Έχετε πονοκέφαλο και τρέχετε στην προσωπική σας... ξεματιάστρα, ρόλο που έχουν συνήθως οι γιαγιάδες; Αλλάζετε δρόμο μόλις δείτε μαύρη γάτα στον δρόμο; Αποφεύγετε να περάσετε κάτω από σκάλες και σας λούζει κρύος ιδρώτας αν σπάσει ένας καθρέφτης μέσα στο σπίτι σας; Ε, τότε ανήκετε στο 40% των Ελλήνων που πιστεύουν στα μάγια και στο “μάτι”.
Το εντυπωσιακό αυτό ποσοστό προκύπτει από έρευνα η οποία δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση “PLoS One” και πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Οικονομικών του αμερικανικού Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον, στην οποία συμμετείχαν μέσω συνεντεύξεων περισσότεροι από 140.000 άνθρωποι από 95 χώρες.
Με βάση τον “χάρτη” που συνέταξαν οι συντάκτες της μελέτης, οι Έλληνες είναι “πρωταθλητές” στην Ευρώπη σε τέτοιου είδους πεποιθήσεις, με τα αμέσως μεγαλύτερα ποσοστά να καταγράφονται σε χώρες της Βαλκανικής, κυρίως την Αλβανία και τη Βουλγαρία, και της Ανατολικής Ευρώπης, καθώς και στην Πορτογαλία και την Ισπανία. Στον αντίποδα, οι υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, ακόμα και η ιδιαίτερα θρησκευόμενη Ιταλία, δείχνουν - πάντα σύμφωνα με την έρευνα - να απέχουν από τέτοιου είδους αντιλήψεις. Δεν προκαλεί, πάντως, εντύπωση ότι οι κάτοικοι σε χώρες κυρίως της Βόρειας Ευρώπης μοιάζουν να βρίσκονται έτη φωτός μακριά από αυτού του είδους τις απόψεις, με ενδεικτικό το παράδειγμα της Σουηδίας, όπου μόλις το 9% των κατοίκων δηλώνει ότι πιστεύει στη μαγεία.
Υψηλό αντίθετα είναι το ποσοστό στο μεγαλύτερο μέρος της Ρωσίας και καθολικά στη Μέση Ανατολή, όπως και στην Αφρική, με τα υψηλότερα παγκοσμίως ποσοστά εκείνων που πιστεύουν στη μαγεία να καταγράφονται στην Τυνησία, στο 90%. Στην αμερικανική ήπειρο, την εικόνα της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης ακολουθούν οι ΗΠΑ, ενώ το Μεξικό και οι χώρες της Λατινικής Αμερικής συμμερίζονται σε αξιοσημείωτο ποσοστό τέτοιου είδους πεποιθήσεις. Σε παγκόσμιο επίπεδο το 40% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι πιστεύει στη μαγεία και σε σχετικές πρακτικές, κάτι που ισοδυναμεί με τουλάχιστον 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους. Η μελέτη, ωστόσο, άφησε εκτός την Κίνα και την Ινδία, δύο χώρες ο πληθυσμός των οποίων αντιστοιχεί στο πάνω από το 1/3 του παγκόσμιου.
Η έρευνα του Pew
Έχει ενδιαφέρον για την Ελλάδα ότι αντίστοιχη έρευνα σε 18 χώρες που είχε διενεργήσει η αμερικανική δεξαμενή σκέψης, το Ερευνητικό Κέντρο Pew, το καλοκαίρι του 2015 και του 2016, είχε δώσει τον τίτλο του “πρωταθλητή” στους Έλληνες, καθώς είχαν δηλώσει ότι πιστεύουν στο “κακό μάτι” σε ποσοστό 66%, όπως και οι Λετονοί, με τους Ουκρανούς να ακολουθούν με 60%, τους Αρμένιους με 59% και τις πρώτες θέσεις της λίστας να συμπληρώνονται από τους Μολδαβούς (57%), τους Ρώσους (56%), τους Βούλγαρους (55%), τους Γεωργιανούς (52%) και τους Λιθουανούς (51%).
Στον αντίποδα, τα χαμηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στην εν λόγω έρευνα στην Ουγγαρία και την Τσεχία (21%), την Πολωνία (25%), την Κροατία (30%) και τη Βοσνία (40%). Οι Έλληνες κατατάχτηκαν έκτοι στη λίστα εκείνων που πιστεύουν στα μάγια με ποσοστό 40%, όταν οι πρώτοι ήταν οι Λετονοί με 54% και τελευταίοι οι Ούγγροι με 14%, όμως βρέθηκαν στις τελευταίες θέσεις της λίστας των πολιτών που πιστεύουν στη μετενσάρκωση με μόλις 20%. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα σχετικά ποσοστά μεταξύ των 18 λαών που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν χαμηλά, με πρώτους τους Λετονούς (39%) και τελευταίους τους Γεωργιανούς (11%).
Η ύπαρξη ψυχής
Η ίδια έρευνα μάς ανέδειξε “πρωταθλητές” και στην πεποίθηση για την ύπαρξη ψυχής, με το εντυπωσιακό 83%, όχι όμως με υψηλά ποσοστά για τον ρόλο της μοίρας. Είμαστε 14οι με 59% μεταξύ των λαών που πιστεύουν στο πεπρωμένο, με πρώτους τους Αρμένιους (83%), τους Βόσνιους (80%), τους Μολδαβούς (75%), τους Λετονούς (74%) και τους Γεωργιανούς (73%). Τελευταίοι από τις χώρες που μετείχαν στην έρευνα του Pew αναδείχτηκαν οι Τσέχοι, με ένα αξιοσημείωτο σε κάθε περίπτωση 43%.
Τέλος, είμαστε πέμπτοι μεταξύ εκείνων που πιστεύουν στα θαύματα (με 64%), με πρώτους τους Γεωργιανούς (78%). Την πρώτη πεντάδα συμπληρώνουν οι Αρμένιοι (72%), οι Ρουμάνοι (69%) και οι Λετονοί (65%). Αίσθηση προκαλεί ότι οι Ρώσοι είναι από τους τελευταίους που πιστεύουν στην ύπαρξη θαυμάτων, με μόλις 50%, ενώ ως οι πιο δύσπιστοι εμφανίζονται οι Τσέχοι με 37%, οι Ούγγροι με 42% και οι Λευκορώσοι με 43%, πάντα όσον αφορά στα θαύματα.
Μαγεία και βασκανία
Η πρόσφατη έρευνα από το Τμήμα Οικονομικών του αμερικανικού Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον, με επικεφαλής τον Μπορίς Γκέρσμαν, απέδειξε ότι ο αριθμός των ανθρώπων στις 95 χώρες που βρέθηκαν στο επίκεντρο της μελέτης και πιστεύουν στη μαγεία ή στη βασκανία παραμένει εντυπωσιακά υψηλός, όπως στην Τυνησία, όπου το ποσοστό φτάνει στο 90%, ή στη Ρωσία που αναφέρεται στο μισό και πλέον των πολιτών. Είναι αξιοσημείωτο ότι στη μελέτη δεν υπάρχουν δείγματα από την Κίνα ή την Ινδία, κάτι που σημαίνει ότι στην πλειονότητά τους οι ερωτηθέντες δηλώνουν ως θρήσκευμα χριστιανοί ή μουσουλμάνοι. Σύμφωνα με τους ερευνητές, στην κατηγορία αυτών εντάσσονται άτομα θρησκευόμενα, δεισιδαίμονες, ακόμα όμως και άνθρωποι που προσκολλώνται σε παρεμφερείς εμμονές χωρίς κάποιον ιδιαίτερο λόγο. Ειδικότερα όσον αφορά στη μαγεία, όσοι πιστεύουν σε αυτήν θεωρούν ότι άνθρωποι με υπερφυσικές ιδιότητες μπορούν με ξόρκια ή κατάρες να τους προκαλέσουν κακό.
Τι έδειξε η έρευνα - Οι πιο επιρρεπείς και οι λιγότερο δεκτικοί
Περισσότερο επιρρεπείς, πάντα σύμφωνα με τους μελετητές, είναι άνθρωποι με χαμηλότερο μορφωτικό και οικονομικό επίπεδο, καθώς επίσης και εκείνοι που ανήκουν σε πολυπληθείς, ιδιαίτερα θρησκευόμενες οικογένειες. Στον αντίποδα, το ποσοστό μεταξύ όσων δηλώνουν πολύ καλή οικονομική κατάσταση είναι περιορισμένο, μόλις στο 7%. Επίσης, αξιοσημείωτο ως εύρημα είναι το ότι η εμπιστοσύνη των πολιτών στο πολιτικό σύστημα, τους θεσμούς και τη δυνατότητα της Πολιτείας να τους προσφέρει στήριξη, δηλαδή το πόσο ψηλό ή χαμηλό είναι το αίσθημα ασφάλειας που βιώνουν οι πολίτες διαφόρων χωρών, καθορίζει και το χάσμα σε σχέση με τις πεποιθήσεις στη μαγεία. Όπως σημειώνουν οι μελετητές, όσο πιο αδύναμοι είναι οι σύγχρονοι θεσμοί και τα επίπεδα εμπιστοσύνης σε κοινωνικό επίπεδο, μεταξύ άλλων, σε μια χώρα, τόσο πιο μεγάλη είναι η τάση των πολιτών που πιστεύουν σε μαγικές πρακτικές. «Η μελέτη τεκμηριώνει ότι οι πεποιθήσεις γύρω από τη μαγεία είναι ακόμα διαδεδομένες σε ολόκληρο τον κόσμο. Ωστόσο η επικράτησή τους εξαρτάται συστηματικά από μια σειρά παραγόντων όπως πολιτιστικά, θεσμικά, ψυχολογικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά».
