Οι περισσότεροι από εμάς δε θυμόμαστε την εποχή που οι Ηρακλειώτες κολυμπούσαν ακόμα και στον Κούλε και αναφωνούμε έκπληκτοι βλέποντας τις φωτογραφίες του τότε, όταν η θάλασσα έφτανε μέχρι το Μέγαρο Φυτάκη.
Οι καιροί μπορεί να έχουν αλλάξει, όμως το κολύμπι παραμένει διαχρονικό ως το καλύτερο σπορ που μπορεί να κάνει ο καθένας, και μάλιστα σε τόπους τόσο ευλογημένους όσο ο δικός μας, όπου η θάλασσα απέχει ελάχιστα από τα περισσότερα αστικά κέντρα.
Το κολύμπι είναι ένα άθλημα με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων και βεβαίως αποτελούσε μια από τις αγαπημένες δραστηριότητες των Μινωιτών, που είχαν αναπτύξει μια ξεχωριστή σχέση με τη θάλασσα. Η πιο ηχηρή μαρτυρία μάς έρχεται από τη λεγόμενη “δυτική οικία” του μινωικού οικισμού του Ακρωτηρίου στη Σαντορίνη, όπου η εικονογραφική διακόσμηση κυριαρχείται από θαλασσινά θέματα, με πιο γνωστά τις δύο νωπογραφίες των ψαράδων και τη μικρογραφική ζωφόρο “του στόλου”.
Υπάρχει πληθώρα αναφορών στην κολύμβηση σε αρχαία κείμενα αλλά και σε εικονογραφικές πηγές, με την αρχαιότερη να θεωρούνται οι βραχογραφίες ηλικίας 10.000 ετών στη λεγόμενη “σπηλιά των κολυμβητών” κοντά στο Βάντι Σούρα της νοτιοδυτικής Αιγύπτου, που αποτελεί μια από τις αποδείξεις ότι η Σαχάρα εκείνη την εποχή ήταν κατάφυτη, με αρκετό νερό, σε αντίθεση με το σήμερα
Η διάσημη ζωφόρος απεικονίζει έναν στόλο που επισκέπτεται παράλιες πόλεις, η τελευταία από τις οποίες ταυτίζεται με το ίδιο το Ακρωτήρι, με εντυπωσιακές λεπτομέρειες. Σε αυτή τη μικρογραφική σχεδόν διηγηματική εξιστόρηση δύτες και κολυμβητές δίνουν το “παρών”, αποδεικνύοντας τον αυτονόητο - για έναν κυρίαρχο στη θάλασσα πολιτισμό - ρόλο που είχε η κολύμβηση στη ζωή των Μινωιτών.
Αντίστοιχες πληροφορίες αντλούμε από τους αρχαίους Αιγύπτιους, από τους Ασσύριους, από τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους, που αντιμετώπιζαν το κολύμπι όχι μόνο ως ψυχαγωγία, αλλά και ως άθληση και μέσο στρατιωτικής εκπαίδευσης. Μάλιστα, η κολύμβηση θεωρούταν ως ένα από τα στοιχεία κοινωνικής υπεροχής. Ειδικά για τους Ρωμαίους το κολύμπι και γενικά ό,τι είχε σχέση με το νερό αποτελούσε ένα από τα μεγάλα πάθη τους, όπως αποκαλύπτουν τα δημόσια λουτρά ή θέρμες, που ακόμα και σήμερα εντυπωσιάζουν με το μέγεθος και την πολυτέλειά τους, όπως βεβαίως και τα δημόσια.
Οι πισίνες με τις διαφορετικές θερμοκρασίες νερού αποτελούσαν χώρο συναναστροφής για κάθε κοινωνική τάξη και για τις γυναίκες, τόσο στη Ρώμη όσο και στις επαρχίες, και εκεί οι πολίτες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μπορούσαν να συνδυάσουν τη σωματική άσκηση με ποικίλες δραστηριότητες, όπως συζητήσεις, διαλέξεις ή και διάβασμα, και βεβαίως τον καλλωπισμό αφού ήταν γνωστή από τότε η σχέση του γνωστού σήμερα ως spa με την υγεία και την ομορφιά.
Αντίστοιχα σε άλλους πολιτισμούς που είχαν στενή σχέση με τη θάλασσα το κολύμπι αποτελούσε ένα βασικό στοιχείο της καθημερινότητάς τους, όχι όμως σε μαζική κλίμακα, όπως εννοούμε σήμερα τα καλοκαιρινά μπάνια μας. Εννοείται πως για τους Έλληνες η θάλασσα ήταν το σημείο αναφοράς για την κολύμβηση αλλά και ποτάμια, ειδικά στην περίπτωση των Σπαρτιατών, οι οποίοι στο πλαίσιο της στρατιωτικής τους εκπαίδευσης κολυμπούσαν στον Ευρώτα, ενώ ασκούνταν και σε ανοικτές δεξαμενές στα “γυμνάσια”.
Για τους Έλληνες το κολύμπι δεν ήταν μόνο προπόνηση αλλά και ένας τρόπος εκπαίδευσης για να αντιμετωπίσουν μια επικίνδυνη κατάσταση, όπως ένα ναυάγιο, καθώς βεβαίως και μια αγαπημένη συνήθεια για ψυχαγωγία. Υπάρχει πληθώρα αναφορών στην κολύμβηση σε αρχαία κείμενα αλλά και σε εικονογραφικές πηγές, με την αρχαιότερη να θεωρούνται οι βραχογραφίες ηλικίας 10.000 ετών στη λεγόμενη “σπηλιά των κολυμβητών” κοντά στο Βάντι Σούρα της νοτιοδυτικής Αιγύπτου, που αποτελεί μια από τις αποδείξεις ότι η Σαχάρα εκείνη την εποχή ήταν κατάφυτη, με αρκετό νερό, σε αντίθεση με το σήμερα.
Από τη στενή σχέση των πολιτισμών της αρχαιότητας με το υγρό στοιχείο ως άθλημα και ψυχαγωγία ως τα μπάνια του λαού σήμερα
Η σπηλιά με τις διάσημες βραχογραφίες ανακαλύφθηκε το 1933 από τον Ούγγρο εξερευνητή Λαζλό Αλμασί και λόγω των παραστάσεων, που εικονίζουν ανθρώπους οι οποίοι μοιάζουν να κολυμπούν, πήρε αυτό το όνομα με το οποίο είναι γνωστή σήμερα. Μάλιστα, αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τον Μάικλ Ονταάτζε στο διήγημα “Ο Άγγλος ασθενής”, που μεταφέρθηκε με μεγάλη επιτυχία στον κινηματογράφο.
Παραστάσεις κολυμβητών εμφανίζονται στους λαούς της προκολομβιανής Αμερικής αλλά και στις τοιχογραφίες της Πομπηίας. Διάσημος είναι, εξάλλου, ο “τάφος του δύτη” που ανακαλύφθηκε το 1968 στη νεκρόπολη κοντά στην ελληνική πόλη Ποσειδωνία ή Paestum στα Λατινικά στη Μεγάλη Ελλάδα, στον Νότο της Ιταλικής χερσονήσου. Ο τάφος, ο οποίος χρονολογείται περί τα 470 π.Χ., διακοσμείτο, μεταξύ άλλων, με την παράσταση ενός νεαρού άνδρα-δύτη, χαρακτηριστικό που έδωσε στο μνημείο το όνομά του.
Αναφορές που παραπέμπουν στο κολύμπι εντοπίζονται στην “Ιλιάδα” και την “Οδύσσεια”, αλλά και άλλες πηγές συσχετισμένες με την αλιεία των σφουγγαριών, ενώ η Βίβλος και το “Έπος του Γκιλγκαμές”, το αρχαιότερο γνωστό λογοτεχνικό έργο που ανάγεται στην Ασσυρο-Βαβυλωνιακή φιλολογία, καταγράφουν “σκηνές” σχετικές με το κολύμπι. Ο Μέγας Αλέξανδρος αναφέρεται ότι κατασκεύασε μια πρώτη συσκευή για παρατήρηση θαλάσσιων όντων, ενώ ειδικά ναυτικά σώματα μισθοφόρων, που ονομάζονταν από τους Ρωμαίους urinatores, ήταν επιφορτισμένα στον ελληνορωμαϊκό κόσμο να ανακτούν πολύτιμα αντικείμενα από ναυάγια, εισπνέοντας αέρα για τις καταδύσεις τους από ένα ειδικό δοχείο.
Φυσικά το θέμα δε θα μπορούσε να μην έχει απασχολήσει τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο οποίος σχεδίασε μια προδρομική καταδυτική στολή με πτερύγια από φύλλα φοίνικα για χέρια και πόδια και έναν σωλήνα για την αναπνοή. Το κολύμπι ως μαζικό άθλημα εμφανίστηκε επισήμως στη Βρετανία τη δεκαετία του 1830. Στα 1828 άνοιξε για το κοινό η πρώτη πισίνα εσωτερικού χώρου, τα “λουτρά του Αγίου Γεωργίου”, ενώ στα 1837 η Εθνική Εταιρεία Κολύμβησης διοργάνωσε αγώνες σε έξι τεχνητές πισίνες γύρω από το Λονδίνο. Χρόνο τον χρόνο η διάδοση ήταν ολοένα και μεγαλύτερη και σε άλλες γωνιές του πλανήτη, με τις πρώτες εθνικές ομοσπονδίες κολύμβησης στη Γηραιά Ήπειρο να ιδρύονται μεταξύ 1880 και 1890. Αποκορύφωμα ήταν η ένταξη της κολύμβησης στα ολυμπιακά αθλήματα, ενώ σταδιακά δημιουργήθηκαν τα στυλ κολύμβησης που γνωρίζουμε σήμερα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι γυναίκες κολυμβήτριες είχαν την πρώτη τους παρουσία σε Ολυμπιακούς Αγώνες το 1912 στη Στοκχόλμη. Πρωτοπόρα επί ευρωπαϊκού εδάφους ήταν η Σκοτία, η οποία διοργάνωσε πρώτη στα 1892 το πρωτάθλημα κολύμβησης γυναικών, αλλά και η Σκανδιναβία, καθώς στα 1847 η Νάνσι Έντεμπεργκ από τη Στοκχόλμη έκανε δημοφιλές μεταξύ των γυναικών το σπορ, ενώ διοργάνωσε μαθήματα κολύμβησης και για τα δύο φύλα στη Δανία και τη Νορβηγία.
Ως το 1935 οι άντρες φορούσαν ολόσωμα μαγιό, ενώ εκείνη τη χρονιά έκαναν την πρώτη τους εμφάνιση τα... τόπλες, αποκαλύπτοντας το αντρικό στήθος και βάζοντας στην... “πρίζα” τους σχεδιαστές, που έδωσαν επικές μάχες για να μη μοιάζουν τα μαγιό με εσώρουχα.
Τα πιο διάσημα όμως μαγιό στην ιστορία δεν είναι άλλα από τα γυναικεία μπικίνι, τα οποία εφευρέθηκαν στο Παρίσι από τον Λουί Ρεάρ. Τα πρώτα γυναικεία μαγιό έμοιαζαν με φόρεμα και συμπληρώνονταν από φουφούλα και ψηλές μαύρες κάλτσες, διατηρώντας τη σεμνότυφη αυτή μορφή ως το 1855. Η επανάσταση όμως άργησε να έρθει, παρά το γεγονός ότι οι γυναίκες δειλά-δειλά εμφανίζονταν πλάι στους άντρες στις παραλίες. Και το όνομα αυτής ήταν... μπικίνι από τις ομώνυμες ατόλες του Ειρηνικού, που αποτελούσαν πεδίο πυρηνικών δοκιμών. Το όνομα δεν ήταν τυχαία επιλογή, καθώς η αίσθηση που προκάλεσαν ήταν αντίστοιχη μιας... πυρηνικής έκρηξης στην κοινωνία της εποχής.
Φυσικά το μπικίνι είχε... προγόνους στην αρχαιότητα, όπως αποκαλύπτουν παραστάσεις γυναικών με αντίστοιχη κολυμβητική ενδυμασία, ειδικά στη Ρωμαϊκή Εποχή. Στον σύγχρονο δυτικό κόσμο, το 1907 μια Αυστραλέζα κολυμβήτρια και περφόρμερ, η Ανέτ Κέλερμαν, επιχείρησε να εμφανιστεί με... γυμνά χέρια σε παραλία της Βοστόνης, όμως η κίνησή της θεωρήθηκε τόσο τολμηρή που... συνελήφθη.
Και κάπως έτσι στις 5 Ιουλίου 1946 ο Γάλλος μηχανικός Λουί Ρεάρ λάνσαρε τη δημιουργία του Μισελίν Μπερναντίνι, το γνωστό μας μπικίνι. Όμως η “επανάσταση” χρειαζόταν και μια επαναστάτρια, καθώς κανένα μοντέλο εκείνης της εποχής δεν εμφανιζόταν διατεθειμένο να φορέσει το μπικίνι. Έως ότου το τόλμησε η Μισελίν Μπερναντίνι. Η 18χρονη χορεύτρια στο καζίνο του Παρισιού φωτογραφήθηκε με το μπικίνι στη θρυλική “αρτ ντεκό” Πισίνα Μολιτόρ του Παρισιού, ανοίγοντας τον δρόμο σε μια... αποκαλυπτική εποχή.
Η αρχή είχε γίνει, όμως ο δρόμος ήταν μακρύς έως ότου αρθεί η... αμαρτία, όπως αποκαλούσε το μπικίνι το Βατικανό. Μετά από απαγορεύσεις σε διάφορες χώρες, ο χρόνος κύλησε το νερό στο αυλάκι και η αποδοχή έγινε με τρόπο συναρπαστικό μέσα από θρυλικές ταινίες, όπως “Και ο Θεός έπλασε τη γυναίκα” με την Μπριζίτ Μπαρντό.
