Με κατάνυξη και κάθε επισημότητα εορτάζει σήμερα Πέμπτη, 11 Νοεμβρίου, το Μεγάλο Κάστρο τον Πολιούχο του και άγρυπνο φρουρό της πόλης, Άγιο Μηνά, εκείνον που έσωσε τους χριστιανούς από τους Τούρκους το Πάσχα του 1826 και προστάτευσε την πόλη από τις γερμανικές επιδρομές, με τις βόμβες να πέφτουν χωρίς να εκρήγνυνται στην αυλή του μεγάλου ναού.
Πλήθος πιστών, έσπευσαν στον Μητροπολιτικό Ναό για να τιμήσουν τον Άγιο και χθες Τετάρτη, παραμονή της εορτής, όπου αργά το απόγευμα τελέστηκε ο πανηγυρικός εσπερινός. Σήμερα Πέμπτη, 11 Νοεμβρίου, ανήμερα της εορτής, προεξάρχοντος του Μητροπολίτη Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων τελείται η Αρχιερατική Θεία Λειτουργία, ενώ ακολουθεί η επιμνημόσυνη δέηση για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση.
Στη συνέχεια θα πραγματοποιηθεί και η λιτάνευση της εικόνας του προστάτη του Μεγάλου Κάστρου στους κεντρικούς δρόμους της πόλης, με την παράλληλη τήρηση των μέτρων προστασίας κατά του κορωνοϊού. Υπενθυμίζεται ότι πέρυσι λόγω των μέτρων που επέβαλε η πανδημία του κορωνοϊού δεν είχε πραγματοποιηθεί η λιτάνευση της εικόνας του Αγίου.
Παρακολουθήστε τη σημερινή Θεία Λειτουργία όπως μεταδίδεται από το κανάλι της ΚΡΗΤΗ TV:
Ο Πολιούχος του Ηρακλείου είχε αιγυπτιακή καταγωγή: Το όνομά του φαίνεται ότι σχετίζεται με το Μένες (ή Μήνης). Πρόκειται για τον πρώτο βασιλιά της Αρχαίας Αιγύπτου, τον άνθρωπο που ουσιαστικά ένωσε τα βασίλεια της Άνω και της Κάτω Αιγύπτου, ιδρύοντας στα τέλη της 4ης χιλιετίας προ Χριστού την πρώτη Δυναστεία των Φαραώ.
Σύμφωνα, πάντως, με μια παράδοση, ονομάστηκε Μηνάς επειδή η μητέρα του άκουσε μια φωνή που έλεγε «Αμήν». Οι γονείς του Μηνά, ο Ευδόκιος και η Ευθυμία, δεν είχαν παιδιά και παρακαλούσαν τον Θεό να τους στείλει ένα. Η παράδοση λέει ότι μια μέρα, την ώρα που προσεύχονταν μπροστά στην εικόνα της Παναγίας, άκουσαν μια φωνή που έλεγε «Αμήν». Αυτό εκλήφθη ως θεϊκό σημάδι ότι είχαν εισακουστεί οι προσευχές τους...
Η καμήλα και το θείο σημάδι
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος Μηνάς μαρτύρησε επί αυτοκρατορίας Διοκλητιανού. Η σορός του μεταφέρθηκε από την αδερφή του στην Αλεξάνδρεια με ένα πλοίο. Ο θρύλος λέει ότι στα χρόνια του Αθανασίου της Αλεξάνδρειας, ένας άγγελος εμφανίστηκε στον Πάπα και τον διέταξε να τοποθετήσει το σώμα του Αγίου, που βρισκόταν σε μια εκκλησία της Αλεξάνδρειας, πάνω σε μια καμήλα και να το οδηγήσει μέσω της Λιβυκής ερήμου, όπως και έγινε. Η καμήλα σταμάτησε σε ένα πηγάδι κοντά στη λίμνη Μαρεώτιδα και αρνιόταν να μετακινηθεί από εκεί. Οι πιστοί το θεώρησαν ως θεϊκό σημάδι, ότι το σώμα του Αγίου Μηνά έπρεπε να ταφεί εκεί.
Υπάρχει μια ακόμη παράδοση, που θέλει το σώμα να μεταφέρεται ξανά μετά από ουκ ολίγες περιπέτειες στην Αλεξάνδρεια και με τον ίδιο θαυματουργό τρόπο να επιστρέφει στον αρχικό τόπο ταφής. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, ο Άγιος Μηνάς στις παλαιοχριστιανικές παραστάσεις εικονίζεται ανάμεσα σε δύο καμήλες. Σύμφωνα μάλιστα με μια παράδοση, το σώμα του τοποθετήθηκε μέσα σε μια σαρκοφάγο από ξύλο και ασήμι.
Όπως συνηθιζόταν εκείνες τις εποχές, οι πρώτοι χριστιανοί έφτιαξαν πάνω από το μνήμα του Αγίου Μηνά ένα “μαρτύριο”. Το “μαρτύριο” μετεξελίχθηκε με το πέρασμα των χρόνων σε Βασιλική, η οποία ήταν μάλιστα από τις πλέον φημισμένες του παλαιοχριστιανικού κόσμου. Ο Άγιος Μηνάς λατρευόταν στην ευρύτερη περιοχή της Αλεξάνδρειας, καθώς ασθενείς από κάθε γωνιά του χριστιανικού κόσμου κατέφταναν στο μνήμα του για να βρουν τη γιατρειά: Από το “μαρτύριο” του Αγίου ανάβλυζε αγίασμα, και γι’ αυτό οι πιστοί έφεραν μαζί τους πήλινα φλασκιά, στα οποία αποτυπώνονταν με σφραγίσματα η μορφή και το όνομά του, γραμμένο κατά κανόνα στα Ελληνικά, τα οποία ονομάζονταν “ευλογίες”.
Κεντρική Ευρώπη
Πληθώρα από αυτά, τα οποία έπαιρναν στις πατρίδες τους οι πιστοί για να δώσουν αγίασμα στους δικούς τους ανθρώπους, έχει βρεθεί σε ανασκαφές ανά τη Μεσόγειο και την Ευρώπη, από τη Χαϊδελβέργη της Γερμανίας ως τις Δαλματικές ακτές και από το Σουδάν ως τη Βρετανία, ενώ αρκετά εκτίθενται σε μουσεία ολόκληρου του κόσμου, όπως στον Λούβρο του Παρισιού και το Βρετανικό του Λονδίνου.
Ο Άγιος Μηνάς εικονίζεται ως στρατιωτικός Άγιος, καθώς είχε αυτή την ιδιότητα ως υπήκοος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ως γνωστόν, στην Κρήτη παριστάνεται καβαλάρης πάνω στο γηγενές γεωργαλίδικο άλογό του. Ωστόσο, ο Άγιος Μηνάς είναι δημοφιλής και σε ουκ ολίγες πόλεις της Γερμανίας και της Ελβετίας, όπου λατρεύεται ως προστάτης των εμπόρων και των γεωργών. Θεωρείται, μάλιστα, ιδιαίτερα θαυματουργός, ενώ η γιορτή του τόσο στην Ορθόδοξη Εκκλησία, όσο και στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία είναι την ίδια ημέρα, στις 11 Νοεμβρίου.
Κάουφμαν
Τον 5ο και τον 6ο αιώνα το μοναστήρι του Ντέιρ Αμπού Μηνά, το οποίο κατασκευάστηκε γύρω από τη Βασιλική, πάνω από τον τάφο του Αγίου, αποτελούσε το πιο σημαντικό κέντρο προσκυνητών στην Ανατολή. Η πόλη, η οποία αναπτυσσόταν γύρω από το μοναστήρι, παρέμενε άλυτο μυστήριο για χρόνια...
Το 1905, ωστόσο, ο Γερμανός αρχαιολόγος Καρλ Μαρία Κάουφμαν, ταξιδεύοντας από την Αθήνα στη Βόρεια Αφρική μέσω Αλεξάνδρειας και Μαρεώτιδας, έφτασε στην περιοχή. Η πόλη αυτή με τα έργα τέχνης, που είχαν περιγραφεί με θαυμασμό από τον Άραβα γεωγράφο Αλ Μπάκρι τον πρώιμο 11ο αιώνα, έμοιαζε με θρύλο, αφού τίποτα από αυτήν δεν είχε ανακαλυφθεί, εκτός από κάποια επιφανειακά ίχνη, τα οποία, ωστόσο, δεν μπορούσαν να επιβεβαιωθούν. Εντούτοις, ο Κάουφμαν ήταν βέβαιος ότι βρισκόταν στα ίχνη της ανακάλυψης του μοναστηριού και τελικά δικαιώθηκε: Ο τάφος του Αγίου Μηνά ήταν από τα πρώτα μνημεία που εντοπίστηκαν. Σε αυτόν οδηγούσαν 30 μαρμάρινα σκαλοπάτια, ενώ το επίπεδο της τετράκογχης κρύπτης, γνωστή ως “Mari Mina”, βρισκόταν δέκα μέτρα κάτω από το Ιερό της Βασιλικής, που είχε κατασκευαστεί στα χρόνια του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, από τον Αθανάσιο τον Μέγα.
Η κατασκευή της εκκλησίας χρηματοδοτήθηκε από τους αυτοκράτορες Αρκάδιο και Θεοδόσιο τον Β', ενώ η ολοκλήρωσή της έγινε το 412, την εποχή του αυτοκράτορα Ζήνωνα. Ενδεικτικό της σπουδαιότητας του μοναστηριού στον αρχαίο κόσμο είναι το γεγονός ότι οι ιστορικοί συνέκριναν τη φήμη του με τη φήμη της σημερινής Λούρδης στη Γαλλία. Ο Κάουφμαν επιβεβαίωσε τελικά τις πληροφορίες που είχαν διασωθεί από τις ιστορικές πηγές, μέσω των ανασκαφών που έκανε.
Το τέλος
Το 628 το μοναστήρι υπέστη σοβαρές καταστροφές, όταν ο αυτοκράτορας Ηράκλειος κατατρόπωσε τους Πέρσες και κατέστρεψε τα αιγυπτιακά θρησκευτικά κτίσματα. Μετά τους Άραβες, οι έριδες ανάμεσα σε ορθόδοξους και κόπτες για την κυριότητα του ναού έδωσαν την ευκαιρία σε βεδουίνους να τον λεηλατήσουν. Εντούτοις, ό,τι δεν κατέστρεψε ο άνθρωπος, το έκανε η φύση, αφού η πηγή με το αγιασμένο νερό διάβρωσε το έδαφος, με αποτέλεσμα να καταστραφεί το μοναστήρι του Ντέιρ Αμπού Μηνά...
Ο Άγιος Μηνάς μέσα από τη γραφή του μεγάλου Κρητικού στοχαστή, Νίκου Καζαντζάκη
«Σήκωσε μ' ευλάβεια τα μάτια. Είδε. Από την άκρα του δρόμου φάνηκε, μέσα στο σκοτάδι, να φεγγοβολάει, καβάλα στο χρυσοχάμουρο ντορή του με το κόκκινο κοντάρι ακουμπισμένο στον ώμο, με τα ψαρά του κοντόσγουρα γένια, με την ασημένια διχτάτη αρμάτα του, ο λεβεντόγερος προστάτης του Μεγάλου Κάστρου, ο Αϊ Μηνάς. Έκανε κι απόψε τη βόλτα του. Κάθε μεσάνυχτα, την ώρα που ’ναι χαμένη στον ύπνο η πολιτεία, ο Αϊ Μηνάς κατεβαίνει αθόρυβα από το ’κόνισμά του, παίρνει σβάρνα τα μουράγια, διαβαίνει στις ρωμαίικες γειτονιές, αν έχουν ξεχάσει καμιά πόρτα ανοιχτή, τη σφαλνάει, αν κανείς χριστιανός είναι άρρωστος κι είναι φωτισμένο το παραθύρι του, στέκεται και παρακαλάει τον Θεό να τον γειάνει.
Μάτι ανθρώπου δεν έχει τη δύναμη να τον δει, μονάχα τα σκυλιά κουνούν τις ουρές τους, κι από τους ανθρώπους δυο μονάχα σε ολάκερη την πολιτεία: Ο Μπαρμπαγιάννης ετούτος κι η εφεντίνα Καβαλίνα, ο παρακούζουλος χότζας. Κι άμα τελέψει τη βόλτα του, χαράματα πια, γυρίζει πάλι στο ’κόνισμά του, και κανένας δε θα καταλάβαινε τι μυστήρια γίνουνται την πάσα νύχτα, αν δεν έβρισκε ο καντηλανάφτης ο Μούρτζουφλος, το πρωί που πάει να συγυρίσει την εκκλησία, το άλογο του Αϊ Μηνά ιδρωμένο. Ο Μπαρμπαγιάννης κοίταζε τον Άγιο να αλαγαίρνει και να λειώνει μέσα στο σκοτάδι, κι έκαμε το σταυρό του. “Τον είδα πάλι απόψε. Μεγάλη η Χάρη του! Καλά θα πάνε οι δουλειές μου”, μουρμούρισε» (απόσπασμα από τον “Καπετάν Μιχάλη” του Νίκου Καζαντζάκη).
