Από τα χρόνια της κρίσης και των μνημονίων μέχρι σήμερα, οδοιπορικά και έρευνες της «ΝΚ» έφεραν στο φως της δημοσιότητας πολλές και μεγάλες αποκαλύψεις για την εγκατάλειψη της γεωργικής έρευνας και την αναξιοποίητη γη των ερευνητικών ιδρυμάτων και των γεωργικών σχολών, για να φτάσουμε στην Ελλάδα του 2022 και να αναρωτιόμαστε «τι έφταιξε που μια χώρα με μεγάλη επάρκεια αλλά ακόμα και αυτάρκεια σε μια σειρά αγαθών “ξεμένει” σήμερα ακόμα και από... ζωοτροφές;».
Φταίει μόνο ο πόλεμος ή μήπως υπάρχουν τρομερές ευθύνες όλων των κυβερνήσεων για την τεράστια εξάρτησή μας από τα σιτηρά των Ρώσων και των Ουκρανών; Η «ΝΚ» επανέρχεται δημοσιεύοντας νέα στοιχεία, που αποκαλύπτουν ότι μόνο κάποια μικρά βήματα έχουν γίνει στον Αμπελούζο της Μεσαράς, όπου κάποτε χτυπούσε η «καρδιά» της γεωργικής έρευνας της Κρήτης, αλλά και στη Σχολή Ασωμάτων του Ρεθύμνου, με τεράστιες εκτάσεις του Δημοσίου να μένουν αναξιοποίητες από τη μια και εκτός γεωργικής έρευνας από την άλλη, τόσο στη γεωργία όσο και στην κτηνοτροφία.
Στην ερώτηση «πού βρισκόμαστε σήμερα ως προς τις εν λόγω εκτάσεις και υποδομές του κράτους» απαντά ο πρόεδρος του Παραρτήματος Κρήτης του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος και κτηνιάτρου Αλέκος Στεφανάκης.
«Ιδιαίτερα τα μνημονιακά χρόνια, που επιδείνωσαν την κατάσταση, είχαν σαν αποτέλεσμα αυτά τα τεράστιας σημασίας ιδρύματα, όπως το ΕΘΙΑΓΕ, να υποστούν απαξίωση και ασφαλώς η γη την οποία διαθέτουν να είναι αναξιοποίητη και ανεκμετάλλευτη, για τους σκοπούς για τους οποίους φτιάχτηκαν. Ευτυχώς, η Περιφέρεια Κρήτης, στην αντίθεσή της να σταματήσει η λειτουργία τόσο της Σχολής Ασωμάτων του Ρεθύμνου όσο και της Γεωργικής Σχολής Μεσαράς στον Αμπελούζο, που όταν είχαν ξεκινήσει ως γεωργικές σχολές είχαν τεράστια και καθοριστικής σημασίας συμβολή στην ανάπτυξη και την εξέλιξη του πρωτογενούς τομέα της Κρήτης, έχει αναλάβει την επαναλειτουργία για την επαναξιοποίηση των δύο σταθμών».
Πού όμως βρισκόμαστε σήμερα; Ο Αλέκος Στεφανάκης λέει πως «τα κτήματα της Σχολής Ασωμάτων στο Ρέθυμνο έχουν παραχωρηθεί ήδη από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων στην Περιφέρεια Κρήτης και η Περιφέρεια βρίσκεται σε έναν δρόμο για τη δημιουργία νέων υποδομών του σταθμού εκεί και τη μετεξέλιξή του σε ένα κέντρο εκπαιδευτικό, κέντρο γενετικής βελτίωσης και ασφαλώς ερευνητικό για την κτηνοτροφία, με έμφαση την αιγοπροβατοτροφία. Έχει φτιαχτεί και ο φορέας διαχείρισής του. Μόνο που τα βήματα, επειδή είναι τα βήματα του δημόσιου τομέα, είναι πάρα πολύ αργά».
Αναφερόμενος στη Μεσαρά και στις εκτάσεις του πρώην ΕΘΙΑΓΕ και της Γεωργικής Σχολής στον Αμπελούζο, ο πρόεδρος του Παραρτήματος Κρήτης του ΓΕΩΤΕΕ τονίζει κατηγορηματικά: «Είναι μια σημαντική έκταση που σήμερα αξιοποιείται από ιδιώτες γεωργούς και κτηνοτρόφους και ένα μέρος έχει μείνει αναξιοποίητο. Υπάρχουν και καταπατήσεις, αφού όταν κάτι εγκαταλείπεται, υπάρχουν και αυτά τα φαινόμενα. Ξέρω πάντως ότι έχει μια μελέτη για την ανάπτυξη του Αμπελούζου και χρηματοδοτήθηκε από την Περιφέρεια Κρήτης. Έχουν κατατεθεί προτάσεις, αλλά έχει σταματήσει εκεί το θέμα. Δεν έχω αντιληφθεί να υπάρχει κάποια εξέλιξη».
ΕΒΕΘ
Την ίδια ώρα, πάντως, την παραχώρηση αναξιοποίητων εκτάσεων του Δημοσίου σε αγρότες, προκειμένου, το συντομότερο, να καλλιεργηθούν δημητριακά άμεσης ωρίμανσης, ζητά το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης, με επιστολή του προς τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Γιώργο Γεωργαντά.
Το ΕΒΕΘ επισημαίνει ότι το ύψος της αποζημίωσης για κάθε αγρότη ανά κιλό παραδιδόμενης ποσότητας σιτηρών ή η ανανέωση του δικαιώματος χρήσης της γης για έναν επιπλέον κύκλο σποράς μπορούν να συμφωνηθούν και να επικυρωθούν με τη σύναψη και υπογραφή σχετικών συμβολαίων.
Από τα μνημόνια στο σήμερα
Η «ΝΚ» είχε πραγματοποιήσει επιτόπου έρευνες και φωτορεπορτάζ από τα πρώτα χρόνια της οικονομικής κρίσης, αλλά και στα μέσα της δεκαετίας του 2010, τόσο στο αγροκήπιο του πρώην ΕΘΙΑΓΕ και νυν ΕΛΓΟ «Δήμητρα» στον Κατσαμπά του Ηρακλείου, όσο και στο πάλαι ποτέ αγρόκτημα του Σκαλανίου, όπως και στην υφιστάμενη Γεωργική Σχολή του Αμπελούζου.
«Δώστε γη στους φτωχούς» είχε γράψει πολλές φορές από τις αρχές της δεκαετίας του 2010 μέχρι σήμερα και για πρώτη φορά εμφανίζεται η κυβέρνηση να ξεκινάει την παραχώρηση των εκτάσεων ιδιοκτησίας του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων - όπως για παράδειγμα τα πάνω από 2 χιλιάδες στρέμματα του ΕΘΙΑΓΕ στον νομό Ηρακλείου - σε άπορες οικογένειες και σε νέους αγρότες.
Το «δώστε γη στους φτωχούς» ήταν ένα ξεκάθαρο μήνυμα δημοσιογραφικής έρευνας, που είχε μεταφέρει στη Βουλή το 2013 ο Βασίλης Κεγκέρογλου, με τον τότε υπουργό Αθανάσιο Τσαυτάρη να τοποθετείται θετικά.
Πάνω από 2.000 στρέμματα γης μπορεί να διαθέσει το Εθνικό Ίδρυμα Γεωργικών Ερευνών (ΕΛΓΟ «Δήμητρα», όπως ονομάζεται σήμερα), στον νομό Ηρακλείου, δωρεάν σε άπορες οικογένειες, για να μπορέσουν, καλλιεργώντας και παράγοντας προϊόντα, να εξασφαλίσουν τη διατροφή των οικογενειών τους, αλλά και εισόδημα, διαθέτοντας σε τιμές παραγωγού, χωρίς μεσάζοντες, στον κόσμο όλα τα αγαθά που θα παράγουν.
Η «ΝΚ» είχε φέρει για πρώτη φορά στη δημοσιότητα την υπόθεση αυτή από τον χειμώνα του 2012, απευθυνόμενη σε ερευνητές και εργαζόμενους του ΕΘΙΑΓΕ στον Κατσαμπά του Ηρακλείου, που είχαν δηλώσει θετικοί. Βέβαια, από την άλλη, υπάρχει και η τεράστια ανάγκη ενίσχυσης του ερευνητικού έργου των επιστημόνων στο πρώην ΕΘΙΑΓΕ, κάτι που αποτελεί - όπως οι ίδιοι λένε - μια παράλληλη αναγκαιότητα για μια χώρα που, αν θέλει να βγει από την κρίση, θα πρέπει να στηριχτεί στον πρωτογενή της τομέα.
Ο γεωπόνος και πρώην ερευνητής Αμπέλου στο ΕΘΙΑΓΕ Βαγγέλης Βαρδάκης είχε τονίσει μάλιστα στην εφημερίδα μας ότι στην περιοχή της Μεσαράς το ΕΘΙΑΓΕ διαθέτει γύρω στα 2.000 στρέμματα γης.
Εικόνες απογοήτευσης στον Κατσαμπά
Έκτοτε, πολλές φορές ο φωτογραφικός φακός της «ΝΚ» έχει καταγράψει και στο αγροκήπιο του Κατσαμπά εικόνες απογοήτευσης, που ουδεμία σχέση έχουν με τη ζωντάνια περασμένων χρόνων, όταν κόσμος εργαζόταν στην έρευνα και πλήθος εργατών έβρισκε δουλειά στα θερμοκήπια, όπου εξελίσσονταν στην πράξη οι ερευνητικές διαδικασίες.
Η έρευνα στον Αμπελούζο
Υπενθυμίζεται ότι σε ρεπορτάζ που παρουσιάστηκε στην επιφάνεια το 2016, και στις τεράστιες εκτάσεις στον Αμπελούζο της Μεσαράς, εικόνες εγκατάλειψης και καταστροφής, που συντελείται τα τελευταία 25 με 30 χρόνια, δίχως τέλος. Θερμοκήπια που στέκουν μόνο... τα κουφάρια τους. Μηχανισμοί θέρμανσης των θερμοκηπίων, αλλά και άλλα πανάκριβα μηχανήματα, που «ξεχάστηκαν» εκεί από τότε που σταμάτησαν τα πειράματα, αφού τελείωσαν τα κοινοτικά κονδύλια.
Όσο για τις περίφημες αμπελουργικές εκτάσεις με τη μητρική φυτεία και τους πειραματικούς αμπελώνες; Κάποτε υπήρχαν κι αυτές. Σήμερα, όμως, μας τις θυμίζουν μόνο οι σκουριασμένες ταμπέλες, που αναγράφουν τα προγράμματα της τότε Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, με τα κονδύλια που, μόλις εξαντλήθηκαν, τελείωσε και η γεωργική έρευνα, λες και πάψαμε ως χώρα να είμαστε κυρίως πρωτίστως αγροτική και κτηνοτροφική.
Στο μεταξύ, «σώζει την κατάσταση» στον Αμπελούζο η ύπαρξη και υποδειγματική λειτουργία της Γεωργικής Σχολής Μεσαράς, η οποία όμως χρειάζεται στήριξη από το κράτος και ενίσχυση τού πολύ σημαντικού ρόλου που διαδραματίζει για την κατάλληλη εκπαίδευση των νέων αγροτών.Από την πλευρά της Περιφέρειας Κρήτης έχει ανακοινωθεί, εξάλλου, ότι η Γεωργική Σχολή Μεσαράς θα εξελιχθεί σε «Πολυλειτουργικό Αγρόκτημα», όπως έχει σχεδιαστεί τα τελευταία χρόνια.
Ρημάζουν εδώ και χρόνια
Κουρμούλες «πνιγμένες» στα αγριόχορτα
Τίποτα απολύτως δεν έχει γίνει όμως στο Σκαλάνι, όπου η «ΝΚ» είχε αναδείξει πολλές φορές μία κατάσταση άκρως απογοητευτική. Μέσα στα αγριόχορτα «πνίγονται» οι κουρμούλες, οι υποστυλώσεις των οποίων έχουν εμφανώς υποχωρήσει και οι ξύλινοι στύλοι του πάλαι ποτέ πειραματικού αμπελώνα στο Σκαλάνι του δήμου Ηρακλείου έχουν σαπίσει. Πάνω από 20 χρόνια εγκατάλειψής, από τότε που σταμάτησαν εκεί οι εργασίες, δεν είναι και λίγα.
Να σημειωθεί ότι σε οδοιπορικά της εφημερίδας μας είχαμε καταγράψει εικόνες θλίψης, όχι μόνο στον αμπελώνα, αλλά και στο υαλόφραχτο θερμοκήπιο που εντοπίσαμε πάνω από αυτόν, εντός του οποίου γίνονταν από τους επιστήμονες προσπάθειες εγκατάστασης και ανάπτυξης εξυγιασμένου φυτωριακού υλικού, που θα χρησιμοποιούνταν στη συνέχεια σε μητρική φυτεία, η οποία και θα έδινε ζωή στην αμπελουργία της Κρήτης!
Μια φορά κι έναν καιρό, δεκάδες επιστήμονες, με επικεφαλής τον ερευνητή Αμπέλου Βαγγέλη Βαρδάκη, εργάζονταν πυρετωδώς στα πάνω από 70 στρέμματα αμπελώνα στο Σκαλάνι, όπου μετά τη διάνοιξη του δρόμου Ηρακλείου-Βιάννου έχουν απομείνει γύρω στα 60 στρέμματα. Εμείς επισκεφτήκαμε το ένα κομμάτι του αμπελιού, ακριβώς πάνω στον κόμβο προς Σκαλάνι, ενώ τα υπόλοιπα στρέμματα βρίσκονται από την κάτω μεριά του δρόμου.
Μύρων Χιλετζάκης
«Εγκατάλειψη- “έγκλημα”»
Ο αντιπρόεδρος της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Ηρακλείου, Μύρων Χιλετζάκης, βρέθηκε στο ρεπορτάζ που κάναμε τον Μάρτιο του 2016, για να μας βοηθήσει δείχνοντάς μας το κτήμα του ΕΘΙΑΓΕ, όπου και εντοπίζει και ο ίδιος όλη αυτή την εγκατάλειψη, που τη χαρακτηρίζει ως «έγκλημα».
«Η Περιφέρεια Κρήτης αγωνίζεται για την αναμπέλωση στην Κρήτη, αλλά δε βλέπουμε να υπάρχει ενδιαφέρον από το κράτος να στηρίξει τη μελέτη αναμπέλωσης και τις προτάσεις που γίνονται προς την κατεύθυνση αυτή», είχε πει ο συνδικαλιστής.
«Είμαστε εδώ στον κόμβο Σκαλανίου, είναι μία έκταση περίπου 60 στρεμμάτων και εδώ γίνονταν πειραματικές υποστυλώσεις και φυτεύσεις για την έρευνα του κρητικού αμπελώνα. Αυτά όλα έχουν ρημάξει. Έχουν διαλύσει. Οι εικόνες “μιλάνε” και μόνες τους. Και την ίδια ώρα, ο κάθε παραγωγός παλεύει να αναμπελώσει από μόνος του, χωρίς να υπάρχει εξυγιασμένο φυτωριακό υλικό που θα μπορούσε να εμπιστευτεί», όπως έλεγε ο Μύρων Χιλετζάκης.
«Δεν υπάρχει αγροτική πολιτική»
Κόστισε εκατομμύρια... και τώρα έγινε βοσκοτόπι!
Στη διάρκεια της δημοσιογραφικής μας έρευνας είχαμε καταγράψει και τη μαρτυρία του γεωπόνου Κωστή Παπαδάκη, ο οποίος στη διάρκεια της δεκαετίας του ’80 υπηρετούσε στη Γεωργική Σχολή και τον Γεωργικό Σταθμό του Αμπελούζου στη Μεσαρά. Όπως είπε μάλιστα, «είναι λυπηρό το γεγονός να δίνονται τόσα χρήματα για να γίνει ένας Γεωργικός Σταθμός, να φτιάχνονται θερμοκήπια, τα οποία στη συνέχεια αφήνονται στο έλεος του Θεού. Και ξεκινώ από το πείραμα που είχαμε κάνει με τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα στη Μεσαρά. Είχαμε πάρει 100 εκατομμύρια δραχμές τότε από την ΕΟΚ. Είχαμε κάνει ένα σπουδαίο έργο, με τη συμμετοχή καθηγητών πανεπιστημίου, με τη συμμετοχή της ΑΤΕ. Βγάλαμε συμπεράσματα τα οποία ήταν τα καλύτερα σε όλη τη Μεσόγειο. Και μόλις φύγαμε εμείς που ήμασταν υπεύθυνοι εκεί, βάλανε μέσα τα... πρόβατα! Τα δε συμπεράσματα των πειραμάτων - που ήταν υψηλής τεχνολογίας και τα κάναμε επί τέσσερα χρόνια - ούτε καν τα αξιοποίησε το υπουργείο Γεωργίας. Και η ευθύνη είναι πάντοτε στο υπουργείο, το οποίο δίνει τις κατευθύνσεις.
Οι επιστήμονες κάναμε τη δουλειά μας. Βγάλαμε έναν ολόκληρο τόμο, ο οποίος ουδέποτε αξιοποιήθηκε. Δηλαδή, ενώ η αγροτική οικονομία είναι ο στυλοβάτης της εθνικής οικονομίας, δεν υπάρχει αγροτική πολιτική».
Όλο αυτό το φαινόμενο, όπως έλεγε ο Κωστής Παπαδάκης, «είναι το ίδιο που συνέβη και στον Σταθμό Έρευνας στην Ιεράπετρα. Το ίδιο είδαμε κι εδώ στο Ηράκλειο. Και αυτό είναι μια ένδειξη ότι ο αγροτικός τομέας εγκαταλείπεται συνεχώς. Και με την εγκατάλειψη του αγροτικού τομέα αναγκαζόμαστε να αγοράζουμε από κρεμμύδι μέχρι ντομάτα από τις ξένες χώρες, ενώ μπορούσαμε να τα παράγουμε όλα εδώ».
Καταλήγοντας, ο γνωστός γεωπόνος είχε επισημάνει ότι «και στο Σκαλάνι έχουν επίσης διατεθεί πάρα πολλά εκατομμύρια. Και εκεί θα μπορούσε σήμερα να οργανωθεί και να γίνει ένας σύγχρονος πειραματικός σταθμός. Να μελετήσει τις καιρικές συνθήκες και ποιες είναι καλύτερες για διάφορες καλλιέργειες, να δώσει αυτά τα αποτελέσματα στον γεωργικό κόσμο, κι εκεί που ψάχνουμε τρόπο να αυξήσουμε την παραγωγή και να μειώσουμε το κόστος, θα μπορέσουμε να το πετύχουμε μέσα από αυτή τη δουλειά. Στο μεταξύ, οι αγρότες από τη στιγμή που δεν έχουν μια επιστημονική κατεύθυνση και καθοδήγηση, δεν μπορούν να κάνουν απολύτως τίποτα. Σε άλλες χώρες δίνονται κατευθύνσεις στον παραγωγό μέσω υπολογιστών, ενώ εδώ ο επιστήμονας που είναι αρμόδιος για τον γεωργικό κόσμο έχει ήδη καταργηθεί».
(φωτογραφία αρχείου pexels)
