Μια φορά και έναν καιρό... Έτσι ξεκινούσαν κάποτε τα παραμύθια, που συνόδευαν τα παιδικά όνειρά μας. Τότε που ο χρόνος κυλούσε διαφορετικά και τα τεχνολογικά άλματα δε γίνονταν με ταχύτητες που “τρέχουν” πια σε ρυθμούς που δεν μπορείς να τους προλάβεις. Μοιάζει ασύλληπτο, κι όμως δεν πάνε πολλά χρόνια που ο τεχνολογικός “ατομικός” μας πολιτισμός, σε σπίτια, γραφεία και αυτοκίνητα, αποτελούταν από κασέτες, ραδιοφωνάκια, γραφομηχανές, βίντεο, φαξ, δισκέτες, γουόκμαν και άλλα αντικείμενα που σήμερα είναι άγνωστες λέξεις για τους νεαρούς του 21ου αιώνα και στο κοντινό “αύριο” θα αποτελούν εκθέματα σε κάποιο μουσείο.
Η πλειονότητα των σημερινών νέων και σχεδόν καθολικά οι έφηβοι δεν έχουν δει ποτέ τους κάποια βιντεοκασέτα, δεν έχουν πιάσει γουόκμαν, δεν έχουν ακούσει τον ήχο των πλήκτρων σε μια γραφομηχανή... κι ίσως μάλιστα να μην έχουν δει, πόσω μάλλον ακούσει ποτέ μουσική από δίσκο βινυλίου - με τη βελόνα να “πηδάει” πολυκαιρισμένη πάνω στις αυλακώσεις επαναλαμβάνοντας μονότονα το ίδιο μοτίβο.
Η θέση όλων εκείνων των αντικειμένων έχει περάσει πια στην Ιστορία, μαζί με τα θρυλικά περιοδικά της δεκαετίας του ’80, τις παλιές τεράστιες τηλεοράσεις της εποχής, τα τρανζιστοράκια που μας έκαναν παρέα στις παραλίες στις καλοκαιρινές εξορμήσεις και τα πρώτα βήματα στον ψηφιακό κόσμο τη δεκαετία του ’90, με το μόντεμ που έτριζε σαν τζιτζίκια σε παράκρουση μέχρι να πιάσει γραμμή και τη μητέρα να φωνάζει από την κουζίνα ότι έπρεπε να κλείσουμε τη σύνδεση για να πάρει τηλέφωνο. Σήμερα στα μάτια των νέων οι εποχές που τα κινητά δεν ήταν “έξυπνα” αλλά δυσλειτουργικές “παντόφλες”, οι τηλεοράσεις ασπρόμαυρες και οι υπολογιστές τεράστια κουτιά που για την αποθήκευση δεδομένων χρησιμοποιούσαν αρχικά τις “μαλακές” και αργότερα τις “επαναστατικές” σκληρές δισκέτες... μοιάζουν με ένα παραμύθι ξεπερασμένο και βαρετό. Όμως για τους περισσότερους ενήλικες αποτελούν ένα κομμάτι των αναμνήσεών τους συνδεδεμένο με πολλές στιγμές της ζωής.
Εντυπωσιακά είναι τα ευρήματα πρόσφατης έρευνας του Yougov, σύμφωνα με τα οποία το 71% των ερωτηθέντων ηλικίας 6 έως 18 ετών δεν είχε ιδέα τι είναι “προτζέκτορας” σε ποσοστό 71%, μαλακή δισκέτα (67%) ή μουσική κασέτα (40%) και βιντεοκασέτα (37%). Ποσοστά που, όπως είναι απόλυτα λογικό, όσο περνούν τα χρόνια θα εκτινάσσονται. Ελάχιστοι είναι πια οι νέοι που έχουν δει φιλμ, πόσω μάλλον να το έχουν χρησιμοποιήσει, για τη λήψη φωτογραφίας, ενώ αντικείμενα, η συλλογή των οποίων αποτελούσε το “σπορ” των τότε νέων με ένα ιδιαίτερο “κύρος”, όπως τα γραμματόσημα, εξοβελίζονται σιγά-σιγά από την καθημερινότητά μας. Μαζί βεβαίως με την ανυπομονησία να δούμε ένα γράμμα από κάποιο φίλο ή μια καρτ-ποστάλ στο γραμματοκιβώτιο και την ιεροτελεστία να απαντήσουμε, να σαλιώσουμε προσεκτικά τον φάκελο, ή ακόμα και να τον αρωματίσουμε αν απευθυνόταν σε “πρόσωπο”, να βάλουμε προσεκτικά το γραμματόσημο και να τον ταχυδρομήσουμε. Τη θέση τους έχει πάρει πια το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, που αποτελεί μια ακόμα πινελιά στο μεγάλο κάδρο της καθημερινότητάς μας.
Ακόμα όμως και η γνώση έχει αποκτήσει άλλη μορφή, πιο ψηφιακή, καθώς οι εγκυκλοπαίδειες, που αποτελούσαν απαραίτητη προσθήκη σε κάθε σχολική ή εφηβική ή ακόμα και πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη, έχουν αποσυρθεί από τα ράφια και “συνταξιοδοτηθεί” σε κάποιο ντουλάπι ή μια κούτα, αφού τον ρόλο αυτό έχουν αναλάβει πια οι ψηφιοποιημένοι “παντογνώστες” μέσω του διαδικτύου. Σήμερα τα παιδιά σχεδόν από την κούνια τους γνωρίζουν για το ίντερνετ, μας εντυπωσιάζουν με τις γνώσεις τους στη χρήση υπολογιστών ή “έξυπνων” συσκευών από μικρή ηλικία, ενώ σταδιακά και εμείς που μεγαλώσαμε με όλα αυτά τα νοσταλγικά πια αντικείμενα μπαίνουμε στη νέα εποχή και υιοθετούμε τις ευκολίες που αυτή υπόσχεται.
Αυτό που για τη γιαγιά μας θα ήταν η αφορμή να ξεκαρδιστεί στα γέλια ή να σε κοιτάξει με τα μάτια γουρλωμένα από έκπληξη αν της έλεγες ότι σε μισό αιώνα θα μπορούσες να μιλήσεις και να δεις “ζωντανά” κάποιον σε οποιαδήποτε γωνιά του κόσμου με μια μικροσκοπική συσκευή, την οποία θα μετέφερες οπουδήποτε, αποτελεί σήμερα την καθημερινότητα όλων μας, πόσω μάλλον των νέων ανθρώπων. Όμως κάπως έτσι δε θα αντιδρούσαν πριν από ένα και πλέον αιώνα όταν κάποιος θα έκανε λόγο στα χωριά για τον ηλεκτρισμό ή ακόμα πιο παλιά για “μηχανικά πουλιά” που θα πετούσαν στον ουρανό; Η εξέλιξη έχει το τίμημά της και το μέλλον έχει πολλές ακόμα εκπλήξεις για όσους το ζήσουν.
Δε θα ήταν υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι ο κόσμος τού σήμερα προβάλλεται σε οθόνες. Είτε εκείνες των “έξυπνων” κινητών, είτε των τάμπλετ, είτε των υπολογιστών ή των επίσης “έξυπνων” τηλεοράσεων. Κανείς δεν μπορεί πια να αγνοήσει τη δύναμη της τεχνολογίας και τις ευκολίες που αυτή παρέχει, ειδικά στην καθημερινή μάχη με το ρολόι, κάτι που δε χρειάζεται αποδείξεις. Αρκεί να κοιτάξουμε στην τσάντα μας ή να ρίξουμε μια ματιά στο σπίτι μας...
Η ζωή μας είναι “κολλημένη” στις οθόνες και αυτό αποτελεί ένα από τα ευρήματα μιας πρόσφατης έρευνας που κατατάσσει τους Έλληνες στην κορυφή της λίστας των πολιτών ηλικίας από 20 έως 74 ετών οι οποίοι παρακολουθούν καθημερινά τηλεόραση ή άλλες συσκευές στον ελεύθερό τους χρόνο. Οι Έλληνες δηλώνουν “πρωταθλητές” με 3 ώρες και 4 λεπτά σε ποσοστό 95,1% και ακολουθούν οι Φιλανδοί με 92,5%, οι Πολωνοί με 91,6%, οι Ρουμάνοι με 91,5% και οι Βέλγοι με 91%. Στις τελευταίες θέσεις βρίσκονται οι Ιταλοί, με μικρή όμως διαφορά, 88,5%, οι Αυστριακοί με 87% και οι Γάλλοι με 84,2%.
