Συνέντευξη στην εφημερίδα “Νέα Κρήτη” παραχώρησε ο Κωνσταντίνος Καλαχάνης, ο οποίος είναι πτυχιούχος του Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής & Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και διδάκτωρ Φιλοσοφίας με πάνω από 90 καταγεγραμμένες με το όνομά του επιστημονικές δημοσιεύσεις και πρακτικά συνεδρίων.
Ο κ. Καλαχάνης μίλησε για τη σχέση επιστήμης και Φιλοσοφίας οι οποίες «συνεργάζονται, στο πλαίσιο των “αρμοδιοτήτων” τους και με σεβασμό στο πεδίο του καθενός».
Αναφερόμενος για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό επισήμανε πως «ο κόσμος πρέπει να πειστεί με τεκμηρίωση και να πάψει να ακούει ανεύθυνες και επικίνδυνες απόψεις. Ο σκεπτικισμός είναι φυσιολογικός και ως ενός σημείου θεμιτός, αλλά τα επιστημονικά δεδομένα αυτή τη στιγμή είναι ισχυρότατα», τόνισε, ενώ μιλώντας για την κλιματική κρίση υποστήριξε πως «έχουμε ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή και φυσικά προβλήματα υγείας συνδεδεμένα με περιβαλλοντικούς παράγοντες».
Για τον Κωνσταντίνο Καλαχάνη το περιβάλλον δε μας ανήκει... «Κάποιος είχε γράψει κάποτε ότι “δανειζόμαστε” το περιβάλλον από τις μελλοντικές γενιές. Δεν είναι όμως ιδιοκτησία μας, υπάρχουν και άλλες μορφές ζωής». Τέλος, ανέφερε πως ο άνθρωπος που φιλοσοφεί είναι εκείνος που στοχάζεται πάνω σε ζητήματα οντολογικά, ηθικά κ.ά., γυμνάζει τη σκέψη του και σταδιακά αποκτά πολλές δεξιότητες.
* Πολλές φορές ταυτίζουμε την επιστήμη με τη Φιλοσοφία. Είναι σωστό ή λανθασμένο αυτό; Και κατ’ επέκταση η Φιλοσοφία αφορά όλους τους ανθρώπους ή είναι μια αγαπημένη δραστηριότητα μιας πνευματικής ελίτ;
«Ετυμολογικά η Φιλοσοφία προέρχεται από τις λέξεις “φιλία” και “σοφία”. Στην πραγματικότητα, δηλαδή, κάποιος είναι φίλος της σοφίας. Επίσης η Φιλοσοφία ασχολείται με τα τρία μεγάλα οντολογικά ζητήματα, δηλαδή “θεός”, “κόσμος”, “άνθρωπος”. Και αν σήμερα για ζητήματα όπως ο κόσμος και ο άνθρωπος την πρωτοβουλία την έχουν επιστήμες όπως οι Φυσικές και η Ιατρική & Βιολογία αντίστοιχα (με τα συναφή τους πεδία), η Φιλοσοφία ως “καθολική επιστήμη” εξακολουθεί να έχει μια γενική εποπτεία, σε σχέση με τις άλλες επιστήμες που θεραπεύουν έναν συγκεκριμένο κλάδο του επιστητού. Επιπλέον η μεθοδολογία και ο μαθηματικός φορμαλισμός που χρησιμοποιείται έχουν τις ρίζες τους στη Φιλοσοφία και ιδιαίτερα σε τομείς όπως η Λογική. Οπότε δεν υπάρχει ταύτιση, αλλά προέλευση των επιστημών από τη Φιλοσοφία. Και ας μην ξεχνάμε ότι η επιστημονική έρευνα ειδικά σε τομείς όπως η Κοσμολογία, η Φυσική κ.ά. στην πραγματικότητα επιχειρεί να απαντήσει σε φιλοσοφικά ερωτήματα για το πώς προήλθε ο κόσμος, έννοιες όπως ο χώρος, ο χρόνος κ.ά. Ας μη λησμονούμε πως τα πάντα στην επιστήμη ξεκινούν από τον στοχασμό και έπειτα περνούν στο μαθηματικό μοντέλο και το πείραμα, που εντέλει θα τεκμηριώσει την ερευνητική μας υπόθεση, ή τον στοχασμό μας. Φιλοσοφία και επιστήμες επομένως συνεργάζονται, στο πλαίσιο των “αρμοδιοτήτων” τους, και με σεβασμό στο πεδίο του καθενός. Θεωρώ πάντως ότι κατά τον προηγούμενο αιώνα, με τη Θεωρία της Σχετικότητας και την Κβαντική Φυσική, οι ορίζοντες του ανθρώπου έχουν επεκταθεί σε εκπληκτικά μεγάλο βαθμό. Και το μέλλον θα είναι συναρπαστικό! Και ο φιλοσοφικός στοχασμός θα ωφεληθεί στον μέγιστο βαθμό χάρη στην επιστήμη και στην τεχνολογία. Να φιλοσοφήσει μπορεί ο καθένας, να σκεφτεί τη ζωή του, πώς μπορεί να τη βελτιώσει, αλλά κυρίως να στοχαστεί πάνω σε βασικά πράγματα. Δεν είναι προνόμιο της ελίτ. Άλλωστε έχουμε μια υπέροχη αρχαία και βυζαντινή γραμματεία με σοφούς φίλους, έτοιμους να απαντήσουν σε κάθε ερώτημά μας (Προσωκρατικοί, Πλάτων, Αριστοτέλης, Επίκουρος, Πλωτίνος, Πρόκλος, Μ. Βασίλειος και τόσοι άλλοι). Ωστόσο, όποιος επιθυμεί να κάνει έρευνα, ειδικά σε διεπιστημονικούς τομείς που συνδυάζουν τη Φιλοσοφία με άλλους κλάδους όπως η Φυσική, η Ιατρική κ.ά., θεωρώ ότι θα πρέπει να δουλέψει διεπιστημονικά και να διαβάζει πάρα πολύ, ακόμη και πέραν του αντικειμένου σπουδών του. Και κυρίως να ακούει τους πιο ειδικούς από αυτόν. Δεν είμαστε όλοι γνώστες των πάντων, επομένως χρειαζόμαστε συνεργασίες. Και μιλώ και από δική μου εμπειρία με συνεργασία με επιστήμονες από πολλούς διαφορετικούς τομείς. Έμαθα πολλά, αγνοώ αφάνταστα περισσότερα. Άρα αυτό που συνιστώ είναι ταπεινότητα και πολύ διάβασμα!».
* Η κυβέρνηση έχει προχωρήσει σε υποχρεωτικούς εμβολιασμούς. Ως φιλόσοφος πώς κρίνετε τους κυβερνητικούς αυτούς χειρισμούς; Και επειδή διδάσκετε το αντικείμενο της ιπποκρατικής ηθικής, πιστεύετε πως η ιατρική πράξη πρέπει να συντελείται με τρόπο πατερναλιστικό και να υπόκειται σε δημόσιο εξαναγκασμό;
«Προσωπικά ακούω τις τεκμηριωμένες απόψεις εξειδικευμένων επιστημόνων που αποδεικνύουν το τεράστιο όφελος του εμβολιασμού. Δουλειά της επιστήμης είναι να πείθει με τον ορθό λόγο και μόνο. Είμαι εναντίον του καταναγκασμού, ο οποίος στην παρούσα φάση μόνο ζημιά κάνει. Ο κόσμος πρέπει να πειστεί με τεκμηρίωση και να πάψει να ακούει ανεύθυνες και επικίνδυνες απόψεις. Ο σκεπτικισμός είναι φυσιολογικός και ως ενός σημείου θεμιτός, αλλά τα επιστημονικά δεδομένα αυτή τη στιγμή είναι ισχυρότατα. Και ο Ιπποκράτης θεωρώ πως αυτό θα συνιστούσε αν ζούσε σήμερα. Ορθολογική σκέψη, εξαντλητική μελέτη και τεκμηρίωση».
* Ποια είναι η σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον; Εάν δεν κάνω λάθος, έχετε υποστηρίξει σε συνεντεύξεις σας πως το μέλλον της ανθρωπότητας είναι στενά συνδεδεμένο με την πορεία του περιβάλλοντος.
«Είμαστε ένα τμήμα του με μεγάλη σημασία. Και φυσικά η παρέμβασή μας στη φύση έχει αντίκτυπο στην υγεία μας. Και βέβαια στον όρο “περιβάλλον” εντάσσεται και το διάστημα, με παραμέτρους όπως οι συνιστώσες του διαστημικού καιρού (ήλιος, κοσμική ακτινοβολία κ.ά.). Άρα η έννοια “περιβάλλον” δεν εμπερικλείει μόνο τα φυτά, τα ζώα, τη βιόσφαιρα και την ατμόσφαιρα, αλλά και τη διαστημική μας γειτονιά. Στο φυσικό περιβάλλον που βρίσκεται δίπλα μας, η επίδραση του ανθρώπου είναι καταστρεπτική με αλόγιστη χρήση φυσικών πόρων και πλέον έχουμε ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή και φυσικά προβλήματα υγείας συνδεδεμένα με περιβαλλοντικούς παράγοντες. Άρα ναι, η ίδια μας η ύπαρξη είναι συνυφασμένη με το περιβάλλον. Και ας μην ξεχνάμε πως η Γη υπήρχε πριν από εμάς και θα υπάρχει και ύστερα, μέχρι να τερματίσει τη ζωή της το άστρο μας, ο Ήλιος».
«ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΣΕΒΑΣΜΟΣ»
«Δάνειο από τις γενιές που έρχονται»
* Έχετε ασχοληθεί με το αντικείμενο της περιβαλλοντικής βιοηθικής. Πολλοί άνθρωποι στον χώρο της Φιλοσοφίας (και σιγά-σιγά η ευρωπαϊκή κεντρική εξουσία) κάνουν λόγο για «τα δικαιώματα των επόμενων γενεών» ή έστω προσπαθούν να πάρουν μέτρα για τις επόμενες δεκαετίες ώστε ο πλανήτης να μην έχει υποστεί βαθύ περιβαλλοντικό τραύμα. Ποιος θα πρέπει να είναι, κύριε Καλαχάνη, ο λόγος των επόμενων αγέννητων γενεών στις αλλαγές όπως συντελούνται;
«Κάποιος είχε γράψει κάποτε ότι “δανειζόμαστε” το περιβάλλον από τις μελλοντικές γενιές. Δεν είναι όμως ιδιοκτησία μας, υπάρχουν και άλλες μορφές ζωής. Άρα ίσως η φύση να μας “παραχώρησε” τη χρήση του, με όποιες ευθύνες απορρέουν. Ο λόγος είναι σε εμάς, να τους παραδώσουμε γνώση, καλό φυσικό περιβάλλον και σεβασμό στη φύση».
* Τελικά, η διατροφή εμπεριέχει στοιχεία πολιτισμού; Και τι είναι έναν για ένα φιλόσοφο ο πολιτισμός;
«Η διατροφή είναι τμήμα του πολιτισμού σε όλους τους λαούς. Από διαδικασίες όπως ο τρύγος και ο θερισμός, οι γιορτές με παραδοσιακά εδέσματα, όλα αυτά είναι τμήματα της λαϊκής παράδοσης και πολιτισμού. Ένας φιλόσοφος ασφαλώς θα θεωρούσε ως στοιχεία πολιτισμού τις τέχνες, τη μουσική κ.ά., ότι δηλαδή ομορφαίνει τη ζωή μας και μας φέρνει “αγωγή της ψυχής”».
* Είστε από τους ακαδημαϊκούς εκείνους που υποστηρίζετε με θέρμη την ενίσχυση της Φιλοσοφίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Με τη Φιλοσοφία γινόμαστε καλύτεροι και πιο παραγωγικοί άνθρωποι ή κινδυνεύουμε να πέσουμε στο πηγάδι (όπως το έπαθε ο Θαλής) από τους πολλούς πνευματικούς συλλογισμούς;
«Πολύ εύστοχη ερώτηση, γιατί πολύς κόσμος, όταν σκέφτεται παραγωγικότητα, πάει στο “χρήσιμον” και στις οικονομικές απολαβές. Η Φιλοσοφία το πρώτο πράγμα που μαθαίνει στον άνθρωπο είναι να βρίσκει αιτίες. Υπό αυτή την έννοια, όταν ο άνθρωπος μάθει να σκέφτεται, ναι, πράγματι, θα είναι πιο “παραγωγικός” στην εργασία του. Ίσως όμως κάποιοι να έχουν στο μυαλό τους ανθρώπους οι οποίοι απλά “στοχάζονται” χωρίς να κάνουν τίποτα. Η πραγματικότητα δεν είναι έτσι. Ένας ο οποίος φιλοσοφεί, στοχάζεται πάνω σε ζητήματα οντολογικά, ηθικά κ.ά., γυμνάζει τη σκέψη του και σταδιακά αποκτά πολλές δεξιότητες. Σήμερα μάλιστα στη βιβλιογραφία γίνεται λόγος για τα περίφημα “soft skills”, ήτοι τις μαλακές δεξιότητες οι οποίες περιλαμβάνουν ικανότητα ηγεσίας, ανθεκτικότητα, συναισθηματική νοημοσύνη κ.ά. Η Φιλοσοφία ενισχύει όλες αυτές τις δεξιότητες. Άρα ο άνθρωπος, εκτός από το να αποκτά ενδιαφέροντα για τον κόσμο, τη φύση και την ανθρώπινη υπόσταση, κερδίζει σε πολλαπλούς τομείς. Και στο πηγάδι να πέσει μια φορά, θε γελάσει, αλλά η σκέψη θα είναι δικό του κτήμα! Και πού ξέρεις, ίσως να πλουτίσει όπως ο Θαλής, ο οποίος με την επιστημονική γνώση επένδυσε σε ελαιοτριβεία στη σωστή στιγμή».
