολήπτες με μικρά και μεσαία εισοδήματα, οι οποίοι είχαν πάρει δάνειο και ακίνητο με βάση τα παλιά εισοδήματά τους, τα οποία σήμερα έχουν ανατραπεί, έτσι ώστε να τους δοθεί η δυνατότητα να ορθοποδήσουν και να εξοφλήσουν το δάνειό τους σε βάθος χρόνου.
Οι δανειστές, όμως, έχουν την άποψη ότι οι δανειολήπτες αυτής της κατηγορίας θα πρέπει να χάσουν το σπίτι τους και να... μετακομίσουν σε άλλο, χαμηλότερης αξίας, σε φθηνότερη περιοχή, και στο πλαίσιο αυτό πιέζουν για ρυθμίσεις που θα απελευθερώσουν πλήρως τους πλειστηριασμούς πρώτης κατοικίας. Για να πετύχουν το στόχο τους, απαιτούν αφενός να γίνουν πολύ αυστηρότερες οι προϋποθέσεις για την προστασία από τον πλειστηριασμό με βάση το Νόμο Κατσέλη, ώστε να μείνουν εκτός τα περισσότερα νοικοκυριά.
Η κυβέρνηση, επιμένουν τα ίδια στελέχη του υπουργείου Οικονομικών, δίνει μάχη για να κρατήσει εκτός μεταβίβασης τα στεγαστικά δάνεια ή τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος τους, καθώς, εάν υπαχθούν σε τέτοιες διαδικασίες, υπάρχει κίνδυνος για μαζικούς πλειστηριασμούς. Η αντιπρόταση είναι να δημιουργηθεί ένας ειδικός φορέας με συμμετοχή τραπεζών και Δημοσίου, ο οποίος θα αναλάβει τα "κόκκινα" στεγαστικά και θα τα διαχειριστεί με κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια.
Σχολιάζοντας χθες το ζήτημα των πλειστηριασμών η κυβερνητική εκπρόσωπος Όλγα Γεροβασίλη τόνισε πως δε θα γίνουν πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας, εκτός αν πρόκειται για κατοικίες αντικειμενικής αξίας ενός εκατομμυρίου, ενώ ανέφερε χαρακτηριστικά ότι την πρώτη κατοικία χαμηλών και μεσαίων στρωμάτων «δε θα την αγγίξει η κυβέρνηση».
Γιώργος Παπαδάκης
