Ο Αντώνης Σουσάμογλου είναι ένας από τους πιο σύνθετους, πολύπλευρους και δημιουργικούς μουσικούς της χώρας. Σολίστας, εξάρχων βιολονίστας της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης, συνθέτης και ενορχηστρωτής, κινείται ανάμεσα στις διάφορες εκφάνσεις της μουσικής με εξαιρετική μαεστρία.
Τη Μεγάλη Τετάρτη 20 Απριλίου, θα βρεθεί στην αίθουσα «Ανδρέας και Μαρία Καλοκαιρινού» του ΠΣΚΗ, στα πλαίσια της συναυλίας-αφιερώματος στον Μικρασιατικό Ελληνισμό, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από την κορύφωση της Μικρασιατικής Καταστροφής. Με αυτή την αφορμή, το neakriti.gr, μίλησε μαζί του για τη μουσική και τις Εθνικές Σχολές, αλλά και για τη Μικρασία, την Ελληνική Επανάσταση και τη συμφωνική μας παράδοση.
Έρχεστε στην Κρήτη σε μια συναυλία-αφιέρωμα στον Μικρασιατικό Ελληνισμό, με αφορμή τη θλιβερή επέτειο των 100 ετών από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Κάνει αυτό το γεγονός πιο... «βαρύ» το δοξάρι σας;
«Η επέτειος των 100 ετών από τη Μικρασιατική Καταστροφή έρχεται ένα χρόνο μετά από τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Τα έφερε έτσι η ζωή και ήρθαν δίπλα-δίπλα ο θρίαμβος με τον όλεθρο. Στα δικά μου μάτια, αυτό έκανε τελικά αυτή τη διετία να λειτουργήσει πολύ στοχαστικά σε σχέση με τη θέση μας στην Ιστορία, κάτι που επηρεάστηκε βέβαια και από την αναγκαστική συνθήκη της πανδημίας. Αναμφισβήτητα, το πολιτισμικό και κοινωνικό αποτύπωμα αυτής της περιόδου είναι τεράστιο. Η Ελλάδα, όπως την ξέρουμε, διαμορφώνεται ακριβώς τότε, πληθυσμιακά, πολεοδομικά, με τα τραύματα και τις ανισότητες που την ακολούθησαν για πολλά χρόνια και παράλληλα με τον πολιτισμικό πλούτο που οι άνθρωποι έφεραν μαζί τους.
Στον χώρο μας ειδικότερα, αυτό που με απασχόλησε πολύ έντονα τα τελευταία δύο χρόνια είναι το τι συνθέτει τον κανόνα της ελληνικής μουσικής αυτά τα 200 χρόνια. Ποια έργα αποτελούν αυτά που θεωρούμε σήμερα τη δική μας συμφωνική παράδοση και πόσο κοντά είναι στο κοινωνικό DNA της χώρας; Οι απαντήσεις μπορεί να είναι πολύ πιο πλούσιες σε περιεχόμενο απ’ όσο εκ πρώτης μπορεί να φανταστεί κανείς. Ένα μικρό δείγμα αυτού του πλούτου θα παρουσιαστεί στη συναυλία στις 20 Απριλίου».
Έχετε ρίζες από τη Μικρασία; Τι αισθήματα σας δημιουργεί η Μικρασιατική Καταστροφή, αλλά κυρίως ο τρόπος που οι Μικρασιάτες «σκορπίστηκαν» στη χώρα και πάλεψαν διεκδικώντας τον ρόλο τους σε αυτή, δίνοντάς της αυτό το «αλλιώτικο» που κουβαλούσαν;
«Ναι, ο παππούς μου είχε καταγωγή από τη Μικρασία, αν και ο ίδιος δεν είχε μνήμες από εκεί, έφυγε όταν ήταν βρέφος μηνών. Το συναίσθημα που κυριαρχεί μέσα μου είναι η αίσθηση πως η Ιστορία δυστυχώς επαναλαμβάνεται. Ο ξεριζωμός εξακολουθεί να αποτελεί μια υπαρκτή πραγματικότητα για πολλά εκατομμύρια ανθρώπων αυτή τη στιγμή που μιλάμε. Είναι πολύ εύκολο να διαβάσεις την Ιστορία με την ασφάλεια της γνώσης της έκβασης των πραγμάτων. Όταν όμως συνειδητοποιούμε το πώς είναι να ζεις τα γεγονότα σε πραγματικό χρόνο με την αβεβαιότητα του αγνώστου, όπως τις ημέρες που ζούμε αυτή τη στιγμή, τότε μόνο μπορούμε να καταλάβουμε το μέγεθος αυτού του τραύματος γι’ αυτούς τους ανθρώπους».
Σύμφωνα με το πρόγραμμα της συναυλίας, εσείς θα εκτελέσετε, αν δεν κάνω λάθος, Κωνσταντινίδη και Καλομοίρη. Σωστά; Πείτε μας δυο λόγια για τα έργα αυτά…
«Στη συναυλία θα ερμηνεύσω τις “Νησιώτικες ζωγραφιές” για βιολί και ορχήστρα του Μανόλη Καλομοίρη. Τα δύο αυτά έργα, η “Δωδεκανησιακή Σουίτα” του Γιάννη Κωνσταντινίδη και οι “Νησιώτικες ζωγραφιές” είναι δύο αριστουργήματα της Ελληνικής Εθνικής Σχολής. Αντλούν μελωδικό υλικό άμεσα από την ελληνική παράδοση, χρησιμοποιώντας συμφωνικές, συνθετικές και ενορχηστρωτικές τεχνικές. Η “Σουίτα” του Κωνσταντινίδη είναι ήδη ένα από τα πιο δημοφιλή έργα του ρεπερτορίου. Οι “Νησιώτικες ζωγραφιές” είναι κατά τη γνώμη μου ένα άγνωστο διαμάντι και χαίρομαι ιδιαίτερα γιατί αρχίζει να παίρνει τη θέση που του αρμόζει στο ρεπερτόριο».
Και οι δύο αυτοί δημιουργοί άντλησαν την έμπνευσή τους θα λέγαμε ή επηρεάστηκαν αν προτιμάτε από την παραδοσιακή μουσική. Είναι αυτό ακόμα μια απόδειξη πως στην τέχνη δεν υπάρχουν στεγανά;
«Οι Εθνικές Σχολές αποτέλεσαν μια συνθετική τάση σε ολόκληρη την Ευρώπη, ειδικά σε χώρες της περιφέρειας που ανέπτυξαν μεταγενέστερα συμφωνική παράδοση. Στην Ελλάδα, η σχέση της δημοτικής μουσικής με τη λόγια δυτική αποτέλεσε αντικείμενο ζυμώσεων και τάσεων αντίστοιχο με τον Δημοτικισμό. Δεν είναι τυχαίο πως ο Καλομοίρης, που θεωρείται ο πατέρας της Εθνικής Σχολής, ήταν ένθερμος υποστηρικτής του Δημοτικισμού. Η χρήση της δημοτικής μουσικής ως κύριο συστατικό του υλικού του είναι μια απολύτως συνειδητή προσπάθεια - σε αντιπαραβολή με την Επτανησιακή Σχολή, που είναι στραμμένη περισσότερο προς την Ιταλία. Η τάση αυτή υπάρχει ζωντανή μέχρι σήμερα. Η παράδοση εξακολουθεί να αποτελεί ζωντανή φλέβα τόσο σε πολλούς συμφωνικούς συνθέτες, όσο και σε νεανικές ροκ μπάντες, και το γεγονός πως μεταλλάσσεται είναι η καλύτερη απόδειξη πως διατηρείται ζωντανή».
«Η μουσική είναι όλα»
Εσείς «κινείστε» μέσα στη μουσική πότε έχοντας τον ένα και πότε τον άλλο ρόλο... σολίστας, μουσικός συνθέτης, ενορχηστρωτής... δεν έχετε καταλήξει ακόμα στην ιδιότητα που θέλετε να έχετε ή η μουσική είναι όλα;
«Η κύριά μου απασχόληση είναι το βιολί, είτε με την ιδιότητα του σολίστα, είτε με την ιδιότητα του εξάρχοντα της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης, ωστόσο η σύνθεση καταλαμβάνει ολοένα και περισσότερο χρόνο στη ζωή μου. Με συνεπαίρνει το ότι μπορώ να παράγω μουσική με διαφορετικούς ρόλους και σε διαφορετικές συνθήκες. Δε νομίζω πως θα καταλήξω ποτέ - και για να είμαι ειλικρινής, δε θα το ήθελα. Όταν κάποιο διάστημα ασχολούμαι πολύ έντονα με το ένα, μου λείπει το άλλο. Χρησιμοποιήσατε μια έκφραση που μου αρέσει και την υιοθετώ: “η μουσική είναι όλα” - και όχι “η μουσική είναι μία”, γιατί η μουσική είναι χιλιάδες πράγματα».
Η συναυλία θα δοθεί σ’ έναν χώρο - το Πολιτιστικό Κέντρο Ηρακλείου - που οι Κρήτες το περιμέναμε καιρό. Θα ‘πρεπε να είναι «πολυτέλεια» αυτοί οι χώροι ή τελικά είναι ανάγκη να δημιουργηθούν;
«Αισθάνομαι μεγάλη χαρά και τιμή που θα συμπράξω για πρώτη φορά με την Ορχήστρα Φιλαρμόνια, υπό τη διεύθυνση του Βύρωνα Φιδετζή, σ’ αυτόν τον εξαιρετικό χώρο. Οι συναυλιακοί χώροι φαντάζουν πολυτέλεια μέχρι να δημιουργηθούν. Μετά, μοιάζει αδύνατον να φανταστεί κανείς τη ζωή σε μια πόλη χωρίς έναν τέτοιο πνεύμονα πολιτισμού. Στη συνείδησή μου είναι πολύ ξεκάθαρο πως οι παραστατικές τέχνες είναι η συγκολλητική ουσία που μας μετατρέπει σε κοινωνία - οι κοινές αναμνήσεις, τα κοινά βιώματα. Είναι μια πολυτέλεια που ανήκει σε όλους».
