‘Όσο και αν μοιάζουν τρομακτικές οι απανωτές σεισμικές δονήσεις, η αισθητότητά τους και οι «παραξενιές» στη χρονοσειρά, με ένα εικοσιτετράωρο σχετικής ηρεμίας να διαδέχεται ένα μπαράζ σεισμών - και δη απανωτών - με διαφορά λίγων λεπτών ο ένας από τον άλλο, όπως το βιώνουμε κυρίως το τελευταίο διάστημα, το φαινόμενο θεωρείται αναμενόμενο.
Τουλάχιστον για τους ειδικούς, οι οποίοι εντάσσουν το φαινόμενο μέσα στα πλαίσια της μετασεισμικής ακολουθίας που ακολουθεί τον μεγάλο φονικό και καταστρεπτικό επιφανειακό σεισμό των 6 ρίχτερ της 27ης Σεπτεμβρίου στο Αρκαλοχώρι και τον πιο ισχυρό μετασεισμό, ένα εικοσιτετράωρο μετά την κύρια δόνηση, που έφτασε τα 5,3 ρίχτερ.
Με απλά λόγια, σπασίματα που είχαν δημιουργηθεί από τον αρχικό σεισμό και «κόβονται» κομμάτι το κομμάτι έως ότου το υπέδαφος φτάσει σε ένα νέο σημείο ισορροπίας είναι εκείνα που δίνουν το στίγμα του φαινομένου ενός μετασεισμού. Αυτά που καθώς σπάνε δημιουργούν τις νέες δονήσεις, οι οποίες ακριβώς λόγω της μικρής απόστασης του Ηρακλείου από το επίκεντρο γίνονται έντονα αισθητές, παρά το ότι σπάνια έχουν ξεπεράσει αυτές τις ημέρες τα 4 ρίχτερ, με τον κανόνα να είναι μεταξύ 3 και 3,9 R.
Εκεί βρίσκεται και η εξήγηση για τη μικρή χρονική τους διάρκεια, μια που τα σεισμικά κύματα δεν έχουν να διανύσουν μεγάλη απόσταση. Και, συν τοις άλλοις, τόσες εβδομάδες που ζούμε “αγκαλιά” με τον Εγκέλαδο έχουμε γίνει τόσο ευαίσθητοι και “υποψιασμένοι”, που είμαστε σε θέση να αντιλαμβανόμαστε ακόμα και την παραμικρή κίνηση του εδάφους κάτω από τα πόδια μας, σε βαθμό που μπορούμε ακόμα και να εκτιμήσουμε το μέγεθος «πέφτοντας μέσα»...
Ο «νόμος του Ομόρι»
Το ενθαρρυντικό, σύμφωνα με τον διευθυντή Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, πρόεδρο του Συστήματος Προειδοποίησης για Τσουνάμι της UNESCO στον Βορειοανατολικό Ατλαντικό και τη Μεσόγειο, δρ. Γεράσιμο Παπαδόπουλο, είναι ότι ο «χορός» των ρίχτερ δεν ξεφεύγει από τους κανόνες, και πιο συγκεκριμένα από τον λεγόμενο «νόμο του Ομόρι», ο οποίος περιγράφει το φαινόμενο των μετασεισμών. Ο νόμος, που διατυπώθηκε από τον πρωτοπόρο Ιάπωνα σεισμολόγο το 1894, ορίζει ότι η συχνότητα των μετασεισμών μειώνεται αντιστρόφως ανάλογα με τον χρόνο που ακολουθεί τον κύριο σεισμό.
Η εικόνα στο Αρκαλοχώρι με τη σταδιακή μείωση του πλήθους των μετασεισμών ακολουθεί ακριβώς αυτό το γενικό πλαίσιο, παρά τις όποιες ιδιορρυθμίες παρουσιάζονται, κάτι που, σύμφωνα με τον γνωστό επιστήμονα, επίσης έχει την εξήγησή του.
Σε καμιά περιοχή του κόσμου οι σεισμοί δεν έχουν απόλυτη ομοιότητα μεταξύ τους, έτσι οι όποιες «παραξενιές» δε σημαίνει ότι είναι κάτι το αφύσικο, από τη στιγμή που ο νόμος που ορίζει τη μετασεισμική δραστηριότητα εμφανίζεται να ακολουθείται.
«Θα αραιώνουν σταδιακά»
Με την εκτίμηση αυτή συμφωνεί και ο καθηγητής Γεωφυσικής-Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής ΕΚΠΑ και διευθυντής του Ινστιτούτου Φυσικής Εσωτερικού της Γης και Γεωκαταστροφών του Ερευνητικού Κέντρου του ΕΛΜΕΠΑ, Φίλιππος Βαλιανάτος, σύμφωνα με τον οποίο όσο περνάει ο καιρός αυτά τα «τριάρια», που αποτελούν τον κανόνα, θα αρχίσουν να αραιώνουν, έως ότου σταματήσουν. Ο ίδιος δίνει και την εξήγηση της έντονης και σύντομης αισθητότητας, εστιάζοντας στο μικρό μέγεθος, στο κοντινό στο Ηράκλειο επίκεντρο και στο επιφανειακό βάθος, που δεν επιτρέπουν στην κυματομορφή να απομακρυνθεί πολύ.
Ο ρόλος των πετρωμάτων
Στην «εξίσωση», ο γεωλόγος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας δρ. Χαράλαμπος Φασουλάς προσθέτει και τη σύσταση του εδάφους. Σύμφωνα με τον γνωστό επιστήμονα, τα πετρώματα της περιοχής είναι αρκετά μαλακά, με αποτέλεσμα να σπάνε εύκολα στη διαταραγμένη ζώνη. Και αυτό θα συνεχίζεται με μειούμενη συχνότητα όσο απομακρυνόμαστε χρονικά από τον κύριο ισχυρό σεισμό, μέχρι να επέλθει μια νέα κατάσταση ισορροπίας στην περιοχή. Ο κ. Φασουλάς περιέγραψε την περιοχή από τον Ψηλορείτη μέχρι τα Λασιθιώτικα ως κατακερματισμένη από ρήγματα, με τον ισχυρό σεισμό σε ένα από αυτά να έχει αλλάξει το τοπίο, να έχει μετακινήσει πετρώματα διαταράσσοντας τα γειτονικά ρήγματα που δίνουν μικροσπασίματα, τα οποία εμείς αντιλαμβανόμαστε ως μετασεισμικές δονήσεις. Όταν πλέον η πίεση αυτή καταλαγιάσει, τότε θα επέλθει ισορροπία και θα έχει εκτονωθεί η ενέργεια που εκλύθηκε με τον κύριο σεισμό.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κανένα ρήγμα δε συμπεριφέρεται το ίδιο με κάποιο άλλο, με τη συμπεριφορά του να εξαρτάται από πληθώρα παραγόντων. Όσον αφορά στη δραστηριότητα που καταγράφεται το τελευταίο διάστημα, δε δίνει καμιά ένδειξη που να ξεφεύγει από την ομαλότητα του φαινομένου, σύμφωνα με τον γεωλόγο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Για τον ίδιο είναι ευτύχημα που η σεισμική μετατόπιση διαχέεται μέσα από πολλά ρήγματα και όχι μόνο από το κύριο, καθώς έτσι αποφεύχθηκε ο κίνδυνος ενός ακόμα ισχυρότερου σεισμού. Επίσης στα ενθαρρυντικά καταγράφεται και το γεγονός ότι οι μετασεισμοί, μέχρι τουλάχιστον την ώρα που γραφόταν αυτό το ρεπορτάζ, δεν ξεπερνούν παρά κατ’ ελάχιστο σε μέγεθος τα 4 ρίχτερ και προέρχονται από τον ίδιο χώρο, κάτι που υποδηλώνει ότι δε μεταβάλλεται η σεισμικότητα.
Όπως σπάει ένα κρύσταλλο - Πώς εξελίσσεται το φαινόμενο με απλά λόγια
Είναι εξαιρετικά κατατοπιστική η παρουσίαση που έκανε σε ανάρτησή του στο διαδίκτυο ο κ. Χαράλαμπος Φασουλάς, εξηγώντας με απλά λόγια το τι συμβαίνει στην περιοχή. «Θα μπορούσε κάποιος να προσομοιώσει τη σεισμική διέγερση πάνω σε ένα ρήγμα με ένα κρύσταλλο που ξαφνικά θα σπάσει, όταν σε ένα σημείο του ασκήσουμε μια δύναμη (αντίστοιχα, μεγάλη συσσώρευση εσωτερικών τάσεων πάνω στην επιφάνεια ενός ρήγματος)», εξηγεί ο γεωλόγος του ΜΦΙΚ. «Τότε θα δημιουργηθεί μια ρωγμή στο κρύσταλλο (ας πούμε ο κύριος σεισμός), που όμως με την πάροδο του χρόνου θα επεκτείνεται στο κρύσταλλο και προς τα δύο άκρα. Κάπως έτσι λειτουργούν και τα ρήγματα. Η μεγάλη τάση που ασκείται στα πετρώματα κάποια στιγμή οδηγεί ένα τμήμα του ρήγματος να μετακινηθεί ξαφνικά και απότομα και να παραγάγει έναν σεισμό. Έτσι έγινε με τον σεισμό του Αρκαλοχωρίου στις 27/9. Το κεντρικό τμήμα του ρήγματος του Καστελίου ενεργοποιήθηκε και μετακίνησε τη γύρω περιοχή κατακόρυφα μέχρι 20 εκατοστά. Στη συνέχεια όμως οι μετακινήσεις μεταφέρονται και στα άλλα άκρα του ρήγματος που δεν είχε αρχικά ενεργοποιηθεί, αλλά και σε άλλα παράλληλα μικρότερα ρήγματα που υπάρχουν γύρω απ' το μεγάλο ρήγμα, δίνοντας τους μετασεισμούς. Αυτή η διαδικασία συνήθως έχει μεγάλη διάρκεια και πάντα εξαρτάται από τα τοπικά χαρακτηριστικά, όπως ο τύπος των πετρωμάτων, τα προϋπάρχοντα μικρότερα ρήγματα, κ.λπ.».
