Για περισσότερο από έναν αιώνα ένα έργο του Βαν Γκογκ, του θρύλου της τέχνης με την περιπετειώδη ζωή και το τραγικό τέλος, έκρυβε ένα μεγάλο μυστικό. Μια αυτοπροσωπογραφία... Ακολουθώντας την πάγια τακτική του για να κάνει οικονομίες, μιας που η ζωή των καλλιτεχνών σπάνια χαρακτηρίζεται, εν ζωή τουλάχιστον, από δόξα και χρήμα, και ο διάσημος πια Ολλανδός καλλιτέχνης συνήθιζε να χρησιμοποιεί τους ήδη υπάρχοντες καμβάδες. Με μια όμως διαφορά. Αντί να επιζωγραφίζει προηγούμενα έργα του, γύριζε τον καμβά από την άλλη μεριά και δούλευε την πίσω του όψη.
Κάπως έτσι οι συντηρητές ενός πίνακα με τίτλο “Κεφάλι χωρικής με άσπρο κάλυμμα” ανακάλυψαν με τη βοήθεια ακτινών Χ μια από τις αυτοπροσωπογραφίες του Βαν Γκογκ, άγνωστη ως τα σήμερα. Μπορεί κανείς να φανταστεί την έκπληξη των συντηρητών της Εθνικής Πινακοθήκης στο Εδιμβούργο της Σκοτίας, που ετοίμαζαν τον πίνακα του 1885 για να παρουσιαστεί στην έκθεση “A taste for Impressionism” (“Μια γεύση ιμπρεσιονισμού”). Τυχαία οι άνθρωποι της πινακοθήκης είδαν την κρυμμένη για πάνω από έναν αιώνα αυτοπροσωπογραφία στο πίσω μέρος του καμβά να καλύπτεται από στρώματα κόλλας και χαρτιού.
Η αυτοπροσωπογραφία που αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά απεικονίζει έναν γενειοφόρο άνδρα, που φορά καπέλο και ένα μαντίλι στον λαιμό. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η πληροφορία που μας δίνει το έργο για τη χρονολόγησή του, καθώς στο πορτρέτο διακρίνεται εμφανώς και το αριστερό αφτί του καλλιτέχνη, το οποίο ο ίδιος έκοψε το 1888. Σύμφωνα με την εκτίμηση των συντηρητών της Εθνικής Πινακοθήκης της Σκοτίας, τα υλικά που κάλυπταν την αυτοπροσωπογραφία του διάσημου - σήμερα - Ολλανδού, δηλαδή η κόλλα και το χαρτί, χρησιμοποιήθηκαν πριν από μια έκθεση στις αρχές του 20ού αιώνα.
Ενθουσιώδης ήταν η υποδοχή της ανακάλυψης από την έφορο της Εθνικής Πινακοθήκης της Σκοτίας Φράνσις Φόουλ, η οποία σχολίασε ότι «τέτοιες στιγμές είναι απίστευτα σπάνιες». Όπως ανέφερε δημοσιοποιώντας το γεγονός, «ανακαλύψαμε ένα άγνωστο έργο του Βίνσεντ Βαν Γκογκ, ενός από τους πιο σημαντικούς και τους πιο δημοφιλείς καλλιτέχνες παγκοσμίως».
Πλέον οι συντηρητές της Εθνικής Πινακοθήκης της Σκοτίας εξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο θα απομακρύνουν την κόλλα και το χαρτί, χωρίς να αλλοιωθούν τα έργα. Έως ότου βρουν τη λύση στο αίνιγμα στη διάρκεια της έκθεσης, που θα διεξαχθεί από τις 30 Ιουλίου ως τις 13 Νοεμβρίου, οι επισκέπτες θα μπορούν να δουν την εκπληκτική εικόνα μέσα σε μια ειδικά διαμορφωμένη οθόνη. Το έργο, που τιτλοφορείται το “Κεφάλι χωρικής με άσπρο κάλυμμα” εικονίζει μια γυναίκα από την πόλη Νούενεν στα νότια της Ολλανδίας, όπου ο Βαν Γκογκ ζούσε μεταξύ του Δεκεμβρίου του 1883 και του Νοεμβρίου του 1885.
Σύμφωνα με τους τεχνοκριτικούς, πιθανότατα ο διάσημος καλλιτέχνης ζωγράφισε την αυτοπροσωπογραφία του στην πίσω πλευρά του πίνακα λίγο μετά τη μετακόμισή του στο Παρίσι, όπου και επηρεάστηκε έντονα από τους Γάλλους ιμπρεσιονιστές. Ο πίνακας της χωρικής βρέθηκε ως δάνειο στο διάσημο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Άμστερνταμ, το Stedelijk, 15 χρόνια μετά τον θάνατο του Βαν Γκογκ. Τότε θεωρείται ότι οι συντηρητές του Μουσείου τοποθέτησαν τον καμβά πάνω σε κάδρο, θεωρώντας ότι η χωρική ήταν πιο «ολοκληρωμένο» έργο από την αυτοπροσωπογραφία του καλλιτέχνη. Έτσι η αυτοπροσωπογραφία του Βαν Γκογκ ξεχάστηκε.
Το έργο “Κεφάλι χωρικής με άσπρο κάλυμμα” άλλαξε χέρια αρκετές φορές και το 1923 αποκτήθηκε από την Έβελιν Σεν Κρουά Φλέμινγκ. Και αν το όνομα σάς φαίνεται γνωστό, έχετε πέσει μέσα. Πρόκειται για τη μητέρα του Ίαν Φλέμινγκ, του δημιουργού του Τζέιμς Μποντ! Το έργο αποκτήθηκε στα 1951 από ένα ζευγάρι Σκοτσέζων, οι οποίοι εννιά χρόνια αργότερα δώρισαν τον πίνακα στην Εθνική Πινακοθήκη της Σκοτίας.
AP Photo/Alastair Grant
Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος - Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ είναι πάντα είδηση
Δεν είναι η πρώτη φορά που τα τελευταία χρόνια ο Βαν Γκογκ βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Τον Μάρτιο του 2021 ένας σπάνιος πίνακας του 1887 του Βίνσεντ Βαν Γκογκ, που είχε παραμείνει σε ιδιωτική συλλογή για πάνω από 100 χρόνια, δημοπρατήθηκε από τον Sotheby’s στο Παρίσι, σε τιμή 13,1 εκατομμυρίων ευρώ.
Το έργο, που φέρει τον τίτλο “Scène de rue à Montmartre (Impasse des deux frères et le Moulin à Poivre)” - “Σκηνή δρόμου στη Μονμάρτη”, παρουσιάστηκε πριν τη δημοπρασία, για πρώτη φορά δημοσίως στο Άμστερνταμ, το Χονγκ Κονγκ και το Παρίσι. Επίσης τον Ιανουάριο του 2018 οι ειδικοί του Μουσείου Βαν Γκογκ στο Άμστερνταμ ανακοίνωσαν ότι ταυτοποίησαν ως αυθεντικούς δύο νέους πίνακες του Βαν Γκογκ: Ο ένας πίνακας χρονολογείται από το 1886 και απεικονίζει τη Μονμάρτη, το γνωστό καλλιτεχνικό προάστιο του Παρισιού. Ιδιοκτήτης του πίνακα είναι το Ίδρυμα Τέχνης Βαν Βλίσιγκεν. Η ταυτοποίησή του έγινε μετά από εκτεταμένη έρευνα σε σχέση με το «θέμα, το στυλ, την τεχνική, τα υλικά και την προέλευση». Με βάση αυτή την έρευνα, ταυτοποιήθηκε ακόμη ένας πίνακας, παρόμοιος, που ανήκε ήδη στη συλλογή του Μουσείου Βαν Γκογκ αλλά δεν ήταν γνωστό ότι δημιουργήθηκε από τον Ολλανδό καλλιτέχνη, που ήταν γνωστός για τους ζωηρούς πίνακές του.
