Οι νεότερες γενιές σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να φανταστούν πόσο συχνό φαινόμενο ήταν να υπάρχει - μέχρι και πριν από λίγες δεκαετίες - σε κάθε ελληνικό νοικοκυριό, κάποιος συλλέκτης γραμματοσήμων... Προφανώς η συχνότητα χρήσης του γραμματοσήμου άρχισε να φθίνει - σταδιακά - από την έλευση και επικράτηση των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας που ανακαλύφθηκαν και “εισέβαλαν” στα σπίτια - και - της Ελλάδας. Ο υπογράφων, ωστόσο, θυμάται ότι μέχρι και τη δεκαετία του ’90 αρκετός κόσμος ασχολιόταν ερασιτεχνικά με τη συλλογή γραμματοσήμων.
Εξάλλου, ο φιλοτελισμός έχει ένα ολόκληρο τελετουργικό, το οποίο, άπαξ και σε προσελκύσει μια φορά, ενδεχομένως να σε κάνει δικό του για πάντα: Η όλη διαδικασία, η μέθοδος τού να αποκολλήσεις με... σχεδόν χειρουργικής ακρίβειας κινήσεις τα γραμματόσημα από το φάκελο, αποτελεί ένα τελετουργικό “ιερό” για τους “μύστες” του φιλοτελισμού.
Αν νομίζει, πάντως, κανείς ότι επειδή οι άνθρωποι δε συνηθίζουν πια να επικοινωνούν δι’ αλληλογραφίας η συλλογή γραμματοσήμων έχει εκλείψει, κάνει πολύ μεγάλο λάθος: Στην Κρήτη, και συγκεκριμένα στο Ηράκλειο, δρα εδώ και πολλά χρόνια ο συλλέκτης και γνωστός - στους κύκλους των φιλοτελιστών σε πανελλαδικό επίπεδο - φιλοτελιστής Νίκος Καρνιαουτάκης.
Γέννημα-θρέμμα Ηρακλειώτης, ο 42χρονος φιλοτελιστής άρχισε να ασχολείται με τη συλλογή γραμματοσήμων - και όχι μόνο - από την ηλικία των 7-8 ετών. Με το πέρασμα των χρόνων, οι συλλογές του αυξήθηκαν με γεωμετρική πρόοδο και πλέον, εν έτει 2020, το έργο του ως φιλοτελιστή θεωρείται σημαντικό σε εθνικό επίπεδο και όχι μόνο: Ενδεικτικά, αναφέρουμε ότι το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Απλές παρατηρήσεις προς την αναγνώριση και κατάταξη των “εύκολων” αξιών της Μεγάλης Κεφαλής Ερμού» (Φιλοτελική Εταιρεία Λέσβου, 2019) προκρίθηκε να συμμετάσχει τόσο στην Παγκόσμια Φιλοτελική Έκθεση London 2020 τον περασμένο Μάιο υπό την αιγίδα της FIP, όσο και στην Balkanfila 2020, διεθνή έκθεση με συμμετοχές φιλοτελιστών από τις βαλκανικές χώρες. Δυστυχώς, καμία από τις δύο εκθέσεις δεν έλαβε τελικά χώρα. Αμφότερες αναβλήθηκαν λόγω κορωνοϊού και, όπως έγινε γνωστό, αναμένεται να πραγματοποιηθούν μέσα στο 2021. Επίσης, ο Νίκος Καρνιαουτάκης θα συμμετάσχει τον Νοέμβριο του 2021 στην πολυαναμενόμενη Πανευρωπαϊκή Φιλοτελική Έκθεση Νοtοs 2021 που διοργανώνεται από την Ελληνική Φιλοτελική Εταιρεία υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας.
Ο Νίκος Καρνιαουτάκης έχει καταρτίσει συλλογές γραμματοσήμων, ταχυδρομικής ιστορίας, και τρέφει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη μελέτη του ελληνικού χαρτονομίσματος. Εκτός από τη Μεγάλη Κεφαλή του Ερμή (που συνιστά το πρώτο ελληνικό γραμματόσημο), ο Κρητικός φιλοτελιστής ειδικεύεται ακόμη στην ταχυδρομική ιστορία της Κρητικής Πολιτείας και στην ελληνική ταχυδρομική ιστορία του Μεσοπολέμου. Ο ίδιος αρθρογραφεί σποραδικά σε ιστοσελίδες και περιοδικά του φιλοτελικού χώρου, ενώ από το 2016 είναι τακτικός αρθρογράφος στο πολυβραβευμένο περιοδικό “Φιλοτελική Λέσβος”, όργανο της Φιλοτελικής Εταιρείας Λέσβου.
Προπαγάνδα μέσω επιστολών
Το τελευταίο βιβλίο του Νίκου Καρνιαουτάκη - το οποίο, μάλιστα, παρουσίασε ο ίδιος, πριν από μερικές ημέρες, στην Ελληνική Φιλοτελική Εταιρεία (ΕΦΕ), στην Αθήνα - φέρει τον τίτλο “Ατέρμονα προπαγανδιστικά μηνύματα της 4ης Αυγούστου 1936”.
Οι πληροφορίες στη φιλοτελική φιλολογία για τις ελληνικές ατέρμονες σφραγίδες μηνυμάτων κοινωνικής πρόνοιας, κοινής ωφέλειας, μηνυμάτων επετείων, πολιτικής, φιλοτελικής προπαγάνδας ή και ιδιωτικών, κάποιες φορές, συμφερόντων, διαφημίσεων, μηνυμάτων που ταξίδεψαν μέσω των επιστολών, μπήκαν στα σπίτια των Ελλήνων μεταφέροντας την κρατική γραμμή και διαλαλώντας ίσως την κυρίαρχη ιδεολογία των καιρών τους, με μεγάλο, κατά τη γνώμη μου, ιστορικό, κοινωνικοπολιτικό και φιλοτελικό ενδιαφέρον, είναι ελάχιστες.
Κάτι μάλλον “άδικο”, καθώς οι σφραγίδες αυτές αποτελούν, αναμφισβήτητα, κομμάτι της πολυσυζητημένης τις τελευταίες δεκαετίες Ταχυδρομικής Ιστορίας. Ο φιλοτελιστής που θα θελήσει να ασχοληθεί με τις εν λόγω σφραγίδες θα υποχρεωθεί, αρκετές φορές, να εικάσει, καθώς η έρευνά του θα βασιστεί, σχεδόν κατά αποκλειστικότητα, στο ευρισκόμενο στη διάθεσή του φιλοτελικό υλικό.
Η εκπομπή μηνυμάτων μέσω των ατέρμονων-μηχανικών σφραγίδων στην Ελλάδα δεν ήταν μια καινοτομία της 4ης Αυγούστου. Τα πρώτα προσαρμοσμένα στα σήμαντρα μηνύματα εμφανίζονται το 1920, ενώ κάποιοι προπομποί εκείνων ήδη από το 1915. Η περίοδος της 4ης Αυγούστου όμως ήταν η πρώτη κατά την οποία έγινε εκτεταμένη χρήση των ατέρμονων σφραγίδων για την κυκλοφορία πλήθους προπαγανδιστικών μηνυμάτων. Η πρωτότυπα δοσμένη και πληρέστερη δημοσιευμένη μέχρι σήμερα καταγραφή και παρουσίαση των ατέρμονων μηνυμάτων της 4ης Αυγούστου προσφέρει:
- Μέσα από εικόνες του υλικού, τα ατέρμονα μηνύματα που εκδόθηκαν κατά το διάστημα λειτουργίας του καθεστώτος καθώς και πλήθος σχετικού υλικού της περιόδου 1936-1941.
- Μια πρώτη δημοσίευση προσπάθειας καταγραφής, άρα και κατανόησης, του χρονικού διαστήματος σφράγισης κάθε μηνύματος.
- Παραλλαγές/ποικιλίες των μηνυμάτων και ορισμένων σφαλμάτων τους που εντοπίστηκαν.
- Μια προσπάθεια δημοσίευσης των διαφόρων τύπων σημάντρων που συνοδεύονται από τα εν λόγω μηνύματα.
Κύριος σκοπός της εργασίας είναι να “φωτίσει” μια ενδιαφέρουσα περίοδο της νεότερης ελληνικής ιστορίας από μια αγνή, καθαρή φιλοτελική πλευρά της, εκείνη των ατέρμονων μηνυμάτων.
Απώτερος σκοπός της, να εμπνεύσει περισσότερους φιλοτελιστές στη συλλογή και μελέτη των μηνυμάτων της 4ης Αυγούστου που αποτελούν μερικά από τα περισσότερο κραυγαλέα που αποτυπώθηκαν επάνω σε επιστολές της χώρας μας αλλά και να συμβάλει στην έξαψη ενός ευρύτερου ενδιαφέροντος για τις ατέρμονες σφραγίδες, ενός όμορφου και μάλλον ανεξερεύνητου φιλοτελικού πεδίου.
Ταυτόχρονα, να αποκαλύψει στον, πιθανότατα μη ενημερωμένο φιλοτελικά, ιστορικό ερευνητή του καθεστώτος ένα μάλλον όχι ευρύτερα γνωστό πεδίο μελέτης της ιδεολογικής προπαγάνδας του, εκείνης μέσω του ταχυδρομείου.
