Ένα σημείο ενημέρωσης επισκεπτών στη δυτική αποθήκη, όπου δυστυχώς μπορεί να διατηρηθεί μονάχα το ισόγειο, εκθεσιακούς χώρους με αντικείμενο τη ναυπηγική τέχνη στα δυτικά Νεώρια, περιοδικές εκθέσεις στην Αποθήκη Άλατος και υπαίθριες πολιτιστικές εκδηλώσεις στα ανατολικά Νεώρια... Αυτός είναι ο “καμβάς” των όσων σχεδιάζει για την αποκατάσταση, ανάδειξη και αξιοποίηση των Νεωρίων του Ηρακλείου το υπουργείο Πολιτισμού, σε μια νέα προσπάθεια αποκατάστασης του ιστορικού μνημείου, μια 18ετία περίπου μετά το “πάγωμα” της πρώτης προσπάθειας που τερμάτισε άδοξα.
Αναλυτικότερα, το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού προχωράει στην αποκατάσταση, την ανάδειξη και τη λειτουργική ένταξη των Νεωρίων, με τα συνοδευτικά τους κτήρια, στο μνημειακό σύνολο του ενετικού λιμένα του Ηρακλείου και στην καθημερινή ζωή της πόλης.
Στο πλαίσιο Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού με το Πολυτεχνείο Κρήτης, εκπονήθηκε ερευνητικό πρόγραμμα - το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το ΥΠΠΟΑ - με στόχο την ιστορική και τεχνολογική τεκμηρίωση των μελετών ωρίμανσης των έργων, αποκατάστασης και επανάχρησης των δυτικών και ανατολικών Νεωρίων, στο Ηράκλειο. Όπως δήλωσε η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, «με τις προτεινόμενες επεμβάσεις στο μνημειακό σύνολο των Νεωρίων επαναπροσδιορίζεται ο ρόλος του στο αστικό περιβάλλον και αποκαθίστανται η ιστορικότητα του χώρου, ο μνημειακός χαρακτήρας του και η σχέση του εμβληματικού συγκροτήματος με τη θάλασσα. Στόχος μας είναι η προστασία και διάσωση των Νεωρίων, αλλά συγχρόνως η ανάδειξη και αξιοποίησή τους με νέες, συμβατές πολιτιστικές χρήσεις. Βασική αρχή των προτεινόμενων επεμβάσεων αποτελεί η διατήρηση του αποτυπώματος του χρόνου ως προς την αυθεντικότητα του μνημειακού κελύφους, έχοντας ως άξονες τη διατήρηση του ενιαίου χαρακτήρα του συγκροτήματος και κάθε χώρου ξεχωριστά. Κατ' αυτόν τον τρόπο πετυχαίνουμε να διατηρήσουμε τη φυσιογνωμία και την αυθεντικότητα του συγκροτήματος, να αξιοποιήσουμε αναπτυξιακά έναν δυναμικό πολιτιστικό πόρο και να αναδείξουμε τον ιστορικό χαρακτήρα του ενετικού λιμανιού σε συνδυασμό με το φρούριο του Κούλε».
Τα σχέδια του ΥΠ.ΠΟ. για τα Νεώρια
Αντικείμενο του ερευνητικού προγράμματος, το οποίο έλαβε τη θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, είναι η αποτίμηση της υπάρχουσας κατάστασης, της σεισμικής συμπεριφοράς των επιμέρους κτηρίων του συγκροτήματος των Νεωρίων - δυτικά και ανατολικά Νεώρια, Δυτική Αποθήκη, Αποθήκη Άλατος και Δεξαμενή Τζάνε - η αντιμετώπιση των προβλημάτων που παρουσιάζουν, καθώς και η ένταξη νέων χρήσεων σε αυτά. Η ερευνητική ομάδα, που εκπόνησε το πρόγραμμα, αποτελείται από καθηγητές του Πολυτεχνείου Κρήτης, από ερευνητές και άλλων ελληνικών ΑΕΙ, καθώς και του Πανεπιστημίου Ca’ Foscari της Βενετίας. Βάσει των αποτελεσμάτων του ερευνητικού προγράμματος επί των κτηρίων, η Δυτική Αποθήκη, η οποία προτείνεται να στεγάσει σημείο ενημέρωσης επισκεπτών, βρίσκεται σε ιδιαιτέρως κακή κατάσταση και κρίνεται πρόσφορη η διατήρηση μόνο του ισογείου.
Στα δυτικά Νεώρια, οι επεμβάσεις που έχουν γίνει έχουν αντιμετωπίσει τα βασικά δομικά προβλήματα του συγκροτήματος. Τα δυτικά Νεώρια θα επαναχρησιμοποιηθούν ως εκθεσιακοί χώροι με βασική θεματική τη ναυπηγική τέχνη.
Στην Αποθήκη Άλατος, η οποία θα στεγάσει περιοδικές εκθέσεις και εκδηλώσεις, προβλέπεται η κατασκευή αναβατορίου για χρήση ΑμεΑ. Τόσο η Αποθήκη, όσο και η Δεξαμενή Τζάνε, στην οποία θα φιλοξενείται έκθεση με θέμα τα δημόσια έργα της Βενετοκρατίας, δεν αντιμετωπίζουν σοβαρά δομικά προβλήματα.
Τα ανατολικά Νεώρια διατηρούνται σε αρκετά καλή κατάσταση, παρά την κατά τόπους διάβρωση λόγω του θαλάσσιου περιβάλλοντος του μνημείου και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Τα ανατολικά Νεώρια πρόκειται να στεγάσουν υπαίθριες πολιτιστικές δραστηριότητες. Ως προς τον περιβάλλοντα χώρο των μνημείων, προτείνεται η ενοποίηση και αξιοποίησή του προς όφελος του κοινού, αποκαθιστώντας τη διάσπαση της συνοχής του ιστορικού συνόλου, απομακρύνοντας οχλούσες χρήσεις και αποκαθιστώντας την ασφαλή πρόσβαση των πεζών. Η ήπια προσέγγιση ως προς τις προτεινόμενες χρήσεις, με την ένταξη απλής μορφής κατασκευών εντός των θόλων, επιτρέπει τη διατήρηση και προστασία των ιστορικών κατασκευών. Οι θέσεις στα υψηλότερα σημεία στα δυτικά Νεώρια και επί της Αποθήκης Άλατος, αλλά και το δώμα της Δεξαμενής Τζάνε προβλέπονται ως χώροι ανάπαυσης των επισκεπτών. Η πρόταση ανάδειξης του μνημειακού κτηριακού συγκροτήματος προβλέπει εξωτερικό και εσωτερικό φωτισμό.
Έργα και προγραμματισμό - Σύσκεψη με τη Λ. Μενδώνη στην Περιφέρεια
Η αποκάλυψη του υπουργικού σχεδιασμού για τα Νεώρια, μαζί με συνοδευτικές μακέτες που απεικονίζουν το πώς αναμένεται να διαμορφωθεί ο ευρύτερος χώρος του ενετικού λιμένα του Ηρακλείου μετά τη δρομολόγηση των παρεμβάσεων, συνέπεσε με την παρουσία της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη στο Ηράκλειο, από όπου έκλεισε τη διήμερη περιοδεία της στο νησί μας, προεδρεύοντας σε ευρεία σύσκεψη στην Περιφέρεια Κρήτης.
Μιλώντας για τη διήμερη παρουσία της υπουργού στην Κρήτη, ο Σταύρος Αρναουτάκης επισήμανε πως υπογράφηκε την Τετάρτη το βράδυ προγραμματική σύμβαση με τον Δήμο Αποκορώνου, έργο που χρηματοδοτεί με 410.000 ευρώ η Περιφέρεια Κρήτης, για να γίνουν μελέτες για 27 μνημεία, ενώ αναφέρθηκε και στην περιοδεία στην περιοχή του δήμου Αρχανών-Αστερουσίων για σημαντικά έργα τα οποία βρίσκονται σε εξέλιξη, καθώς και στη συνάντηση με τον Δήμο Ηρακλείου στη διάρκεια σύσκεψης στην Περιφέρεια Κρήτης με την οποία ολοκληρώθηκε η επίσκεψη της υπουργού Πολιτισμού. Στη σύσκεψη αυτή συζητήθηκαν θέματα για τα τείχη, τα οποία είναι ενταγμένα στο Περιφερειακό Πρόγραμμα και θα ξεμπλοκάρουν, όπως τόνισε ο Σταύρος Αρναουτάκης.
Ο περιφερειάρχης Κρήτης αναφέρθηκε ακόμα στα σχέδια Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης που περιλαμβάνουν όλους τους δήμους των πρωτευουσών των τεσσάρων περιφερειακών ενοτήτων (Χανιά, Ρέθυμνο, Ηράκλειο, Άγιος Νικόλαος) με σημαντικά έργα τα οποία προτείνονται μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2023, όπως τα ειδικά έργα στο Οροπέδιο Λασιθίου, τη μελέτη του Αγίου Μηνά και τις πρωτοβουλίες για ωρίμανση σειράς μελετών για έργα στήριξης του πολιτισμού. «Υπολογίζουμε ότι μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2023 θα αποδώσουμε στο κοινό και το Αρχαιολογικό Μουσείο της Μεσαράς, που είναι ένα έργο το οποίο έχει ενταχθεί στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κρήτης και φυσικά έχουμε τα έργα στο Ταμείο Ανάκαμψης που αφορούν και τα Ανάκτορα, μέσα στο ευρύτερο έργο της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς από τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης. Έχουμε και το μεγάλο έργο στο Οροπέδιο Λασιθίου, το οποίο αφορά το Δικταίο Άντρο, που έχει πολλά σκέλη, διότι είναι η προστασία και η ανάδειξη του ίδιου του σπηλαίου, αλλά κι ένα τελεφερίκ το οποίο δημιουργούμε προκειμένου τα άτομα με αναπηρία και γενικά τα εμποδιζόμενα άτομα να μπορούν να έχουν πρόσβαση στο σπήλαιο, ακολουθώντας την ευρύτερη πολιτική της κυβέρνησης για την καθολική προσβασιμότητα. Ειδικά για τον πολιτισμό, μας ενδιαφέρει το σύνολο των πολιτιστικών υποδομών να είναι προσβάσιμο στην κοινωνία των τριών τρίτων. Το έργο στο Λασίθι ξεκίνησε με έναν προϋπολογισμό 6 εκατομμυρίων, έχει φτάσει στα 15 και θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης», ανέφερε σε σχέση με τα έργα η Λίνα Μενδώνη, συμπληρώνοντας:
«Έχουμε ήδη ωριμάσει μελέτες, υπάρχει συγκεκριμένη δεξαμενή και θα δούμε με τον περιφερειάρχη την προτεραιοποίηση των διαφόρων έργων προκειμένου μέσα στην πρώτη πρόσκληση που θα βγει το πρώτο τρίμηνο του 2023 να μπορέσουν να προχωρήσουν έργα πολιτισμού».
