Η πανανθρώπινη τάση για δίκαιη μοιρασιά έχει πολύ πιο βαθιές εξελικτικές ρίζες, από ό,τι πίστευαν ως τώρα οι επιστήμονες. Μια νέα αμερικανική έρευνα υποστηρίζει ότι ακόμα και οι χιμπατζήδες διαθέτουν ένα αίσθημα δικαιοσύνης, που φαίνεται πως τελικά δεν είναι αποκλειστικό ανθρώπινο προνόμιο.
Οι ερευνητές του Εθνικού Κέντρου Ερευνών στα Πρωτεύοντα Γιέρκες του πανεπιστημίου Έμορι της Τζόρτζια, με επικεφαλής τον Φρανς ντε Βάαλ και την Ντάρμπι Πρόκτορ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), σύμφωνα με το BBC και το "Science", έβαλαν τους στενότερους γενετικά συγγενείς του ανθρώπου να παίξουν ένα οικονομικό παίγνιο (το λεγόμενο "τελεσιγραφικό παίγνιο" ή "Ultimatum Game").
Το εν λόγω παίγνιο, στο οποίο δύο άτομα καλούνται να συμφωνήσουν για να μοιράσουν μεταξύ τους ένα ποσό χρημάτων ή άλλων αγαθών, χρησιμοποιείται κατεξοχήν από τους οικονομολόγους σε πειράματα δίκαιης οικονομικής συμπεριφοράς με τους ανθρώπους. Συνήθως οι άνθρωποι προσφέρονται να δώσουν το 40% έως 50% των χρημάτων στον άλλο, ενώ δε δέχονται να πάρουν κάτω από το 20%.
Στην τροποποιημένη εκδοχή του τεστ, δύο χιμπατζήδες κλήθηκαν να μοιράσουν χρωματιστές μάρκες (που αντιστοιχούσαν σε κομμάτια μπανάνας) και, όπως φάνηκε, δεν τους έλειψε η γενναιοδωρία, καθώς μια έμφυτη αίσθηση δίκαιης μοιρασιάς τούς απέτρεψε από το να τα κρατήσουν όλα για τον εαυτό τους. Το ποσοστό των απόλυτα δίκαιων προσφορών (50%-50%) κυμάνθηκε μεταξύ 58% και 92%.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το πείραμα αυτό αποτελεί μια ακόμα ένδειξη για το γεγονός ότι η δίκαιη μοιρασιά βρίσκεται στα θεμέλια των λίγο-πολύ συνεργατικών ανθρώπινων κοινωνιών (και πιθανώς εξηγεί γιατί οι άνθρωποι ενδόμυχα ενοχλούνται τόσο πολύ από την άδικη διανομή των αγαθών σε μια κοινωνία).
Η νέα έρευνα - που πειραματίστηκε με τρία ζευγάρια χιμπατζήδων - αφού έδειξε ότι τα ζώα είχαν την τάση να προσφέρουν στους άλλους ένα δίκαιο και ίσο μερίδιο τροφής, επανέλαβε το πείραμα με παιδιά ηλικίας δύο έως επτά ετών. Όπως φάνηκε, τόσο οι χιμπατζήδες όσο και οι άνθρωποι σε μικρή ηλικία τείνουν να μοιράζουν δίκαια την τροφή τους.
Είναι πάντως αξιοσημείωτο ότι και στα δύο πειράματα, όταν απαιτείτο η συμφωνία του άλλου για τη μοιρασιά, τότε τόσο οι χιμπατζήδες όσο και τα παιδιά έτειναν να κάνουν δίκαιες προσφορές (συχνά του τύπου «μισά-μισά»). Όταν όμως το παίγνιο απαιτούσε από το συμπαίκτη να είναι παθητικός και δεν απαιτείτο η συναίνεσή του για τη διανομή, τότε τόσο οι χιμπατζήδες όσο και τα παιδιά έκαναν πολύ πιο εγωιστικές προσφορές, προκειμένου να κρατήσουν όσο γινόταν περισσότερα για τους ίδιους.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τα δύο είδη - άνθρωποι και πίθηκοι - εξελίχτηκαν σε ένα δύσκολο περιβάλλον όπου ήταν ανάγκη να συνεργάζονται για να επιβιώσουν. Έτσι, έχουν πλέον αφομοιώσει ότι, αν θέλουν να αποκομίζουν τα οφέλη της συνεργασίας, πρέπει να μοιράζονται δίκαια με τους άλλους. Αλλά πάντα καιροφυλακτεί η παράλληλη τάση για εγωιστική συμπεριφορά.
«Τόσο οι χιμπατζήδες, όσο και οι άνθρωποι, είναι πολύ συνεργατικοί. Κυνηγούν με συνεργατικό τρόπο, μοιράζουν μεταξύ τους την τροφή, νοιάζονται ο ένας για τα παιδιά του άλλου. Έτσι, είναι πιθανό ότι αυτή η δικαιοσύνη χρειαζόταν στην εξέλιξη της συνεργασίας. Μου φαίνεται πως το ανθρώπινο αίσθημα δικαιοσύνης υπάρχει μεταξύ των πιθήκων από τότε τουλάχιστον που διαχωρίστηκαν από τους ανθρώπους», πριν από περίπου 5 έως 7 εκατ. χρόνια, δήλωσε η Ντάρμπι Πρόκτορ.
Άλλοι, πιο σκεπτικιστές επιστήμονες, χαρακτήρισαν ενδιαφέρουσα την έρευνα, αν και, όπως είπαν, θα έπρεπε να γίνουν πειράματα με περισσότερους χιμπατζήδες για να φανεί πέρα από κάθε αμφισβήτηση ότι όντως έχουν μια εγγενή τάση για δικαιοσύνη.
Μία προηγούμενη έρευνα του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ της Λειψίας με επικεφαλής τον Μίκαελ Τομαζέλο, που είχε δημοσιευτεί το 2007 στο περιοδικό "Science" και όπου επίσης είχε χρησιμοποιηθεί το «τελεσιγραφικό παίγνιο» σε χιμπατζήδες, δεν είχε καταλήξει σε ανάλογα συμπεράσματα. Οι χιμπατζήδες φάνηκαν διατεθειμένοι να δεχτούν πολύ άδικες μοιρασιές, παίρνοντας μερίδιο ακόμα και κάτω από 20%, ενώ μόνο το 25% των πιθήκων συμφώνησαν να κάνουν μοιρασιά 50%-50%.
Μια άλλη μελέτη έχει δείξει ότι μερικά είδη πιθήκων είναι πιο γενναιόδωρα από άλλα, ενώ μια άλλη ότι οι πίθηκοι τείνουν να είναι αλτρουιστές με τους συγγενείς και συντρόφους τους, αλλά όχι με αγνώστους.
Πηγή: nooz.gr
