Τριάντα πέντε ανεμοστρόβιλοι καταγράφηκαν από το 1910 μέχρι το 2013 στην Ελλάδα, από αυτούς οι 15 σχηματίστηκαν στην ξηρά, οι 11 στη θάλασσα (ήταν υδροσίφωνες και στη συνέχεια εισήλθαν στην ενδοχώρα προκαλώντας ζημιές) και οι 9 ήταν σύννεφα- "χωνιά", όπου η στήλη περιδινιζόμενου αέρα δεν έφτανε στο έδαφος.
Τη χρονική αυτή περίοδο σημειώθηκαν (με βάση όσα στοιχεία ήταν διαθέσιμα) τρεις ανεμοστρόβιλοι κάθε δέκα χρόνια. Από τους 35, οι 20 ήταν εκείνοι που προκάλεσαν σημαντικές καταστροφές. Αντιθέτως, από το 2.000 και μετά, όπου η καταγραφή των ανεμοστρόβιλων ήταν πιο συστηματική εξαιτίας του καλύτερου εξοπλισμού και της άμεσης ενημέρωσης, οι 185 ανεμοστρόβιλοι που καταγράφηκαν εκδηλώθηκαν σε χρονικό διάστημα 110 ημερών.
Ο αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Παναγιώτης Νάστος έχει εργαστεί στη δημιουργία ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης για την εμφάνιση ανεμοστρόβιλων, καθώς τα φαινόμενα αυτά μπορούν να προβλεφθούν με μετεωρολογικά όργανα τα οποία ανιχνεύουν τις συνθήκες αστάθειας στην ατμόσφαιρα που ευνοούν το σχηματισμό τους.
"Χτυπούν" νύχτα
Νυχτερινές ώρες και με προτίμηση στη δυτική Ελλάδα "χτυπούν" οι ανεμοστρόβιλοι στη χώρα μας και μάλιστα με ιδιαίτερη συχνότητα, καθώς, όπως προκύπτει από μεγάλη έρευνα του Πανεπιστημίου Αθηνών, από το 2000 μέχρι και το Μάιο του 2009 σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας το φαινόμενο καταγράφηκε 185 φορές.
O αναπληρωτής καθηγητής στο Εργαστήριο Κλιματολογίας και Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Παναγιώτης Νάστος, μαζί με τον κ. Γιάννη Ματσαγγούρα, που είναι σμηναγός, μετεωρολόγος στην Πολεμική Αεροπορία, ανέτρεξαν σε όλα τα διαθέσιμα μετεωρολογικά δεδομένα και τις μαρτυρίες που έχουν διασωθεί από τις αρχές του 20ού αιώνα, με στόχο να διαπιστώσουν τους λόγους για τους οποίους εμφανίζονται τόσο συχνά οι ανεμοστρόβιλοι στη χώρα μας.
Στη διάρκεια της έρευνάς τους, που παρουσιάστηκε σε διεθνές συνέδριο στην Ισπανία για ακραία καιρικά φαινόμενα στη Μεσόγειο, διαπίστωσαν ότι από το 1910 μέχρι και το 1999 είχαν εκδηλωθεί 32 ανεμοστρόβιλοι, που συνολικά είχαν προκαλέσει το θάνατο 4 ανθρώπων, τον τραυματισμό 40 και αμέτρητες καταστροφές σε σπίτια και καλλιέργειες.
«Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι στη διάρκεια του περασμένου αιώνα ο αριθμός των ανεμοστρόβιλων ήταν πολύ μεγαλύτερος, αλλά δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό τους, όχι μόνο επειδή οι μαρτυρίες είναι ελάχιστες, αλλά και επειδή δεν υπήρχε ο κατάλληλος εξοπλισμός μελέτης και παρατήρησής τους», λέει ο κ. Παναγιώτης Νάστος.
Ο ίδιος προσθέτει ότι οι ανεμοστρόβιλοι εκδηλώνονται ξαφνικά στη χώρα μας εξαιτίας των ιδιαίτερων μετεωρολογικών συνθηκών που δημιουργούνται σε κάποιες περιοχές, και μάλιστα, απ' ό,τι δείχνουν τα στοιχεία της έρευνας, οι μικρές "Κατρίνες" έχουν αποκτήσει και έμμονες συνήθειες...
Από Οκτώβριο έως Μάρτιο
«Οι περισσότεροι από αυτούς δημιουργούνται συγκεκριμένους μήνες, και συγκεκριμένες ως επί το πλείστον ώρες». Εμφανίζονται στον ουρανό τις ψυχρές εποχές του έτους, από τον Οκτώβριο μέχρι το Μάρτιο, με ιδιαίτερη προτίμηση το Νοέμβριο. Πολλοί ανεμοστρόβιλοι δημιουργούνται επίσης το Δεκέμβριο, τον Οκτώβριο και τέλος το Σεπτέμβριο. Τους μήνες αυτούς παρατηρείται σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας μας μια... μυστήρια διελκυστίνδα του καιρού, που... ανοίγει την πόρτα στους ανεμοστρόβιλους σε ειδικές ώρες, όπως μετά τις 12 τα μεσάνυχτα και μετά τις 12 το μεσημέρι.
Ο ανεμοστρόβιλος είναι μια στήλη αέρα που στροβιλίζεται με βίαιο τρόπο αγγίζοντας το έδαφος και προκαλώντας καταστροφές σε σπίτια και αυτοκίνητα. Ενίοτε προκαλεί μετακινήσεις αεροσκαφών που βρίσκονται στους διαδρόμους προσγείωσης-απογείωσης και "αερομεταφορά" ψαριών από τη θάλασσα στην ενδοχώρα. Ορισμένοι ανεμοστρόβιλοι δε φτάνουν στο έδαφος και απλώς "κρέμονται" κάτω από σωρειτόμορφα σύννεφα, τα οποία έχουν κατακόρυφη ανάπτυξη, δηλαδή εκτείνονται σε ύψος και όχι σε πλάτος.
Αστάθεια στην ατμόσφαιρα
Για να δημιουργηθούν τέτοια φαινόμενα θα πρέπει πρώτα να σημειωθεί μια αστάθεια στην ατμόσφαιρα, να συντρέξουν δυναμικοί μετεωρολογικοί παράγοντες. Η πίεση του αέρα πέφτει αρκετά και συνεπικουρούμενη από θερμές μάζες και υδρατμούς οδηγεί τα αέρια ρεύματα σε μια δυναμική ανοδική πορεία, όπου αρχίζουν να περιδινίζονται δημιουργώντας τον ανεμοστρόβιλο ή τον υδροσίφωνα, όπως λέγεται, όταν το ίδιο φαινόμενο δημιουργείται πάνω από τη θάλασσα και όχι στην ξηρά.
Από τα δεδομένα που συλλέχθηκαν από το 1910 και έπειτα προκύπτει ότι στη δυτική και νότια Ελλάδα υπάρχουν ευνοϊκές προϋποθέσεις για τη δημιουργία ανεμοστρόβιλων και μάλιστα οι περιοχές αυτές εντοπίζονται στη βορειοδυτική Πελοπόννησο και τις ακτές της Κρήτης.
