default-image

Βγαλμένη από καρτ-ποστάλ, η Μονή των Τζαγκαρόλων (photos)

Ηράκλειο
Βγαλμένη από καρτ-ποστάλ, η Μονή των Τζαγκαρόλων (photos)

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Δεκαεπτά χιλιόμετρα μακριά από την πόλη των Χανίων, στη θέση Τζομπόμυλος του ακρωτηρίου Μελέχα και στους πρόποδες της οροσειράς του Σταυρού, είναι χτισμένη η Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας Τριάδος των Τζαγκαρόλων.

Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά μοναστηριακά συγκροτήματα του τέλους της Βενετοκρατίας στην Κρήτη, με τη συνεισφορά του στην Ιστορία και την Παιδεία του νησιού μας γενικότερα, και ειδικά των Χανίων, να είναι ανυπολόγιστη.

Και μπορεί η πρώτη αίσθηση που δίνει στον επισκέπτη σήμερα να είναι πως πρόκειται για ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα, ωστόσο αυτό που πραγματικά μένει είναι η πνευματικότητα που αποπνέει. Κανείς μπορεί εκεί, ανάμεσα στα διάφορα κτίσματα, στην ησυχία που διακόπτεται μόνο από τον "ψίθυρο" των μοναχών και τις συνομιλίες των "ζωντανών", να έρθει σε απόλυτη επαφή με τον εαυτό του και τον ίδιο τον Θεό.

Η ιστορία της Μονής

Το μοναστήρι χτίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα από τους αδερφούς Ιερεμία και Λαυρέντιο, από τη βενετοκρητική οικογένεια των Τζαγκαρόλων. Στη θέση του προϋπήρχε ένα μικρότερο μοναστήρι, αφιερωμένο στους Αγίους Αποστόλους, ιδιοκτησίας του ιερομόναχου Ιωακείμ Σοφιανού.

Οι εργασίες για την ανέγερσή της Μονής ξεκίνησαν το 1611 από τον Ιερεμία και αμέσως μετά το θάνατό του, το 1634 περίπου, το έργο συνεχίστηκε από τον Λαυρέντιο.

Τα δύο αδέρφια-μοναχοί ήταν εξαιρετικά μορφωμένα, με γνώσεις ιστορίας, ελληνικών και λατινικών, αλλά και αρχιτεκτονικής. Μάλιστα, ήταν ο ίδιος ο Ιερεμίας αυτός που σχεδίασε το ναό, επηρεασμένος από τον αρχιτέκτονα Sebastiano Serlio, που έζησε στη Βερόνα το 16ο αιώνα.

Ο Ιερεμίας ήταν γνωστός λόγιος της εποχής και πολύ καλός φίλος του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Μελετίου Πηγά. Ο ίδιος ο Ιερεμίας υπήρξε και υποψήφιος για Οικουμενικός Πατριάρχης, λένε οι πληροφορίες.

Οι δύο μοναχοί, ίσως εξαιτίας της καταγωγής τους και της οικονομικής τους επιφάνειας, ίσως λόγω της μόρφωσή τους, διατηρούσαν στενούς δεσμούς τόσο με τους ορθόδοξους Κρήτες, όσο και με τους Βενετούς κατακτητές, κι αυτό πέρασε και στην αρχιτεκτονική του μοναστηριού που συνδυάζει μοναδικά και τις δύο τάσεις.

Η οθωμανική κυριαρχία

Όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κρήτη, το 1645, οι εργασίες στη Μονή διακόπηκαν. Ωστόσο αυτό δεν εμπόδισε το μοναστήρι να συνεχίσει το έργο του και την ακμή του.

Μάλιστα, οι Τούρκοι το αποκαλούσαν Selvili Manastir, δηλαδή «το μοναστήρι με τα κυπαρίσσια». Κι αυτό είναι απολύτως κατανοητό, αν σκεφτεί κανείς πως η πρόσβαση στη Μονή γίνεται ακόμη και σήμερα διασχίζοντας ένα στενό δρόμο που στις άκρες του, αριστερά και δεξιά, ορθώνονται μεγάλα κυπαρίσσια, δημιουργώντας λες μια "αψίδα" υποδοχής στον κάθε επισκέπτη.

Κατά την Επανάσταση του 1821, οι μοναχοί που ζούσαν στη Μονή την εγκατέλειψαν, αφήνοντας πίσω τους μοναδικά ιστορικά κειμήλια και χειρόγραφα που καταστράφηκαν όταν οι μαινόμενοι Τούρκοι την πυρπόλησαν.

Το 1830, οι Τούρκοι δίνουν την άδεια για την ολοκλήρωση του ναού στους μοναχούς Καλλιόπιο και Γρηγόριο.

Η Μονή Αγίας Τριάδας ανασυγκροτήθηκε. Οι πληγές της σιγά-σιγά αποκαταστάθηκαν, οι εργασίες ανέγερσης ολοκληρώθηκαν και η Μονή απέκτησε μεγάλη περιουσία.

Το 1833, μάλιστα, το μοναστήρι λειτουργεί ως οικοτροφείο, ενώ το 1892 ιδρύεται στην ανατολική πτέρυγα της Μονής ιεροδιδασκαλείο που λειτουργεί ως το 1905, το οποίο μετεξελίχτηκε σε ιερατική σχολή κι από το 1930 σε εκκλησιαστική σχολή, η λειτουργία της οποίας σταμάτησε το 1974, όταν και μεταφέρθηκε στην ομώνυμη περιοχή του Αγίου Ματθαίου.

Σήμερα, τα κτήρια της σχολής στέκουν έρημα, "προσωρινά" καλυμμένα με όποιο τρόπο, περιμένοντας την αναστήλωση τους...

Στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η Μονή χρησιμοποιείται από τους Έλληνες για αποθήκευση εφοδίων του Πολεμικού Ναυτικού. Όμως οι Γερμανοί κατακτητές δεν αργούν να αντιληφθούν το ρόλο της και καταστρέφουν μέρος της Μονής. Μάλιστα, το 1942 εγκαθιστούν εκεί τη Σχολή Αντιαεροπορικού Πυροβολικού και αργότερα, το 1944, ένα μέρος του στρατεύματός τους που αριθμείται από 150-200 άνδρες.

Η αρχιτεκτονική της Μονής

Η Μονή Τζαγκαρόλων είναι ένα τετράγωνο κτηριακό συγκρότημα, στο οποίο δεσπόζουν το καθολικό - ο κεντρικός ναός δηλαδή - και η κατάφυτη αυλή με τα πηγάδια της. Στη χαρακτηριστική κύρια είσοδο της Μονής οδηγεί μια μεγαλοπρεπή κλίμακα, στο τέρμα της οποίας σχηματίζεται ένα επίπεδο.

Το θύρωμα έχει ως πρότυπό του σχέδιο του Sebastiano Serlio, δουλεμένο σε ντόπια πέτρα.

Το καθολικό είναι φτιαγμένο από λαξευτή πέτρα και ανήκει στον τύπο του τρίκογχου με τρούλο, ενώ υπάρχουν παρεκκλήσια στο ισόγειο και τον όροφο, ακολουθώντας τα πρότυπα της ενετικής αρχιτεκτονικής.

Από τον αρχικό διάκοσμο της εκκλησίας σώθηκε μόνο το τέμπλο στο παρεκκλήσι που βρίσκεται στο ισόγειο.

Τα κελιά των μοναχών είναι διαταγμένα στις τρεις πτέρυγες της Μονής, ενώ το νεότερο διώροφο Ηγουμενείο βρίσκεται στο κέντρο της νότιας πτέρυγας. Δύο ακόμη πλάγιες είσοδοι οδηγούν στην αυλή.

Στο ανατολικό άκρο της νότιας πτέρυγας βρίσκεται το διώροφο κοιμητηριακό συγκρότημα με το οστεοφυλάκιο στο ισόγειο και το κομψό εκκλησάκι του Χριστού στον όροφο.

Το μουσείο

Στο χώρο της Μονής λειτουργεί ένα μουσείο-εκθετήριο, στο οποίο κανείς μπορεί να θαυμάσει μοναδικά έργα τέχνης που σώθηκαν στο πέρασμα των αιώνων.

Από τα σημαντικότερα εκθέματα της Μονής είναι:

• "Άγιος Ιωάννης Θεολόγος" (1500 περίπου), φορητή εικόνα Κρητικής Σχολής.

• "Δευτέρα Παρουσία", έργο του Εμμανουήλ Σκορδίλη (17ος αιώνας), φορητή εικόνα Κρητικής Σχολής.

• Χειρόγραφο ειλητάριο σε περγαμηνή, που περιέχει τη λειτουργία του Μ. Βασιλείου, γραμμένο και στις δύο πλευρές. Σώζεται σε πολλά μικρά κομμάτια.

• "Ρίζα Ιεσσαί", φορητή εικόνα (1853).

• "Ιστορία του Παγκάλου Ιωσήφ", φορητή εικόνα (1858).

• "Φιλοξενία του Αβραάμ", φορητή εικόνα (1855).

• "Εις Άδου Κάθοδος", φορητή εικόνα (1855).

• "Ζωοδόχος Πηγή", εικόνα του 17ου αιώνα. Πιθανόν έργο του σημαντικού Χανιώτη ζωγράφου Εμμανουήλ ιερέα Σκορδίλη.

• "Χριστός Βασιλεύς της δόξης".

• "Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και σκηνές του βίου του", εικόνα τέμπλου (1846).

Ακόμη η συλλογή περιλαμβάνει το "κτητορικό" επιτραχήλιο του 17ου αιώνα, επιγονάτιο, και ωμοφόρια του 18ου, καθώς και άμφια του 19ου αιώνα.

Επίσης υπάρχει μια σειρά από ξυλόγλυπτους, ασημοδεμένους σταυρούς ευλογίας και ασημένια εκκλησιαστικά σκεύη.

Η Βιβλιοθήκη

Πυρήνας γνώσης με 4.000 βιβλία!

Η συλλογή περιλαμβάνει την παρούσα στιγμή αισίως 4.000 τίτλους βιβλίων με 17 κώδικες, 7 εκ των οποίων αποτελούν χειρόγραφους βυζαντινής μουσικής και ένας είναι ο Κώδικας της Μονής. Χρονολογούνται περίπου στα τέλη του 17ου με αρχές του 18ου αιώνα.

Η Κλειστή Συλλογή Παλαιτύπων περιλαμβάνει σημαντικά έργα θεολογικού, φιλολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντος. Ενδεικτικοί τίτλοι θεολογικού ενδιαφέροντος αποτελούν έργα του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, του Ιωάννου του Δαμασκηνού, του Γρηγορίου του Παλαμά και του Νικοδήμου του Αγιορείτου. Χαρακτηριστικοί τίτλοι φιλολογικού ενδιαφέροντος αποτελούν τα ομηρικά έπη, ρητορικά όπως Δημοσθένους και Ισοκράτους, ιστορικά όπως Ξενοφώντος, Θουκυδίδου και Ηροδότου, τραγικής ποιήσεως όπως Αισχύλου και Ευριπίδου, μυθολογικά όπως Αισώπου, παιδαγωγικά όπως Αδαμαντίου Κοραή, Γάλλων Διαφωτιστών όπως Voltaire, Rousseau και Montesquieu, αγγλικής λογοτεχνίας όπως Lord Byron, γαλλικού θεάτρου όπως Moliere και ισπανικού όπως Cervantes. Επίσης σημαντικά έργα αρχαιολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντος των Τωμαδάκη και Νικολάου Παπαδάκη. Αρκετό όγκο καταλαμβάνει η προσωπική συλλογή του αειμακάριστου Επισκόπου San Francisco Ειρηναίου Τσουρουνάκη.

Αξίζει να σημειωθεί και η Συλλογή Σχολικών Βιβλίων της πάλαι Ιερατικής και Εκκλησιαστικής Σχολής Κρήτης, καθώς και η προσωπική συλλογή του σχολάρχου της Χρυσοστόμου Μαραγκουδάκη.

Στόχος και όραμα, η Βιβλιοθήκη να ανοίξει προς το ευρύ κοινό, να λειτουργήσει ως δανειστική (εκτός Κλειστής Συλλογής Παλαιτύπων) και ως αναγνωστήριο και να αποτελέσει πυρήνα γνώσης.

Από τα κτήματα της Μονής

Εκλεκτό κρασί, λάδι και μέλι!

Η Μονή Αγίας Τριάδας Τζαγκαρόλων, εκτός από φάρο πολιτισμού και πίστης, αποτελεί πηγή πραγματικής ζωής για τη γύρω περιοχή, δίνοντας μάλιστα και θέσεις εργασίας σε αρκετούς. Στα κτήματά της πραγματοποιούνται συστηματικές καλλιέργειες ελιάς και αμπελιού και παράγονται εκλεκτό κρασί, τσικουδιά, λάδι, μέλι, ξίδι και σαπούνι από ελαιόλαδο.

Περισσότερες από 30 οικογένειες από τα γύρω χωριά απασχολούνται στα ευλογημένα χώματά της αλλά και στο εκθετήριο-πωλητήριο που λειτουργεί στα υπόγεια του μοναστηριού, ανάμεσα στα κελάρια όπου παλαιώνονται το εξαιρετικό Cabernet, το Φωκιανό Ρωμαίικο, το Merlot και το Trebiano. Να σημειωθεί πως, εκεί ανάμεσα, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να δει και εκθέματα από την καθημερινότητα τόσο των μοναχών όσο και των σπουδαστών στα χρόνια που λειτουργούσε η σχολή σε μία - η αλήθεια είναι - όχι και τόσο καλά φροντισμένη έκθεση. Και η παρατήρηση «όχι και τόσο καλά» συνίσταται στο γεγονός πως τα εκθέματα είναι τοποθετημένα κάπως ανορθόδοξα: παλιά τηλέφωνα και τηλεφωνικά κέντρα μπλέκονται με τα σύνεργα μαγειρικής που είναι τοποθετημένα δίπλα στα αγροτικά εξαρτήματα. Τόσο το κρασί όσο και το εξαιρετικό λάδι της Μονής εξάγονται και καταναλώνονται κυρίως στο εξωτερικό.

Ρεπορτάζ: Μαίρη Καριωτάκη

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News