default-image

Μνημεία του Μεγάλου Κάστρου που είναι στον... πάγο

Ηράκλειο
Μνημεία του Μεγάλου Κάστρου που είναι στον... πάγο

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας του Ηρακλείου έχει τεκμηριωθεί χάρη στο περίφημο Βασιλικό Διάταγμα της 18ης Μαρτίου του 1947, οπότε με το Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως υπ. αριθμόν 45, φύλλο πρώτον, έγινε η πρώτη κήρυξη των σωζόμενων ως τα τότε, κυρίως βενετσιάνικων και οθωμανικών μνημείων της πόλης, ως διατηρητέων.

Η λίστα δυστυχώς δεν παραμένει αναλλοίωτη, καθώς σε πολλές περιπτώσεις έχει πλέον απλώς ιστορική αξία, καθώς, αν και κηρυγμένα ως διατηρητέα, για ποικίλους λόγους πολλά από τα μνημεία αυτά χάθηκαν διαπαντός και το μόνο που απομένει είναι πια η ανάμνησή τους και το αρχειακό υλικό που τα συνοδεύει σαν... μνημόσυνο.

Για κάποια άλλα ο χαρακτηρισμός "διατηρητέα" είναι απλώς διακοσμητικός, καθώς το υπουργείο Πολιτισμού ή άλλοι φορείς δεν κατάφεραν να τα αποκτήσουν, να τα αναστηλώσουν και να τα αξιοποιήσουν. Και κυρίως τρία από αυτά που σώζονται σε σχεδόν πλήρη μορφή, αν και όχι αλώβητα από το χρόνο.

Ο λόγος για την εκκλησία της Αγίας Αναστασίας στο Καμαράκι, το ναό του Αγίου Ονουφρίου στην παλιά αγορά, ο οποίος είναι πλέον αόρατος, "περιτειχισμένος" από τα γύρω κτίσματα, και ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή στη γωνία των οδών Καρτερού και 1821.

Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή.

Οι πολύπαθες αυτές εκκλησίες, που έχουν μετατραπεί σε καταστήματα ή αποθήκες, αν και έχουν καταβληθεί πολλές προσπάθειες στο παρελθόν, μοιάζει σχεδόν αδύνατον να αξιοποιηθούν, καθώς τα εμπόδια που υπάρχουν είναι πολλά, με κάθε απόπειρα να σκοντάφτει φυσικά στο ιδιοκτησιακό και στην έλλειψη χρημάτων. Όποιες προσπάθειες να αγοραστούν από το Πράσινο Ταμείο, από πλευράς Δήμου, κατέστησαν άκαρπες, καθώς ανήκουν σε ιδιώτες και μόνο το υπουργείο Πολιτισμού μπορεί να διεκδικήσει την αγορά τους μέσα από το πρόγραμμα... Κάτι το οποίο φυσικά μέχρι τώρα δεν έχει συμβεί.

Ο ναός της Αγίας Αικατερίνης στο Καμαράκι.

«Προσπαθήσαμε πολύ», ομολογεί η αντιδήμαρχος Δημοτικής Περιουσίας κ. Στέλλα Αρχοντάκη, όμως δεν υπήρξε αποτέλεσμα. «Είχαμε βγάλει αντικειμενικές, όμως ήταν πάρα πολλά τα χρήματα για την αγορά και αποκατάσταση. Προσπαθήσαμε και για τον Άγιο Ιωάννη Βαπτιστή (στην Καρτερού) και για την Αγία Αναστασία (στο Καμαράκι), όμως δεν προχώρησε. Έχουμε ενδιαφέρον για πολλά τέτοια κτήρια, όμως πάντα υπάρχουν προβλήματα…».

Τα τελευταία ίχνη της Παναγίας του Μπαρότσι και του σπιτιού της οικογένειας που σήμερα δεν υπάρχει πια.

Τα 44 μεσαιωνικά μνημεία του ΦΕΚ του '47

Και οι τρεις εκκλησίες (Αγία Αναστασία, Άγιος Ονούφριος και Άγιος Ιωάννης Βαπτιστής), οι μόνες βενετσιάνικες που σώζονται πλέον ακέραιες, περιλαμβάνονται στα συνολικά 44 μεσαιωνικά μνημεία του Ηρακλείου που κηρύχθηκαν «ιστορικά διατηρητέα μνημεία» με το Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, που υπογράφει ο «επί της Παιδείας υπουργός Αντώνιος Παπαδήμος», το περίφημο ΦΕΚ του '47.

Μία από τις τελευταίες φωτογραφίες από το λεγόμενο "Μικρό Καμαράκι στην" στην "Περβόλα" πριν κατεδαφιστεί. Εκεί βρισκόταν ο Άγιος Νικόλαος "εις τα Μουρχουταριά".  
Η Παναγία του Φάρου ή Μαντονίνα που κατεδαφίστηκε το 1963.

Το σχετικό κείμενο της κήρυξης είναι λιτό: «Γεώργιος Β, Βασιλεύς των Ελλήνων.

Έχοντες υπόψη το άρθρον 52 του Κωδικ. Νόμου 5351 περί Αρχαιοτήτων και την εν τη υπ' αριθ. 86145 συνεδρία διατυπωθείσαν γνώμην του Αρχαιολογικού Συμβουλίου, προτάσει του επί των Θρησκευμάτων και Εθνικής Παιδείας Υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν: Κηρύσσομεν ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία τα κάτωθι μεσαιωνικά μνημεία της πόλεως Ηρακλείου Κρήτης».

Από αυτά, δυστυχώς, δεν κατάφεραν να σωθούν όλα. Η "Νέα Κρήτη" σήμερα σας παρουσιάζει την τύχη τους, ακολουθώντας την αριθμητική σειρά και την ορθογραφία με την οποία καταγράφονται στο ιστορικό πια ΦΕΚ. Πολλές από τις πληροφορίες και το φωτογραφικό υλικό προέρχονται από το νέο βιβλίο της αρχαιολόγου Λιάνας Σταρίδα για τα θρησκευτικά μνημεία του Ηρακλείου, που αποτελεί μέρος της σειράς "Υπήρχε μια πόλη".

Ο Άγιος Ονούφριος στην παλιά αγορά.
Ό,τι διασώζεται από τον Άγιο Γεώργιο Βενετικό στην έξοδο της 25ης Αυγούστου προς το λιμάνι.

1. Τον Άγιον Πέτρον (Μονή Δομηνικανών). Από τα τυχερά μνημεία του Ηρακλείου, μετά από πολλές φυσικά περιπέτειες που διήρκησαν πολλά χρόνια. Σώζεται στο παραλιακό μέτωπο του Ηρακλείου. Ο ναός χτίστηκε στις αρχές της ενετικής κυριαρχίας στο Χάνδακα και λειτούργησε ως καθολικό της Μονής του Τάγματος των Δομινικανών.

2. Σαν Σαλβαδώρον (Μονήν Αυγουστινιανών), Ναός Σωτήρος. Η τύχη του σημαντικού αυτού ναού, που δέσποζε στην πλατεία Κορνάρου, είναι γνωστή. Το λατρευτικό κτίσμα, που κτίστηκε στο τέλος του 13ου αι. και ανήκε στο τάγμα των Αυγουστινιανών μοναχών, κατεδαφίστηκε τον Ιούλιο του 1970, μετά από απόφαση της κυβέρνησης της δικτατορίας και παρά τις διαμαρτυρίες πολλών Ηρακλειωτών και της τοπικής Εφορίας Αρχαιοτήτων.

3. Παναγίαν Σταυροφόρων (Μονή). Ο ναός είναι άγνωστο πότε κτίστηκε. Αναφέρεται όμως ως έδρα του τάγματος των Καπουτσίνων στην Κρήτη από το 1232. Μετά από περιπέτειες χρόνων, σώθηκε, ενώ οι εργασίες αναπαλαίωσης ξεκίνησαν το 1958.

4. Άγιον Ιωάννην (Μονή Φραγκισκανών). Πρόκειται για τον Άγιο Ιωάννη το Βαπτιστή, ο οποίος βρίσκεται στη συμβολή των οδών Καρτερού και 1821. Σώζεται ολόκληρος, αν και σε κακή κατάσταση. Αναφέρεται στο χάρτη του Βερτμίλερ με χρονολογία 1271. Ήταν λατινική εκκλησία του τάγματος των Φραγκισκανών και ανήκε στο τάγμα των Minori Osservanti. Με την άλωση της πόλης μετατράπηκε σε τζαμί του Μαχμούτ Αγά ή Σεϊτάν Ογλού, που σημαίνει ο «δαιμόνιος άνθρωπος». Επρόκειτο για δίκλιτο ναό με ξύλινη στέγη στο βόρειο και κυλινδρικό θόλο στα ανατολικά. Το νότιο κλίτος στεγαζόταν το μισό με δίκλιτη στέγη και το άλλο μισό με δύο τρούλους χωρίς τύμπανο, που κατά τον Τζερόλα έμοιαζαν τουρκικής κατασκευής. Όταν τον επισκέφτηκε είδε στο εσωτερικό του μερικά κομμάτια από μάρμαρο και ένα σταυρό με στέμμα. Ο ναός με την απελευθέρωση κατέστη ανταλλάξιμος και πουλήθηκε. Τη δεκαετία του '30 στέγασε τον πρώτο βουβό κινηματογράφο του Ηρακλείου. Στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο βομβαρδίστηκε και καταστράφηκε ολόκληρο το ανατολικό του μέρος.

5. Αγίαν Αικατερίνην, Μονή Σιναϊτών. Το Καθολικό της Μονής Σινά ιδρύθηκε κατά τη β' Βυζαντινή Περίοδο και αποτέλεσε πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο από το 15ο έως το 17ο αιώνα. Σήμερα φιλοξενεί συλλογή βυζαντινών έργων τέχνης.

6. Άγιον Μηνάν και Παντάνασσαν (Μικρός Άγιος Μηνάς). Ο αρχαιότερος ναός δίπλα στον Καθεδρικό. Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με τον Στ. Σπανάκη, τα δύο κλίτη του μικρού ναού δεν οικοδομήθηκαν ταυτόχρονα και η Παντάνασσα χτίστηκε πριν από τον Άγιο Μηνά. Ο ναός σήμερα διατηρεί τα δύο καμαροσκέπαστα κλίτη, από τα οποία το βόρειο είναι αφιερωμένο στην Παναγία την Παντάνασσα (Υπαπαντή) και το νότιο στον Άγιο Μηνά.

7. Μανωλίτισσα εις το Ξώπορτο (Αγία Παρασκευή). Η εκκλησία με τη χιλιόχρονη ιστορία στο Καμαράκι ήταν δίκλιτη, με το ένα κλίτος αφιερωμένο στην Παναγία (Μανωλίτισσα, από το όνομα του Γιου Της) και το άλλο πιθανότατα στην Αγία Παρασκευή και τον Άγιο Στυλιανό. Ελάχιστα στοιχεία σώζονται από την αρχαία αυτή εκκλησία.

8. Άγιον Δημήτριον. Από την αρχαία τρίκλιτη βενετσιάνικη εκκλησία, που βρισκόταν στη θέση του σημερινού ναού, δε σώζεται σχεδόν τίποτα πέρα από ένα τμήμα τοιχογραφίας, το οποίο αποτοιχίστηκε από την εκκλησία της συντεχνίας των μαραγκών και ενσωματώθηκε στο ιερό του νέου ναού.

9. Άγιον Ματθαίον (ηρειπωμένον). Η πληροφορία αυτή από το ΦΕΚ του '47 μας δίνει και την εικόνα του μετοχιού του Σινά με μεγάλη ιστορία άμεσα συνδεδεμένη με τους αγώνες των Κρητικών για την ελευθερία. Το λατρευτικό κτίσμα, που είχε υποστεί ζημιές από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών, άρχισε να αναστηλώνεται μετά την Κατοχή.

10. Άγιον Μάρκον (Ναός της Μητροπόλεως Ενετίας). Πρόκειται βεβαίως για τη Βασιλική που ήταν αφιερωμένη στον προστάτη της Βενετίας, και η οποία αποτελεί πιθανότατα τον πιο παλιό ναό των Ενετών στην Κρήτη. Βρισκόταν - φυσικά καθόλου τυχαία - απέναντι από το Δουκικό Ανάκτορο και ήταν ο επίσημος ναός του Δούκα.

11. Άγιον Ονούφριον. Αόρατος πια σήμερα, πίσω από την αγορά της 1866 στα παλιά "λαδάδικα". Η πρώτη αναφορά σε αυτόν γίνεται σε κατάλογο εκκλησιών του 1583. Ο ορθόδοξος ναός είναι στεγασμένος με τρούλο και έχει ένα παρεκκλήσι, επίσης με τρούλο, στη νοτιοανατολική γωνία του.

12. Άγιον Παύλον (Μονή των Σερβίτων). Από το ναό του τάγματος των Σερβιτών, ο οποίος αναφέρεται ήδη το 1501, σύμφωνα με την αρχαιολόγο κ. Λιάνα Σταρίδα, σώζονται ακόμη αξιόλογα τμήματα μέσα σε νεότερες οικοδομές στην οδό Θεσσαλονίκης.

13. Αγίαν Αναστασίαν. Η ορθόδοξη εκκλησία που αναφέρεται ως Santa Anastasia για πρώτη φορά το 1375 σώζεται σε πλήρη μορφή. Σήμερα στεγάζει κατάστημα. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του αποτελούν τα γοτθικά στοιχεία. Σύμφωνα με την κ. Σταρίδα, σπάνιο για τους ναούς του Χάνδακα είναι το εγκάρσιο κλίτος στην ανατολική πλευρά.

14. Άγιον Γεώργιον Δωριανόν (Άγιος Ιωάννης Αρμενίων). Πρόκειται για τη γνωστή αρμένικη εκκλησία η οποία κτίστηκε στη β' Βυζαντινή Περίοδο, όταν εγκαταστάθηκαν στο Χάνδακα, ίσως από τον Νικηφόρο Φωκά, πολλοί Αρμένιοι.

15. Άγιον Γεώργιον Βενετικόν (Μονή Αυγουστιανών). Η μονόχωρη βασιλική με δίρριχτη στέγη βρίσκεται στην περιοχή "Βαρελάδικα" του ενετικού λιμανιού, όνομα που οφείλεται και στο γεγονός ότι στέγαζε αποθήκη βαρελιών. Σήμερα σώζεται η τοιχοδομία του, αλλά όχι και η στέγη.

16. Παναγίαν των Αγγέλων. Από την έδρα του Πρωτόπαπα των Ορθοδόξων, τη σημαντικότερη ορθόδοξη εκκλησία του Χάνδακα, σώζονται ελάχιστα τμήματα μέσα στα καταστήματα στις αρχές της Καλοκαιρινού.

17. Παναγίαν Θεοσκέπαστην. Ο ναός ήταν γνωστός και ως Παναγία του Βιττούρι, λόγω της περιοχής που βρισκόταν. Σύμφωνα με τον αφιερωμένο στις εκκλησίες του Χάνδακα τόμο του έργου "Υπήρχε μια Πόλη" της αρχαιολόγου κ. Λιάνας Σταρίδα, «το 1951 σωζόταν στο εσωτερικό οικίας, ιδιοκτησίας Καλλιατάκη, κάτω από το λόφο της Βίγλας, απέναντι από την οικία ιδιοκτησίας Πλεύρη που στέγαζε την Γκεστάπο επί γερμανικής Κατοχής. Δε γνωρίζουμε τι απέγινε η εκκλησία. Ίσως σώζεται ακόμα κάποιο ίχνος της σε κάποιο από τα σπίτια της οδού Πεδιάδος».

18. Άγιον Ανδρόνικον. Ο μικρός μονόχωρος ναός βρισκόταν αριστερά, ανεβαίνοντας την οδό Άρθουρ Έβανς, προς Καινούργια Πόρτα, στην πάροδο Μάνου Μηλιαρά. Κατεδαφίστηκε το διάστημα 1954-55.

19. Φανερωμένη εις το Μαρτινέγκο. Η μικρή μονόχωρη εκκλησία που βρισκόταν στον ομώνυμο προμαχώνα των ενετικών τειχών κατεδαφίστηκε μάλλον κατά την οθωμανική περίοδο και στη θέση της κτίστηκε τούρκικος τεκές, ο οποίος σώζεται ως τα σήμερα.

20. Παναγίαν του Φόρου (Μαντονίνα). Η τρίκλιτη αυτή Βασιλική βρισκόταν στην αρχή της οδού 1821. Γνωστή και ως Santa Maria dei Miracoli (Μαρία των Θαυμάτων) ή Αραστάς αποχαρακτηρίστηκε στις 25/8/1961 λόγω «ερειπώδους κατάστασης» και κατεδαφίστηκε το 1963.

21. Άγιον Ιωάννην Ελεήμονα ή της Βαγιάς. Ο μονόχωρος ορθόδοξος ναός, που βρισκόταν στη σημερινή Καλοκαιρινού, φαίνεται ότι πήρε αυτό το προσωνύμιο λόγω των φοινικόδεντρων (βαγιές) που υπήρχαν εκεί. Σωζόταν μέχρι το 1955 και ήταν πιθανότατα αφιερωμένος στον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο.

22. Άγιον Δημήτριον εις Πλατεάν Στράταν. Η πληροφορία για το όνομα του δρόμου είναι σημαντική, καθώς υποδηλώνει ότι και επισήμως η Καλοκαιρινού διατηρούσε το όνομα με το οποίο ακόμα και σήμερα είναι γνωστή στους παλιούς. Είναι άγνωστο πότε καταστράφηκε.

23. Άγιον Νικόλαον Σωτηριάκην. Πήρε αυτό το προσωνύμιο επειδή γειτνίαζε με το Ναό του Σωτήρος. Ήταν μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός, με ίχνη τοιχογραφιών. Το 1951 αποτελούσε κατοικία. Κατεδαφίστηκε το 1969. Ίχνη της θεμελίωσης του ναού βρέθηκαν στη διάρκεια πρόσφατης ανασκαφικής έρευνας σε οικόπεδο στην οδό Λασιθίου και διατηρήθηκαν στον ακάλυπτο χώρο της νέας οικοδομής.

24. Άγιον Νικόλαον εις τα Μουρχουταριά (Μικρό Χαμαμάκι). Βρισκόταν στη συμβολή των οδών Ξωπατέρα και Ιουστινιανού στο Καμαράκι. Μετατράπηκε σε χαμάμ κατά την τουρκοκρατία και ως "Μικρό Χαμαμάκι" λειτουργούσε τουλάχιστον μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1960. Κατεδαφίστηκε μετά τον αποχαρακτηρισμό του το 1972.

25. Περίβολον Παναγίας Ακρωτηριανής. Μονής (Καπνοκοπτήριον). Ένα από τα σημαντικότερα γυναικεία ορθόδοξα μοναστήρια του Χάνδακα, παράρτημα της Μονής Παναγίας της Ακρωτηριανής του Τοπλού Σητείας. Αναφέρεται από τις αρχές του 16ου αιώνα. Το προσωνύμιο Καπνοκοπτήριο το πήρε όταν στέγασε την Εφορία Καπνού την περίοδο της Αυτονομίας. Σήμερα αποτελεί έδρα της Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

26. Άγιον Γεώργιον εις την Βόλταν. Ο ναός βρισκόταν στην αρχή της οδού Έβανς, στην ανατολική πλευρά και κοντά στην Πύλη του Ιησού. Ίσως το όνομα προήλθε από την πύλη (καμάρα, και "βόλτα" στα Ιταλικά). Τμήματά του διατηρούνταν μέσα σε καταστήματα τουλάχιστον ως το 1955.

27. Αγίους Αναργύρους. Όπως αναφέρει στο βιβλίο της η κ. Λ. Σταρίδα, ο ορθόδοξος ναός βρισκόταν στην οδό Βιάννου αρ. 17. Σύμφωνα με πληροφορίες, τμήμα του ναού διατηρείται στο εσωτερικό της κατοικίας του αείμνηστου Μενελάου Παρλαμά επί της οδού Αρχανών, λίγο πριν τη συμβολή της με την οδό Βιάννου.

28. Ναόν Σίμωνος και Ανδρέου των Αποστόλων. Ορθόδοξος ναός, ο οποίος αναφέρεται και ως Άγιος Συμεών. Σήμερα σώζεται τμήμα του, και συγκεκριμένα μια καμάρα, στο εσωτερικό καταστήματος στην οδό 1821.

29. Ναόν Αγίου Ιωάννου και Νικολάου των Μαρτζέρων. Η ορθόδοξη εκκλησία του 13ου αιώνα των εμπόρων (Μαρτζέρων) βρισκόταν στη συμβολή των οδών 1866 και Γιαννιτσών, βορειοανατολικά του ναού του Σωτήρος, πολύ κοντά στην κρήνη Μπέμπο. Πιθανότατα καταστράφηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960.

30. Οικία Στρατηγού Βερτμίλλερ. Το σπίτι του Ελβετού στρατιωτικού Χανς Ρούντολφ Βερτμίλερ, ο οποίος συνέταξε τον πιο λεπτομερή χάρτη της βενετσιάνικης Candia στα 1667, βρισκόταν μεταξύ των σημερινών οδών Χρονάκη και Λογίου. Αναφέρεται ότι κατεδαφίστηκε.

31. Ενετικόν Μέγαρον Ιττάρ. Το γνωστό αρχοντικό του Ιταλού γιατρού Amabile Ittar (1830-1904) στην οδό Επιμενίδου, που σώζεται σε άριστη κατάσταση. Το όνομα του Palazzo d' lttar σημαίνει "Ανάκτορο του Ιττάρ".

32. Ενετικήν Οικίαν Μπαρότσι και Παναγίαν Μπαροτσιανήν. Η Παναγία των Μπαρότσι ήταν λατινική εκκλησία, που είχε χτίσει η γνωστή οικογένεια. Σώζονται ελάχιστες πληροφορίες για το σπίτι και το ναό. Βρισκόταν στη γωνία Θεοτοκοπούλου και Κυδωνίας. Κατεδαφίστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του '60. Αξίζει να σημειωθεί ότι ήταν σπίτι της οικογένειας του Μπαρότσι, όμως πουθενά δεν αναφέρεται ότι ήταν το ίδιο το σπίτι του προδότη του Μεγάλου Κάστρου, που αποκάλυψε στους Τούρκους το μυστικό της οχύρωσης των τειχών.

33. Ενετικήν Οικίαν παρά την Ωραίαν Πύλην. Η Ωραία Πύλη βρισκόταν στο τέρμα της Δαιδάλου. Δεν είναι γνωστό σε ποια οικία αναφέρεται το διάταγμα.

34. Κρήνη Μπέμπο και Τουρκικόν Σεμπιλχανέν. Η γνωστή κρήνη στην πλατεία Κορνάρου.

35. Άγιον Γεώργιον Γλυκοκαρίδην και Τεκέν Κεϋλανί. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που αναφέρει η κ. Σταρίδα, βρισκόταν στην οδό Χαιρέτηδων, στο ανατολικό άκρο της συνοικίας του Λάκκου, στα λεγόμενα "σκαλάκια". Μετατράπηκε σε τεκέ την τουρκοκρατία. Κατεδαφίστηκε στα τέλη του 1960.

36. Κρήνην Μοροζίνη. Το γνωστό σιντριβάνι σύμβολο του Ηρακλείου, γνωστό και ως "Λιοντάρια".

37. Κρήνην Πριούλι. Η κρήνη Πριούλι στην Αγία Τριάδα, ή Fontana Nuova, κατασκευάστηκε από τον Ενετό γενικό προβλεπτή Αντόνιο Πριούλι το 1666, όταν κατά την πολιορκία του Χάνδακα οι Τούρκοι είχαν κόψει τον αγωγό της κρήνης Μοροζίνι και το νερό είχε στερέψει στην πόλη. Τότε ο Πριούλι ανακάλυψε μια φλέβα νερού μέσα στην τάφρο, έξω από τον Προμαχώνα Βηθλεέμ, στη νότια πλευρά του χερσαίου τμήματος των ενετικών τειχών, το οποίο διοχέτευσε απέναντι από τη θαλάσσια Πύλη Δερματά, όπου κατασκεύασε, γύρω στα 1666, την ομώνυμη κρήνη.

38. Κρήνην Φιντίκ Πασά (1691). Η κρήνη στο γεωπονικό κήπο που φέρει το όνομα του Οθωμανού διοικητή του Μεγάλου Κάστρου εκείνη την περίοδο.

39. Κρήνην Τουρκικήν οδού Κων/νου Παλαιολόγου (σημερινή Χρονάκη). Ονομαζόταν κρήνη Γενιτσάρ Αγά. Σήμερα είναι εντειχισμένη στην άνοδο της Ικάρου.

40. Κρήνη Χάνιαλη. "Φιλανθρωπική" κρήνη, η οποία σήμερα βρίσκεται δίπλα στην εξωτερική Πύλη του Αγίου Γεωργίου, κάτω από το άγαλμα του Ελ. Βενιζέλου.

41. Κρήνη Μελέκ Ιμπραήμ Πασά. Βρισκόταν στο "μικρό τσαρσάκι", δηλαδή στη νότια πλευρά της συνοικίας της Αγίας Τριάδας, και κατασκευάστηκε το 1683. Βρίσκεται σήμερα στην οδό Παλμέτη.

42. Υπόγειους Δεξαμενάς Αγίου Γεωργίου Πολυστύλου. Ίχνη τους σώζονται στα υπόγεια των καταστημάτων της σημερινής Δικαιοσύνης.

43. Υπόγειαν Δεξαμενήν παρά τον Άγιον Τίτον (Μυστίλογλου). Σώζεται σε ακέραια κατάσταση κάτω από το "Παγοποιείον" και αποτυπώθηκε φωτογραφικά για πρώτη φορά από τη "Νέα Κρήτη" και την "ΚΡΗΤΗ TV" το Σεπτέμβριο του 2015.

44. Υφιστάμενα λείψανα ενετικών Νεωρίων.

Ρεπορτάζ: Σταύρος Μουντουφάρης

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News