Λαμπρές εκδηλώσεις με επίκεντρο την έπαρση της σημαίας στο Φρούριο Φιρκά των Χανίων, για την Επέτειο της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Ήταν 1η Δεκεμβρίου του 1913 στις 11:50 το πρωί, όταν οι γηραιοί αγωνιστές Αναγνώστης Μάντακας, 94 ετών, και Χατζημιχάλης Γιάνναρης, 88 ετών, ύψωσαν την ελληνική σημαία στο φρούριο Φιρκά, ενώ την ίδια ώρα σύμφωνα με τα όσα έχουν καταγραφεί «ερρίπτοντο 101 κανονιοβολισμοί από τα ναυλοχούντα ελληνικά πολεμικά πλοία».
Η ελληνική σημαία επιτέλους κυμάτιζε στο ιστορικό φρούριο.
Σήμερα - 105 χρόνια μετά τα ιστορικά γεγονότα- τελέστηκε επίσημη δοξολογία στα Χανιά και στη συνέχεια σχηματίστηκε πομπή που κατέληξε στο φορύριο Φιρκά και την έπαρση της σημαίας.
Όπως αναφέρει στην ομιλία του ο δήμαρχος Χανίων Τάσος Βάμβουκας:
«Πέρασαν κιόλας 105 χρόνια.
Πώς κονταίνει ο χρόνος και πώς μεγαλώνει η μνήμη τέτοιες στιγμές.
Η μνημόνευση είναι πανάρχαιο έθος, είναι μια ξανα – αφήγηση, χρειάζεται όμως τα έργα για να αποδεικνύεται ο στόχος και να τιμάται αληθινά η μνήμη. Η ιστορία των λαών και των εθνών συχνά συμπεριφέρεται με απρόβλεπτους τρόπους, χαράσσοντας τους δρόμους του πεπρωμένου και καθορίζοντας αναπάντεχα τη μοίρα και το μέλλον των ανθρώπων. Αυτής της ιστορίας είμαστε όλοι παιδιά, αλλά κάποιοι γίνονται Υποκείμενα και ορίζουν τρόπους και δίνουν σχήμα στα όνειρα, όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος για μας, για την Κρήτη, για την Ελλάδα.
Ο λόγος σήμερα περί της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα, αλλά και για ένα ολόκληρο επίμονο, αδικαίωτο μέχρι τότε, αιματοβαμμένο, πεισμωμένο και αποφασισμένο κρητικό λαό.
Έβλεπα τον πίνακα της Φλωρεντίνης Καλούτση, για τη μέρα της τελετής της Ένωσης, το 1913, εδώ στο Φιρκά. Μια ηρεμία στα πρόσωπα. Οι αγωνιστές μπροστά με τις παραδοσιακές στολές τους, τα καλά τους. Το βάρος της ιστορίας και των πολύχρονων αγώνων στις πλάτες τους.
Γράφει ο Γιώργης Μανουσάκης τόσο γλαφυρά για τη μέρα εκείνη:
“Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος και ο Πρωθυπουργός, Ελευθέριος Βενιζέλος, μ΄ όλη την ακολουθία των επισήμων, ανεβαίνουν στο Φρούριο του Φιρκά. Ανάμεσα στις χρυσοστόλιστες στολές και τα φράκα, ξεχωρίζουν δύο γέροντες με τις λευκές γενειάδες και τις κρητικές φορεσιές τους. Είναι δυο μορφές από το ηρωικό παρελθόν, δύο παλαίμαχοι αγωνιστές, ο Χατζη – Μιχάλης Γιάνναρης κι ο Αναγνώστης Μάντακας. Ο πρώτος κρατά διπλωμένη την ελληνική σημαία και την παραδίδει στο Γενικό Διοικητή, Κανακάρη – Ρούφο. Ο δεύτερος τραβά το σκοινί κι η σημαία αρχίζει ν΄ ανεβαίνει προς την κορφή του ιστού, του ίδιου ιστού, όπου ήταν υψωμένο, στο νησάκι της Σούδας, το σύμβολο της επικυριαρχίας, όλα τα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας.
...Οι επίσημοι στέκονται προσοχή. Το πλήθος μένει για λίγο σιωπηλό. Ύστερα ξεσπά σε αλαλαγμούς και ζητωκραυγές, σκεπάζοντας το χορό, που ψάλλει, και τη μουσική, που παιανίζει, σμίγοντας το παραλήρημα της χαράς του με τους ήχους από τις καμπάνες και με τις ομοβροντίες από τα κανόνια των πολεμικών, που στέκουν έξω από το λιμάνι. Αφήνοντας τα δάκρυά του να τρέχουν ελεύθερα”.
Πράγματι, η ιστορία της Μεγαλονήσου Κρήτης, με τις 100 αρχαίες πόλεις, που ξενοκρατήθηκε μέχρι το 1913, με βαρύ το φόρο του αίματος, έχει πολλή υγρασία, ήχο δυνατό με κυρίαρχη την ηχώ του συνθήματος “Ένωση ή Θάνατος”. Η μοίρα της Κρήτης ήταν φωτισμένη με τα μεγάλα της τέκνα και τα υψηλά ιδεώδη. Κι η Κρήτη ζητούσε αιώνες το μερτικό της στο δίκιο, στην ελευθερία, στην ιστορική της μοίρα.
Με ένα πέλαγος να την περιβάλλει, ποτέ ως φυλακή αλλά ως τρόπο να ατενίζει μακριά και με μια ανταριασμένη ψυχή μέσα από θρύλους, μύθους κι αλήθειες κι αγώνες οι Κρητικοί ήξεραν πάντα ότι δύσκολα αλλά σίγουρα θ΄ αλλάξουν το χάρτη της ιστορίας τους. Γιατί πάντα η Κρήτη, λόγω της στρατηγικής της θέσης, αποτελούσε για αιώνες το “μήλο της έριδος” για τους γείτονες και τις Μεγάλες Δυνάμεις. Ενετοί και Τούρκοι την κατείχαν αλλά οι Κρητικοί αμφισβητούσαν κι εναντιώνονταν ακατάλυτα, αδιάλειπτα και σθεναρά σ΄ αυτή την κατοχή.
Αυτό αποδεικνύει η αρχή, η διάρκεια και η συνέχεια του Αγώνα.
Η επανάσταση του Δασκαλογιάννη το 1770, η επανάσταση του 1821, το πρωτόκολλο του Λονδίνου στα 1830 με τη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους με περιορισμένη έκταση χωρίς την Κρήτη, είναι η αρχή.
Γεννιέται έτσι το κρητικό ζήτημα, που θα απασχολήσει για 80 χρόνια την ελληνική, ευρωπαϊκή και διεθνή διπλωματία.
Κι ακολουθούν οι επαναστάσεις του 1883, του 1841, του 1851, η μεγάλη επανάσταση του 1866 – 1869 με το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, η επανάσταση του 1878. Σημαντική στο 1878 η Σύμβαση της Χαλέπας, που εισάγει διοικητικές μεταρρυθμίσεις, που δεν τηρήθηκαν με συνέπεια. Του 1889, η μεταπολιτευτική του 1896 κι αυτή του 1897. Και μετά από τόσες θυσίες και ποταμούς αίματος οι Μεγάλες Δυνάμεις παραχωρούν το καθεστώς της Αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας.
Τα βάσανα των Κρητικών όμως δεν τελειώνουν. Ο πρίγκιπας Γεώργιος γίνεται ο Ύπατος Αρμοστής των Δυνάμεων στο νησί, στάσιμο το κρητικό ζήτημα.
Συγκρούεται με τον Βενιζέλο και η επανάσταση στο Θέρισο θα τον κάνει να εγκαταλείψει την Κρήτη.
Στα 1909 ο Βενιζέλος αναγνωρίζεται πια ως ηγέτης με πανελλήνια εμβέλεια και προχωράει με ταχύτατα βήματα στον εκσυγχρονισμό του ελληνικού κράτους. Ένας ονειροπόλος πραγματοποιός με υγιή αντίληψη του πατριωτισμού, πέρα από τη φτήνια του λαϊκισμού, τολμάει και δημιουργεί, νομοθετεί και στήνει κράτος.
Συγκρούεται ακόμα και με συναγωνιστές του, έχει στόχο και απαρέγκλιτη πορεία για την επίτευξή του, είναι πείσμων, χειριστικός, ευφυής και διορατικός. Κυρίως όμως είναι ανένδοτος. Στέλνει το Δραγούμη ως Γενικό Διοικητή του νησιού. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι του 1912-13 μας οδηγούν στο πλευρό των νικητών και η χώρα διπλασιάζεται, αυξάνεται ο πληθυσμός της κατά 80% και η Κρήτη ενσωματώνεται στην Ελλάδα.
Στα 1913 η Ένωση είναι γεγονός και η ελευθερία η διεκδικημένη από αιώνες είναι η δικαίωση για τους αγωνιστές Κρητικούς, για το Βενιζέλο, για όσους έδωσαν τη ζωή τους μέχρι την τελική νίκη.
Το τέλος του κρητικού ζητήματος σήμανε οριστικά.
Κι η σχέση του Ελευθερίου Βενιζέλου, σχεδόν καρμική με την ελευθερία, κατά πως λέει και τ΄ όνομά του. Με το τέλος του κρητικού αλυτρωτισμού, ξεκινάει η οικοδόμηση μιας νέας, πιο μεγάλης και ανοιχτής πατρίδας.
Όταν τα θέλω κι οι πόθοι ενός λαού διασταυρώνονται με μοναδικό τρόπο μ΄ ένα πολιτικό υποκείμενο, σπλάχνο από τα σπλάχνα του, μ΄ ένα σπάνιο εθνότυπο, τότε αυτή η στιγμή, που έχει τη δική της διάρκεια, πέρα από τις συμβατικές μετρήσεις, μπορεί να είναι κορυφαία, γιατί προέρχεται από την επίμονη άσκηση στο δίκιο, στην παρρησία, στο όραμα, στην ωριμότητα, στην οξύνοια και στην πλατύχωρη εθνική συνείδηση του ηγέτη. Αυτό συνέβη και τότε. Κι ευτυχώς κι εγγράφεται στην κιβωτό της εθνικής ιστορικής μας μνήμη και κληρονομιάς. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος Εθνάρχης πια, κατά τη σύμφωνη γνώμη των ιστορικών, ευφυής, νηφάλιος κι εκρηκτικός εκσυγχρονιστής με επαναστατική εκκίνηση, πολύπλοκος πολιτικός, αντιδογματικός και ρηξικέλευθος, με ενιαία την αντίληψη πολιτικής και πολιτισμού, πολύτροπος, πολυμήχανος και συναρπαστικός, δίνει στους Κρητικούς και σ΄ όλους τους Έλληνες μια μεγάλη, ενιαία, Σε μια εποχή γιγάντιων ζητημάτων, με δύσκολα πατήματα, ο Βενιζέλος μέσα από την ώριμη ιστορική αναγκαιότητα πραγματοποιεί το πιο τρελό όνειρο των Κρητικών: την Ένωση. Αποκαθίσταται έτσι η ιστορική δικαιοσύνη, εδώ, σ΄ αυτό το τρίστρατο, σ΄ αυτή την τόσο περιζήτητη αλλά και περιπετειώδη γεωπολιτική θέση.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος με παρρησία έταξε, έπεισε, σχεδίασε, μπόρεσε, έπραξε με τραγικές δυσκολίες, μόνος πολλές φορές, γιατί, όπως έγραφε κι ο Κωνσταντίνος Τσάτσος “Το μέτρο της ευφυίας ορίζει και το μέτρο της μοναξιάς”.
Εδώ στο Φιρκά, που από φυλακή έγινε σύμβολο ελευθερίας, οι Κρητικοί μαζί με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τους αγωνιστές πήγαν ψηλά κι έκτισαν μια κιβωτό ελευθερίας. Η γενέθλια γη είχε δώσει την εντολή της κι υπ΄ αυτή την έννοια ο λόγος για την Ένωση είναι λόγος για την πατρίδα.
Στις μέρες μας, το ξέρετε άλλωστε δυστυχώς, είναι μεγάλος ο πόλεμος αλήθειας και ψεύδους, ορθολογισμού ανθρωποκεντρικού κι ανορθολογισμού.
Σήμερα τα εθνικά μας ορόσημα δεν μπορεί να μένουν ανυπεράσπιστα, σε μια εφιαλτική μονοτυπία ισοπέδωσης και παραχάραξης ιδεωδών κι αξιών, μέσα από νεκροζώντανες λογικές ολοκληρωτισμού κι άκρατου εθνικισμού.
Η σημερινή επέτειος είναι άλλη μια πολιτική ευκαιρία, σ΄ ένα παράξενο περιβάλλον ισορροπιών, σε μια δύσκολη γειτονιά σαν τον τόπο μας, να αναζητούμε και να πράττουμε με έργα κι όχι με φτηνά έπεα πτερόεντα με ημερομηνία λήξης. Μόνο μ΄ αυτόν τον τρόπο, τ΄ αποτύπωμα της ιστορίας γίνεται σύγχρονος βηματισμός και συνομιλία με την υψηλοφροσύνη, τον γνήσιο πατριωτισμό, τη δημοκρατική μας παράδοση και συνεχίζεται αδιάρρηκτα η άσκησή μας στη δύσκολη ελεύθερη συνείδηση.
Γιατί κάθε φορά το τραίνο της ιστορίας δεν μας περιμένει αλλά φόβος μέγας να μας προσπεράσει».
