Το ξέρετε ότι πάνω στο Παγκρήτιο φωλιάζουν πετρίτες; Ότι στους πυλώνες του σταδίου χτίζουν τις φωλιές τους αρπακτικά; Ότι στην Αμμουδάρα υπάρχουν κορμοράνοι; Ότι στα γύρω εγκαταλελειμμένα κτήρια έχουν τη... βάση τους νυχτερίδες που κάνουν τα... νυχτοπερπατήματά τους αναζητώντας τρωκτικά και άλλους... μεζέδες;
Κι όμως... Ο παρεξηγημένος Γιόφυρος ή Διακονιάρης και ο ακόμα πιο φτωχός συγγενής του, ο γειτονικός Ξηροπόταμος, αποτελούν στην πραγματικότητα οάσεις ζωής τόσο για τις περιοχές που διανύουν όσο και για τις εκβολές τους, στα δυτικά της Αμμουδάρας, όπου επιβιώνει ένα σημαντικό οικοσύστημα.
Ένας περίπατος στην περιοχή όπου χύνονται τα ποτάμια είναι ικανός να εξάψει την περιέργεια για τα είδη που ζουν εκεί, και τα οποία είναι πολλά και σημαντικά. Δεν είναι όμως μονάχα οι μόνιμοι “κάτοικοι” στις εκβολές του Γιόφυρου και του Ξηροποτάμου αλλά και οι “ταξιδιάρηδες”, τα αποδημητικά είδη που ξαποσταίνουν για λίγο πριν συνεχίσουν το μεγάλο ταξίδι τους στις αρχές του φθινοπώρου, καθώς αναζητούν πιο ζεστά μέρη, φτάνοντας μέχρι τη Νότια Αφρική, και την άνοιξη επιστρέφοντας μαζί με τον ήλιο και τις πιο φιλόξενες θερμοκρασίες.
Όπως μας εξήγησε ο ερευνητής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Μιχάλης Δρετάκης, ο υγρότοπος στις εκβολές των δύο ποταμών χαρακτηριζόταν κάποτε από το τεράστιο έλος που δημιουργούταν τον χειμώνα λόγω των βροχών και δημιουργούσε μια μεγάλη ενότητα σε έναν ενιαίο χώρο καλυμμένο από νερά.
Κουρούνες στην περίφραξη του Παγκρητίου
Σήμερα λόγω της δόμησης μένει απλά η ανάμνηση αυτής της χωροταξικής πραγματικότητας για τους παλαιότερους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. Επρόκειτο για υγρολίβαδα, όπως τα χαρακτηρίζει ο γνωστός ορνιθολόγος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, που έφταναν μέχρι τον Αλμυρό. Από τα πιο σημαντικά είδη που έχουν καταγραφεί στην περιοχή ήταν η στικτόπαπια ή Marmaronetta anguistirostris, όπως είναι το επιστημονικό της όνομα.
Η πάπια αυτή, πληθυσμοί της οποίας έχουν εντοπιστεί και σε άλλα σημεία της Κρήτης, όπως η λίμνη του Κουρνά, είχε φωλιάσει στον Γιόφυρο ποταμό και μάλιστα το 1925, σύμφωνα με τον κ. Δρετάκη, ήταν η πρώτη φορά που βρέθηκε φωλιά αναπαραγωγής. Αναφορές για το είδος υπάρχουν μέχρι τη δεκαετία του ’80, ενώ έκτοτε έχει σχεδόν εξαφανιστεί από την Ελλάδα και θεωρείται από τα απειλούμενα παγκοσμίως πτηνά.
Παρόμοια μοίρα είχε και η πετροτρουλίδα, καλοκαιρινός επισκέπτης και διερχόμενος μετανάστης στην Ελλάδα, που έχει εξαφανιστεί από την περιοχή λόγω του συνωστισμού από λουόμενους. Αυτή την εποχή έρχεται στον υγροβιότοπο των δύο ποταμών ο λεγόμενος πετροσφυρικτής, ο οποίος αναπαράγεται την άνοιξη πριν καταφτάσουν οι λουόμενοι και παραμένει στην Ελλάδα ως τον Σεπτέμβρη, καθώς και άλλα μεταναστευτικά είδη.
Στις εκβολές των ποταμών μπορεί να συναντήσει κανείς αρκετά είδη γλάρων
Στον υγροβιότοπο της περιοχής υπάρχει μια πληθώρα ειδών όπως κορμοράνοι, κουρούνες, γλάροι τριών ή τεσσάρων ειδών, ανάμεσά τους ο μαυροκέφαλος και ο καστανοκέφαλος, ερωδιοί, αλκυόνες, ακόμα και αρπακτικά που έχουν χτίσει τις φωλιές τους στους πυλώνες του Παγκρητίου.
Επίσης πάνω στο στάδιο φωλιάζουν πετρίτες, ενώ στην ευρύτερη περιοχή μπορεί κανείς να συναντήσει αρκετά νυκτόβια είδη: από τις νυχτερίδες που πιθανότατα φωλιάζουν σε παλιά κτήρια έως τις κουκουβάγιες που συχνάζουν όπου υπάρχει άφθονο φαγητό. Ανάμεσά τους ο γνωστός γκιώνης, που λατρεύει τα έντομα, και νανόμπουφοι πάνω στα δέντρα. Επίσης, σύμφωνα με τον κ. Δρετάκη, στις καλαμιές μπορεί να συναντήσει κανείς το πουλί καλαμοποταμίδα, ενώ μέσα στο ποτάμι υπάρχουν βατράχια, νεροχελώνες και κατά καιρούς κάποιες πάπιες.
Έχει ενδιαφέρον η επισήμανση του γνωστού επιστήμονα του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης ότι ο παραγνωρισμένος Ξηροπόταμος έχει βρει τη δική του ασπίδα προστασίας για την επιβίωση του οικοσυστήματός του.
Σύμφωνα με τον κ. Δρετάκη, έχει ενταχθεί στο Προεδρικό Διάταγμα για τους μικρούς νησιωτικούς υγροτόπους, το οποίο αποτελεί ένα μέσο θωράκισης μικρών υγροτόπων που δεν έχουν άλλο τρόπο προστασίας λόγω του μεγέθους τους. Στο εν λόγω Προεδρικό Διάταγμα έχει ενταχθεί και ο Καρτερός ποταμός, στην κατηγορία υγροτροπική βλάστηση με καλαμιές.
Ο ερευνητής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Μιχάλης Δρετάκης
