Ένα τεράστιο αρχαίο σπήλαιο, η οροφή του οποίου διαβρώθηκε από τις δυνάμεις της φύσης και τελικά κατέρρευσε, ξεδιπλώνει όλη τη μαγεία του στα νότια του Ηρακλείου, αποτελώντας σήμερα το γνωστό Αγιοφάραγγο, νότια από τα Μάταλα και δυτικά των Καλών Λιμένων.
Έναν τόπο πλημμυρισμένο από ιστορία ήδη από τα μινωικά χρόνια, από προσευχές των ασκητών που μόνασαν εκεί, από χρώματα και εικόνες.
Τις μνήμες από την πανάρχαια ιστορία του σπηλαίου ξεδιπλώνουν οι σταλακτίτες και σταλαγμίτες που είναι ορατοί μέσα στα δεκάδες μικρά και μεγάλα σπήλαια, που αποτελούσαν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν θαλάμους του μεγαλειώδους εκείνου μνημείου της φύσης, καθώς και ο λεγόμενος “Βουρβουλίτης”, μια δολίνη που επίσης ήταν ένα επιμέρους σπήλαιο του οποίου η οροφή κατέρρευσε.
Όπως μας εξήγησε ο γεωλόγος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, δρ. Χαράλαμπος Φασουλάς, το επιβλητικό αυτό σπήλαιο διαβρώθηκε από το νερό, που διέλυσε σιγά-σιγά το πέτρωμα, με αποτέλεσμα πριν από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια να πέσει η οροφή του, γεγονός που ίσως σχετίζεται με την εποχή των παγετώνων, όταν ανεβοκατέβαινε η στάθμη της θάλασσας.
Όταν κατέπεσε η οροφή του σπηλαίου και ανυψώθηκε η θάλασσα, της οποίας η στάθμη τότε βρισκόταν 140 μέτρα κάτω από τη σημερινή, το αρχαίο σπήλαιο μετατράπηκε στο επιβλητικό φαράγγι που γνωρίζουμε σήμερα. Αυτός είναι, άλλωστε, και ο λόγος που ο επισκέπτης βλέπει έκπληκτος στα βράχια και τα δεκάδες μικρότερα σπήλαια τούς σταλακτίτες και τους σταλαγμίτες.
Η πανοραμική άποψη του Αγιοφάραγγου από τον Βουρβουλίτη.
Η διάβαση του Αγιοφάραγγου είναι μια μοναδική εμπειρία. Το τοπίο είναι εντυπωσιακό, ενώ οι γεωλογικοί σχηματισμοί υπενθυμίζουν ότι το φαράγγι κάποτε ήταν ένα τεράστιο σπήλαιο.
Δεκάδες μικρά και μεγάλα σπήλαια, θάλαμοι του αρχαίου μεγάλου σπηλαίου, ανοίγονται στο διάβα του επισκέπτη στο Αγιοφάραγγο.
Αντίστοιχη είναι η διαδικασία που οδήγησε και στη δημιουργία του Βουρβουλίτη, μιας δολίνης από νερό, δηλαδή ενός κοιλώματος κυκλικού ή εν προκειμένω ελλειπτικού σχήματος, που δημιουργήθηκε από την κατάρρευση της οροφής κάποιου άλλου αρχαίου σπηλαίου από τη διάβρωση. Ο Βουρβουλίτης σε αφήνει άφωνο μόλις τον αντικρίζεις έχοντας σκαρφαλώσει στα βράχια, με τα νερά να επικοινωνούν με το Λιβυκό μέσα από υπόγεια περάσματα, μοιάζοντας με μια θαλάσσια λίμνη, με τα δέντρα σκαρφαλωμένα αγέρωχα στην άκρη του γκρεμού, με τις μυρωδιές να κατακλύζουν τις αισθήσεις και τη θέα των επιβλητικών βράχων να κόβει την ανάσα, ανοίγοντας ένα θεαματικό “παράθυρο” προς την παραλία του Αγιοφάραγγου, και βεβαίως τους ήχους των αγριοπερίστερων που φωλιάζουν στα βράχια να συμπληρώνουν το μαγευτικό σκηνικό. Πρόκειται για είδη τα οποία φωλιάζουν, όπως μας εξήγησε ο ορνιθολόγος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Μιχάλης Δρετάκης, στα ψηλά βουνά, αλλά επίσης σε ακτές και ξερονήσια.
Θέα που κόβει την ανάσα από τον Βουρβουλίτη. Με την ανάβαση στην κορυφή, από τη μια το βλέμμα χάνεται στη μαγεία του μικρού όρμου του Αγιοφάραγγου και από την άλλη βυθίζεται στα νερά της δολίνης, που μοιάζει με λίμνη.
Εκτός από τα αγριοπερίστερα, στο Αγιοφάραγγο υπάρχουν αετοί, γεράκια και όρνια, τα οποία μπορεί κανείς να δει και να ακούσει κατά την περιήγησή του σε αυτόν τον μαγικό τόπο. Γιατί δεν είναι μόνο η απίστευτη άγρια ομορφιά του Αγιοφάραγγου που σε καθηλώνει, αλλά και η σχεδόν μυστικιστική εμπειρία να ακούς την αντήχηση των θρύλων και των ιστοριών που έχουν σμιλέψει ανά τους αιώνες αυτόν τον απίστευτο τρόπο. Η σκέψη και μόνο ότι μέσα σε αυτό το φαράγγι, μέσα στις σπηλιές, ζούσαν ασκητές για χρόνια, προκαλεί ρίγη.
Μέσα στα δεκάδες σπήλαια που υπάρχουν στο Αγιοφάραγγο μόνασαν πολλοί ερημίτες. Για τον λόγο αυτό το φαράγγι ονομάζεται Αγιοφάραγγο.
Συγκλονιστική είναι επίσης η εικόνα του φαινομενικά μικρού σπηλαίου, του Γουμενόσπηλιου, δίπλα από την εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, όπου συγκεντρώνονταν οι ερημίτες που ζούσαν στο “φαράγγι των Αγίων”. Εκεί μετρούνταν, βλέποντας πόσοι είχαν πεθάνει την προηγούμενη χρονιά.
Η είσοδος στο λεγόμενο “Γουμενόσπηλιο”, όπου συγκεντρώνονταν οι ερημίτες που ζούσαν στο Αγιοφάραγγο για να συζητήσουν αλλά και να δουν ποιοι είχαν πεθάνει την προηγούμενη χρονιά.
Ο ναός, λίγο πριν την έξοδο του φαραγγιού στη θάλασσα, έχει τη δική του μοναδική ιστορία αιώνων με πολλές κατασκευαστικές φάσεις, ορισμένες από τις οποίες μπορεί να διακρίνει ένα “υποψιασμένο” μάτι. Ο πρώτος ναός ήταν ένα σπηλαιοεκκλησάκι που επεκτάθηκε όταν μεγάλωσαν οι ανάγκες με την αύξηση του αριθμού των ασκητών. Η εκκλησία, που δεν είναι τυχαία αφιερωμένη στον μεγάλο ερημίτη, τον Άγιο Αντώνιο, διατηρεί σήμερα τη μορφή που απέκτησε με τις τροποποιήσεις του 14ου ή του 15ου αιώνα. Αναφέρεται ότι ο ναός έφερε τοιχογραφικό διάκοσμο, ο οποίος σήμερα δε σώζεται.
Ο ναός του Αγίου Αντωνίου λίγο πριν την έξοδο του φαραγγιού στη θάλασσα. Η σημερινή μορφή είναι εκείνη που απέκτησε με τις τελευταίες τροποποιήσεις τον 14ο ή τον 15ο αιώνα.
Η φύση σε ρόλο γλύπτη έξω από το εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου.
Το Αγιοφάραγγο αποκαλύπτει ίχνη κατοίκησης ήδη από τη Μινωική Εποχή, καθώς στην περιοχή έχει βρεθεί κυκλικός θολωτός μινωικός τάφος, ατυχώς συλημένος. Σήμερα αποτελεί δημοφιλή προορισμό για φυσιολάτρες που απολαμβάνουν τη μοναδική διάβασή του, ζώντας μια ακόμα δυνατή στιγμή φτάνοντας στην έξοδο του φαραγγιού, που καταλήγει στη θάλασσα με την απίστευτη εναλλαγή του τοπίου. Απολαύστε τη διαδρομή, μαγευτείτε από τον Βουρβουλίτη με θέα στη νησίδα Παπαδόπλακα, όπου οι ντόπιοι μαζεύουν θαλασσινό αλάτι, αλλά και το πανόραμα του μικρού όρμου, αφήστε το βλέμμα να χαθεί στο γαλάζιο του ουρανού και της θάλασσας, κάντε το μπάνιο σας στα πεντακάθαρα νερά και φυσικά προγραμματίστε την επιστροφή σας στο Αγιοφάραγγο. Γιατί μια φορά δεν είναι αρκετή!
Η εντυπωσιακή παλέτα της φύσης περιλαμβάνει όλες τις αποχρώσεις του πράσινου, του γαλάζιου και του καφέ μέσα στο Αγιοφάραγγο.
(Φωτογραφίες: Σταύρος Μουντουφάρης,
Κεντρική φωτογραφία: cretanbeaches.gr)
