Μπορεί η μάχη της... σταγόνας καλά να κρατά και στις μέρες μας σε ένα Ηράκλειο που παλεύει ακόμα, δυστυχώς, να λύσει το θέμα του νερού, παραδοσιακά όμως ο Χάνδακας έδινε τη δική του μάχη με το ζήτημα της ύδρευσης. Μια μάχη αιώνων, που χάρισε όμως στην πόλη όμορφα μνημεία... Είναι οι ενετικές και οθωμανικές κρήνες, κατασκευές ζηλευτές στην εποχή τους, οι οποίες στην πλειονότητά τους, δυστυχώς, δεν έχουν αναδειχτεί όπως θα έπρεπε.
Ναι, η κρήνη Μοροζίνι, τα περίφημα Λιοντάρια, είναι γνωστά σε όλους. Είναι η εμβληματική κρήνη της πόλης. Πόσοι όμως από εμάς ή τους επισκέπτες, Έλληνες και ξένους, γνωρίζουν τις υπόλοιπες κρήνες και την ιστορία τους;
Η εφημερίδα "Νέα Κρήτη" έκανε το δικό της οδοιπορικό στο κέντρο της πόλης. Περιηγήθηκε στους κεντρικούς δρόμους, σε πλατείες και σοκάκια και στις ενετικές και τουρκικές κρήνες. Και μέσα από το φωτορεπορτάζ μας παραθέτουμε την εικόνα που εμφανίζουν σήμερα τα πλέον ίσως αδικημένα μνημεία που έχει την τύχη να διαθέτει το Ηράκλειο...
Οι κρήνες του Ηρακλείου χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, και συγκεκριμένα εκείνες που κατασκευάστηκαν την περίοδο της ενετοκρατίας και τις τούρκικες, κατά την οθωμανική κατοχή.
Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, παρόλο που είναι εξαιρετικά ως προς την ομορφιά, την κατασκευή, την αρχιτεκτονική και τη σημασία τους μνημεία, μοιάζουν να έχουν πέσει στην... αφάνεια! Αφάνεια όχι μόνο λόγω ελλιπούς συντήρησης και φροντίδας, αλλά λόγω μη οργανωμένης ανάδειξης και προβολής τους.
Μοιάζουν κρυμμένες, ξεχασμένες, περιμένοντας τον επισκέπτη τους, ντόπιο ή ξένο, να τις ανακαλύψει τυχαία στο διάβα του και να σταθεί λιγάκι για να τις θαυμάσει. Διαχρονικά το βάρος των αρμοδίων έχει πέσει πάνω στην κρήνη Μοροζίνι. Ελάχιστες και εντελώς περιορισμένες είναι από εκεί και πέρα οι παρεμβάσεις που έχουν γίνει τις τελευταίες δεκαετίες για την ενίσχυση, τον καθαρισμό και την αξιοποίηση των υπόλοιπων κρηνών, με αποτέλεσμα σχεδόν στο σύνολό τους να μοιάζουν παραμελημένες και μακριά από την αίγλη που θα έπρεπε να έχουν.
* Μπέμπο: Μια σπουδαία κρήνη είναι η Μπέμπο στην πλατεία Κορνάρου. Κατασκευάστηκε από τον capitano Gianmatteo Bembo την περίοδο 1552-1554, και βρίσκεται στη σημερινή πλατεία Κορνάρου, δίπλα σε άλλη μεταγενέστερη τουρκική φιλανθρωπική κρήνη. Πάνω σε αυτήν βρίσκεται ένα οικόσημο και άλλα αναγεννησιακού και γοτθικού τύπου στοιχεία, ενώ ακριβώς στη μέση έχει τοποθετηθεί ένα μεγάλο ακέφαλο άγαλμα Ρωμαϊκής περιόδου.
Η κρήνη αποτελεί κλασικό σημείο... στάσης για τον κόσμο που περνά από την πλατεία Κορνάρου ή διασχίζει την κεντρική αγορά της πόλης.
* Πριούλι: Στην οδό Γοργολαΐνι, πίσω ακριβώς από το ένδοξο σχολείο Μποδοσάκειο, βρίσκεται η ενετική κρήνη Πριούλι, που πήρε το όνομά της από τον κατασκευαστή της, που ήταν ο γενικός προβλεπτής Antonio Priuli. Η κρήνη χτίστηκε το 1666, όταν κατά την πολύχρονη πολιορκία του Χάνδακα οι Τούρκοι είχαν κόψει τον αγωγό της κρήνης Μοροζίνι και το νερό είχε στερέψει στην πόλη. Η κρήνη Πριούλι διακοσμείται με κίονες και πεσσούς, με κιονόκρανα κορινθιακού τύπου, ενώ η όλη κατασκευή στέφεται με τριγωνικό αέτωμα. Και από τις δύο πλευρές των κιόνων σχηματίζονται κόγχες, που οι μετόπες τους διακοσμούνται με περίτεχνη διακόσμηση.
Η σπάνιας ομορφιάς κρήνη, γνωστή και με το όνομα Φοντάνα Νουόβα, ευτυχώς δεν έχει σημαντικές φθορές. Δεν έχει ακόμα αναδειχτεί στο βαθμό που της αξίζει, αφού έχει αφεθεί να στέκεται σαν κρεμάμενη απειλή από πάνω της ένα παλιό οθωμανικό ετοιμόρροπο κτίσμα...
* Κουμπές: Μια από τις πιο χαρακτηριστικές κρήνες είναι η φιλανθρωπική κρήνη της πλατείας Κορνάρου: Χτίστηκε το 1776 από το Χατζή Ιμπραχίμ αγά, ο οποίος μάλιστα για τη συντήρησή της αφιέρωσε σχεδόν όλη του την περιουσία. Είναι το μοναδικό στο είδος του κτίσμα που διασώζεται σήμερα. Έχει τη μορφή κυκλικού θολωτού κτηρίου, που ολόγυρά του έχει ημικυκλικά καγκελωτά παράθυρα και μπροστά από αυτά υπάρχει από μια βρύση με μια πέτρινη λεκάνη, όπου συγκεντρωνόταν το νερό.
* Η κρήνη Εμιρτζά: Σε κοντινή απόσταση από τη φιλανθρωπική κρήνη της πλατείας Κορνάρου, βρίσκεται μια κρήνη, άγνωστη μάλλον στο ευρύ κοινό, αλλά εντυπωσιακή στην όψη...
Δύσκολο βεβαίως να την εντοπίσεις. Ξεπροβάλλει ξαφνικά μπροστά σου, εκεί που περιπλανιέσαι στα δρομάκια πίσω από την πλατεία Κορνάρου. Όπως διασχίζεις την οδό Άλμπερ, ξαφνικά κοκκαλώνεις! Μπροστά σου ορθώνεται μια κρήνη, καθαρή, προστατευμένη με αλυσίδα και πολύ καλά διατηρημένη.
Είναι η κρήνη Εμιρτζά ή βρύση Μερτζά. Φτιαγμένη από το κλασικό για την τουρκική αρχιτεκτονική πωρόλιθο, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα οθωμανική κρήνης...
* Χανιαλή: Μια από τις πιο όμορφες κρήνες της πόλης, που στέκουν αγέρωχα στην είσοδο της παλιάς πόλης του Ηρακλείου, είναι αυτή του Χανιαλή, η οποία βρίσκεται δίπλα στην εξωτερική πύλη του Αγ. Γεωργίου, κάτω από το άγαλμα του Ελ. Βενιζέλου.
Εντός αψιδωτής κατασκευής, που η κορυφή της κοσμείται με φυτική διακόσμηση, βρίσκεται τοποθετημένη πλάκα, ο κρουνός, που βρίσκεται εντός ανάγλυφου διακοσμημένου πλαισίου. Το νερό συγκεντρωνόταν σε μαρμάρινη λεκάνη με παρόμοια ανάγλυφη διακόσμηση.
* Γενιτσάρ Αγά: Λίγα μόλις μέτρα από τη κρήνη Χανιαλή, όπως ανεβαίνουμε τη λεωφόρο Ικάρου προς "Αστόρια", δεσπόζει μια πολύ όμορφη τουρκική κρήνη. Η κρήνη Γενιτσάρ Αγά, η οποία βρίσκεται στη λεωφόρο Ικάρου, δίπλα στην Επιγραφική Συλλογή. Στην αψιδωτή κατασκευή, που περιβάλλεται από δύο μεγάλους πεσσούς που διακοσμούνται με ροζέτες, βρίσκεται, περίτεχνα ανάγλυφος, ένας διακοσμημένος κρουνός.
Μοναδικό μελανό σημείο τα οπαδικά συνθήματα που έχουν χαραχθεί πάνω στην κρήνη, αμαυρώνοντας τη λάμψη και την ιστορία της...
* Του Ιδομενέα: Μια ακόμα όμορφη αλλά άγνωστη ως κρυμμένη για τον πολύ κόσμο κρήνη διασώζεται σήμερα πίσω από το Ιστορικό Μουσείο. Είναι η κρήνη του Ιδομενέα. Χτίστηκε στα τέλη του 17ου αιώνα. Πάνω σε αυτήν δε σώζεται καμία επιγραφή. Η κρήνη κοσμείται με δύο κίονες με φυτικής διακόσμησης κιονόκρανα, ενώ στο μέσο αυτών και εντός αψιδωτής κατασκευής βρίσκεται μαρμάρινη πλάκα με ανάγλυφο διάκοσμο.
Από κατάλληλα διαμορφωμένη οπή στο κάτω τμήμα της πλάκας έτρεχε το νερό μέσα σε μαρμάρινη λεκάνη.
Αν δεν τη γνωρίζει κανείς, είναι δύσκολο να εντοπίσει την κρήνη του Ιδομενέα. Αν την εντοπίσει όμως, ένα είναι σίγουρο... Το θέαμα, η εικόνα, θα τον ανταμείψει!
* Στην Ανάληψη: Από τις άγνωστες, ξεχασμένες στην αφάνεια τουρκικές κρήνες του Ηρακλείου, το Χαζινέ, μια "ανώνυμη" τουρκική κρήνη, στην πλατεία της Ανάληψης. Ένα σεμπίλ που σήμερα γνωρίζουν ελάχιστοι, το οποίο όμως την εποχή της δόξας του, όπως θυμούνται οι παλιοί Ηρακλειώτες, τροφοδοτούσε με νερό όλα τα νοικοκυριά της Ακ-Τάμπιας, όπως λεγόταν παλιότερα η συνοικία της Αναλήψεως. Η συγκεκριμένη κρήνη είναι ανώνυμη, δε φέρει κάποια επιγραφή και είναι άγνωστο ποιος και πότε ακριβώς κατασκευάστηκε. Αποτελεί, ωστόσο, χαρακτηριστικό δείγμα της οθωμανικής αρχιτεκτονικής του Ηρακλείου, ούσα κατασκευασμένη από πωρόλιθο.
Σήμερα, έχοντας ολοκληρωθεί πλέον από το Δήμο η ανάπλαση στην πλατεία της Ανάληψης, είναι μια καλή ευκαιρία να γίνει και κάποια παρέμβαση περαιτέρω ανάδειξης του άγνωστου Χαζινέ.
* Αρχ. Μακαρίου: Σε καλή σχετικά κατάσταση, αλλά κρυμμένη μέσα στα χόρτα και στη βλάστηση, δυστυχώς, σώζεται σήμερα και μια ανώνυμη κρήνη, κατασκευασμένη από πωρόλιθο, που βρίσκεται στην οδό Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και κατασκευάστηκε στα τέλη του 17ου αιώνα. Η κρήνη είναι ανώνυμη και δε φέρει επιγραφή. Παραμένει, δυστυχώς, στην αφάνεια και είναι ερώτημα αν, πέρα από τους τουρίστες, που την αγνοούν, τη γνωρίζουν και οι ντόπιοι...
