Το τελευταίο Ενετικό μνημείο της λιμενικής ζώνης των Χανίων που παραμένει αναξιοποίητο και αφημένο στο χρόνο, θα αρχίσει μέσα στους επόμενους μήνες να δέχεται τις πρώτες παρεμβάσεις αποκατάστασης και ανάδειξης.
Το δημοτικό συμβούλιο ενέκρινε ομόφωνα την προμελέτη που εκπόνησε το Πολυτεχνείο Κρήτης, ανάβοντας ουσιαστικά το πράσινο φως για να προχωρήσει το έργο αποκατάστασης και χρήσης των Νεωρίων.
Ο καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών κ. Νίκος Σκουτέλης, επικεφαλής της ομάδας μελετητών του Πολυτεχνείου Κρήτης, παρουσίασε
στο δημοτικό συμβούλιο το αποτέλεσμα πολύμηνων διαβουλεύσεων που έγιναν στο πλαίσιο της προγραμματικής σύμβασης που έχει υπογραφείμεταξύ δήμου Χανίων, Περιφέρειας Κρήτης, Υπουργείου Πολιτισμού και του εκπαιδευτικού ιδρύματος των Χανίων.
«Πρόκειται για ένα έργο το οποίο για δεκαετίες αποτελεί πόθο των Χανιωτών, ένα αίτημα , προκειμένου στην καρδιά της πόλης και του λιμανιού να δούμε τα Νεώρια να λειτουργούν, να παίρνουν ξανά ζωή και να δείχνουν μέσα από δράσεις τη δυναμική της πόλης» δήλωσε ο δήμαρχος κ.Παναγιώτης Σημανδηράκης. Ο ίδιος είπε ότι «η μελέτη αυτή προβλέπει ειδική διαμόρφωση του κτηρίου με απόλυτο σεβασμό στο μνημειακό του χαρακτήρα ,που θα του επιτρέψει να λειτουργήσει ως ένα κέντρο υπερτοπικής αναφοράς, ένα κέντρο πολιτισμού, ικανό να μπορέσει να υποδεχτεί και να λειτουργήσει ,παγκοσμίου επιπέδου διοργανώσεις».
Η κατεύθυνση που εξ αρχής δόθηκε από τη δημοτική αρχή, ήταν τα Νεώρια να αποκατασταθούν και να λειτουργήσουν συμπληρωματικά με το Μεγάλο Αρσενάλι και το Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης , ως ένα σύμπλεγμα μνημείων και χώρων πολιτισμού.
Πλέον η διαδικασία μπαίνει στην τελική ευθεία καθώς επόμενο βήμα είναι το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο να δώσει την τελική έγκριση για την προμελέτη. Στη συνέχεια θα εκπονηθούν οι επιμέρους μελέτες για να δρομολογηθεί η δημοπράτηση του έργου που όπως εκτιμούν τα στελέχη της δημοτικής αρχής τοποθετείται στα τέλη του 2022.
Στις 16 Οκτωβρίου σε ειδικό συνέδριο που πρόκειται να φιλοξενηθεί στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου, πρόκειται να παρουσιαστούν όλα τα στοιχεία τα οποία προέκυψαν από το ερευνητικό έργο της ομάδας του Πολυτεχνείου.
Το μοναδικό μνημείο του λιμανιού που ρημάζει στο χρόνο
Το 2006 , ισχυρός σεισμός 6,3 Ρίχτερ στα Χανιά, κατέστησε επικίνδυνα τα Νεώρια που ήταν ήδη σε άσχημη στατική και λειτουργική κατάσταση. Από τον Ιανουάριο του 2012 και μετά από έκθεση τεχνικών κλιμακίων για τα μνημεία των Χανίων, τα Νεώρια έπαψαν να λειτουργούν σαν χώρος εκδηλώσεων. Μάλιστα η αρχαιολογική Υπηρεσία έδωσε τότε σαφείς οδηγίες, να παραμένουν κλειστά για λόγους ασφαλείας.
Τα τελευταία χρόνια είναι εμφανή τα σημάδια στατικής επάρκειας του μνημείου. Το πρόβλημα είναι εντονότερο στη νότια πλευρά των Νεωρίων, στην οδό Καλλεργών, όπου μεγάλες πέτρες κινδυνεύουν να αποκολληθούν. Θλίψη όμως προκαλεί και η εικόνα του μνημείου επί της Ακτής Κουντουριώτη, με τους επιχειρηματίες του λιμανιού ,τους κατοίκους αλλά και τους επισκέπτες, να τονίζουν διαχρονικά την ανάγκη αποκατάστασης και ανάδειξης του.
Σώζοναι εννεά από τα συνολικά είκοσι τρία που κατασκευάστηκαν επί ενετοκρατίας
Τα Νεώρια κατασκευάστηκαν τον 16ο αιώνα, όταν ο στόλος των Ενετών κυριαρχούσε στη Μεσόγειο. Την περίοδο εκείνη κάλυψαν την ανάγκη επισκευών του στόλου . Ήταν μεγάλες πέτρινες κατασκευές, με αψιδωτή πρόσοψη, ανοικτά προς τη θάλασσα ώστε να μπορούν τα πλοία να φτάνουν ως το εσωτερικό τους ανεμπόδιστα. Τα νεώρια ήταν θολοσκέπαστα και επικοινωνούσαν μεταξύ τους με τοξωτά ανοίγματα στους εσωτερικούς τοίχους. Έκλειναν με ξύλινες πόρτες ενώ η πρόσβαση μέχρι τα Ενετικά Νεώρια γινόταν από μια μεγαλοπρεπή πύλη στο τέλος της σημερινής οδού Δασκαλογιάννη.
Την εποχή εκείνη αριθμούσαν συνολικά είκοσι τρία . Πέντε στο συγκρότημα του Μόρο στα ανατολικά, δέκα επτά στη βόρεια ακτή του λιμανιού και το Μεγάλο Αρσενάλι, ξεχωριστά από τα υπόλοιπα και λίγο πιο δυτικά. Από αυτά σώζονται σήμερα οι επτά συνεχόμενοι θόλοι ,το Μεγάλο Αρσενάλι και δύο νεώρια από το συγκρότημα του Μόρο.
Τα Νεώρια είναι επίσης γνωστά και ως Αρσενάλια, από την λατινική λέξη «arsenalli» ή και ως Ταρσανάδες. Το 1599 το συγκρότημα αποτελούνταν από 17 Νεώρια, ενώ λίγο αργότερα ξεκίνησε η κατασκευή ακόμα πέντε προς τα ανατολικά του λιμανιού, των Νεωρίων του Μόρο, όπως λεγόταν ο υπεύθυνος Γενικός Προβλεπτής.
