Κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης. Νοσήματα που κατά καιρούς ταλαιπώρησαν την ανθρωπότητα έχουν μπει πλέον στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας. Πλέον ασθένειες όπως η σύφιλη και η λέπρα δεν αντιμετωπίζονται με φόβο από την ιατρική επιστήμη, ούτε θεωρούνται θανατηφόρες νόσοι, εφόσον βέβαια υπάρξει πρόληψη. Είναι ιάσιμες ασθένειες. Αλλά ακόμη και ο ιός HIV, που είχε προκαλέσει τόσο πανικό στην παγκόσμια κοινωνία τις δεκαετίες του 1980 και 1990, θεωρείται υπεύθυνος πλέον για μια χρόνια (και όχι καταληκτική) νόσο του ανοσοποιητικού συστήματος.
Παρά την αναμφισβήτητη εξέλιξη της Ιατρικής, το στίγμα που κουβαλούν τα παραπάνω νοσήματα είναι αναλλοίωτο. Αλήθεια, πόσο εύκολα θα δεχτούμε έναν φίλο μας ο οποίος προέβη σε μια προσωπική εξομολόγηση και μας αποκάλυψε πως είναι οροθετικός; Θα παντρευόταν ο Γιώργος τη Μαρία που κατά την παιδική της ηλικία είχε διαγνωστεί με φυματίωση; Δύσκολες ερωτήσεις, με προεκτάσεις ιατρικές και κοινωνικές...
Ένα πράγμα πρέπει να θεωρείται βέβαιο: πως το κοινωνικό στίγμα είναι αθάνατο και για να καταπολεμηθεί χρειάζεται ενημέρωση.
Η άρση του κοινωνικού στίγματος και η δημιουργία ενός δικτύου επιστημόνων και ενημερωμένων πολιτών, που θα τάσσονται κατά του κοινωνικού στίγματος, ήταν οι δύο στόχοι που ετέθησαν στο Θερινό Σχολείο “Σπιναλόγκα 2018: Παλαιές και σύγχρονες αντιλήψεις στην Ιατρική” που έλαβε χώρα από την περασμένη Δευτέρα 9 Ιουλίου έως και χθες Πέμπτη 12 του μήνα.
Η εφημερίδα “Νέα Κρήτη” επικοινώνησε με την αναπληρώτρια καθηγήτρια στην Ιστορία της Ιατρικής και την επιστημονικά υπεύθυνη του Θερινού Σχολείου “Σπιναλόγκα 2018”, Μαριάννα Καραμάνου, η οποία εξέφρασε τον ενθουσιασμό για την επίτευξη των αρχικών στόχων όπως ετέθησαν. Η ίδια, ωστόσο, ξεκαθάρισε πως, παρά τη σημαντική προσπάθεια που σημειώθηκε στο Θερινό Σχολείο, χρειάζεται αρκετή δουλειά ακόμα για την πλήρη άρση του κοινωνικού στίγματος.
«Οι στόχοι εκπληρώθηκαν. Βέβαια, υπάρχει πολλή δουλειά να γίνει ακόμη. Ήταν ένα Θερινό Σχολείο στο οποίο μελετήθηκαν διεξοδικά όλες οι προεκτάσεις που μπορεί να έχει το στίγμα τόσο στην Ιατρική (στους γιατρούς και τους ανθρώπους που δουλεύουν στα νοσοκομεία) όσο και στην κοινωνία και την καθημερινή μας ζωή. Αναδείχθηκαν τα προβλήματα και δόθηκε η δυνατότητα στους συμμετέχοντες να τοποθετηθούν και να προσπαθήσουν να επιλύσουν ερωτήσεις-σενάρια σε προβλήματα που άπτονται του κοινωνικού στίγματος της καθημερινότητας. Ο στόχος επετεύχθη. Ένα δίκτυο άρχισε να δημιουργείται. Εκπαιδεύτηκαν οι άνθρωποι που ήρθαν, προβληματίστηκαν αρκετά, και ήρθαν αντιμέτωποι με πραγματικά σενάρια. Ήταν ενδιαφέρουσες και οι τοποθετήσεις τους, και από εκεί και πέρα και με τη συνεργασία κοινωνιολόγων η καθοδήγηση που είχαν είχε ως άμεση συνέπεια να αντιμετωπίσουν το στίγμα από μια άλλη πλευρά. Το στίγμα υπάρχει και συνεχίζει και υπάρχει ακόμη και σε νοσήματα που είναι αντιμετωπίσιμα από την Ιατρική, δηλαδή είναι ιάσιμα, όπως η σύφιλη. Το στίγμα καλά κρατεί ακόμη και σε αυτές τις ομάδες ασθενών», ανέφερε χαρακτηριστικά η κ. Καραμάνου.
Από τα αξιοσημείωτα γεγονότα που έλαβαν χώρα ήταν η συζήτηση/workshop “Άνθρωποι που ζουν με τον ιό HIV: Μεταλλάξεις του στίγματος στην εποχή των αντι-ρετροϊκών” την περασμένη Τρίτη 10 Ιουλίου. Εκεί, οι εκπαιδευόμενοι είχαν τη δυνατότητα να ανταλλάξουν απόψεις και να συζητήσουν γύρω από ένα ζήτημα ταμπού. Εμείς, ως “Νέα Κρήτη”, απευθύναμε το ερώτημα στην κ. Καραμάνου, εάν πρέπει να μας φοβίζει ένας άνθρωπος που είναι φορέας του ιού, και η ίδια μας απάντησε:
«Δεν πρέπει να μας φοβίζει. Όταν λαμβάνει τη θεραπευτική του αγωγή, σημαίνει πως έχει ενταχθεί σε ένα θεραπευτικό πρωτόκολλο. Χάρη στην εξέλιξη της ιατρικής προόδου, έχουμε φτάσει σε σημείο να μειώνουμε το ιικό φορτίο του HIV και να θεωρείται μη ανιχνεύσιμο. Συνεπώς, δεν πρέπει να μας φοβίζουν οι ασθενείς αυτοί στην καθημερινότητά μας. Θα πρέπει να τους αγκαλιάσουμε. Εμείς θα τους βοηθήσουμε με τη συμπεριφορά μας να άρουμε το στίγμα τους. Εάν συνεχίσουμε και τους το επιτείνουμε, τότε δεν επιτυγχάνουμε το στόχο».
Στη συνέχεια, η κ. Καραμάνου μάς μίλησε για το κοινωνικό στίγμα, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Το στίγμα το δημιουργούμε όλοι εμείς που είμαστε μέσα στην κοινωνία. Εάν εμείς δεν μπορούμε να εκλογικεύσουμε κάποια πράγματα, τότε είναι πραγματικά πρόβλημα. Συνεπώς, πρώτα ξεκινάνε οι γιατροί και οι κοινωνιολόγοι, δηλαδή οι άνθρωποι που ασχολούνται με ανθρώπους που φέρουν το στίγμα, οι οποίοι δίνουν το σύνθημα για την άρση του στίγματος, προκειμένου να περάσουν το μήνυμα στο ευρύ κοινό πως δεν υπάρχει πια πρόβλημα και όλοι μαζί μπορούμε να δουλέψουμε για κάτι πολύ καλύτερο και υγιές στην κοινωνία. Φυσικά, όμως, κρατάμε προφυλάξεις ιδιαιτέρως όταν μιλάμε για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να θεωρήσουμε τον συγκεκριμένο άνθρωπο ως μίασμα ή ως παρείσακτο».
Τέλος, η κ. Καραμάνου αναφέρθηκε στη δημιουργία του επόμενου Θερινού Σχολείου το 2019. Όπως συγκεκριμένα είπε, «ο ενθουσιασμός των συμμετεχόντων ήταν τέτοιος, που μας δίνει το κουράγιο και τη δύναμη για να επαναλάβουμε το “Σπιναλόγκα 2018” και να γίνει “Σπιναλόγκα 2019”, όμως με κάποιο άλλο νόσημα, και όχι πια τα λοιμώδη, τα οποία τα έχουμε εξαντλήσει».
Προκαταλήψεις: «Η κοινωνία πρέπει να προχωρήσει»
Τέλος, η “Νέα Κρήτη” επικοινώνησε με τον κ. Γεώργιο Σαμώνη, ογκολόγο λοιμωξιολόγο, καθηγητή Παθολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και εισηγητή του Θερινού Σχολείου, ο οποίος έκανε με τη σειρά του την αποτίμηση του συγκεκριμένου Θερινού Σχολείου.
«Ήταν ένα Θερινό Σχολείο που αφορούσε τη νόσο σαν κοινωνικό στίγμα, η οποία εξετάστηκε από πλευρά βιολογική, ιατρική, ιστορική, κοινωνική και φιλοσοφική. Ήταν μια πολύ σφαιρική προσέγγιση στο θέμα, με εξαιρετικούς ομιλητές, που προσέδωσε βαθιά γνώση και κοινωνική κατανόηση. Ήταν μια πολύ πετυχημένη προσπάθεια, δεδομένου πως η νόσος ως κοινωνικό στίγμα εξακολουθεί να υπάρχει και η κοινωνία πρέπει να προχωρήσει και να απαλλαγεί από προκαταλήψεις που την κυνηγάνε για αιώνες. Χρειάζεται ένα μεγάλο μπράβο στην κ. Καραμάνου που ήταν η διοργανώτρια, και ευελπιστούμε πως του χρόνου θα έχουμε μια συνέχεια του Θερινού Σχολείου, για να συνεχιστεί αυτή η τόσο εποικοδομητική εμπειρία».
