Με την ονομασία “Μάχη της Κρήτης” έμεινε στην ιστορία η αεραποβατική επιχείρηση της ναζιστικής Γερμανίας κατά της Κρήτης στις 20 Μαΐου του 1941 και η οποία έληξε δώδεκα μέρες μετά, την 1η Ιουνίου, με την κατάληψη του νησιού. Η Μάχη της Κρήτης ήταν μία από τις σημαντικότερες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με πολλές πρωτιές σε επιχειρησιακό επίπεδο.
Είναι άξιο αναφοράς πως με την επιχείρηση αυτή οι Γερμανοί κατάφεραν να καταλάβουν το νησί από τις δυνάμεις της Συμμαχίας, ωστόσο η επιτυχία αυτή είχε τόσες απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό ώστε οι ίδιοι οι Γερμανοί να μην επιχειρήσουν ξανά άλλη αεροπορική έφοδο της ίδιας κλίμακας κατά τη διάρκεια του πολέμου. Μέχρι και σήμερα, η Μάχη της Κρήτης θεωρείται η πρώτη μεγάλη αεραποβατική επιχείρηση και θεωρείται μοναδική ως προς το γεγονός πως ο βασικός στόχος κατελήφθη εξ ολοκλήρου από αέρος.
Ο Γιάννης Μοσχονάς με άρθρο του, που δημοσιεύτηκε πριν δύο χρόνια και το οποίο τιτλοφορείται ως “80 χρόνια από την ιστορική Μάχη της Κρήτης”, υποστήριξε: «Οι Γερμανοί θεωρούσαν την Κρήτη κομβικό γεωστρατηγικό σημείο, γιατί από τη μία αποτελούσε εφαλτήριο για τις εξορμήσεις τους στη Βόρεια Αφρική και από την άλλη κάλυπτε τα νότα τους στα νοτιοανατολικά, ενόψει της επιχείρησης “Μπαρμπαρόσα” που αφορούσε την εκστρατεία της Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση. Το γερμανικό επιτελείο, γνωρίζοντας ότι οι Σύμμαχοι είχαν τακτικό πλεονέκτημα σε ξηρά και θάλασσα, αποφάσισε να διεξάγει την όλη επιχείρηση από αέρος, χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία δυνάμεις αλεξιπτωτιστών σε ευρεία κλίμακα.
Επικεφαλής των γερμανικών δυνάμεων ετέθη ο πτέραρχος Κουρτ Στούντεντ, βετεράνος πιλότος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η συνολική δύναμη το Άξονα που πήρε μέρος στην επιχείρηση “Ερμής” ανερχόταν σε 22.750 άνδρες (οι 14.000 ήταν αλεξιπτωτιστές), 1.370 αεροπλάνα (πολεμικά και μεταγωγικά) και 70 πλοία, ενώ στην επιχείρηση συμμετείχαν και οι Ιταλοί με 3.000 στρατιώτες.
Στους υπερασπιστές της Κρήτης συμπεριλαμβάνονταν όσοι Έλληνες στρατιώτες είχαν παραμείνει τότε στο νησί και δυνάμεις της Βρετανικής Κοινοπολιτείας (Βρετανοί, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιωτικοί). Επικεφαλής ήταν ο Νεοζηλανδός στρατηγός Μπέρναρντ Φράιμπεργκ, βετεράνος και αυτός του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου».
Η 20η Μαΐου έχει χαρακτηριστεί ως ημέρα ανάμνησης της Μάχης της Κρήτης. Τη μέρα αυτή, στις 4 το απόγευμα, ένα νέο κύμα αλεξιπτωτιστών έπεσε στο Ρέθυμνο και μία ώρα αργότερα στο Ηράκλειο. Τώρα, οι μάχες διεξάγονταν σε τέσσερα μέτωπα: Χανιά, Μάλεμε, Ρέθυμνο και Ηράκλειο. Η πρώτη μέρα της Μάχης της Κρήτης έληξε με μεγάλες απώλειες για τους Γερμανούς και αβέβαια έκβαση. Ο διοικητής των γερμανικών δυνάμεων, πτέραρχος Κουρτ Στούτεντ, απογοητευμένος από την εξέλιξη των επιχειρήσεων, σκέφτηκε ακόμη και την αυτοκτονία, αναλογιζόμενος την υπόσχεση που είχε δώσει στον Φύρερ για μια εύκολη νίκη. Το βράδυ της ίδιας μέρας, μετά από μεγάλες περιπέτειες, ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ και η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση μεταφέρθηκαν με βρετανικό πολεμικό στην Αίγυπτο.
Ο αντίκτυπος στην Ευρώπη
Η Μάχη της Κρήτης συγκλόνισε, συγκίνησε, αναθάρρησε τον κόσμο που μάχονταν τις δυνάμεις του Άξονα και έκανε τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της εποχής να υμνήσουν την αντίσταση των Κρητικών και τη σημασία εκείνης της γιγαντομαχίας.
Από τα πιο χαρακτηριστικά είναι τα λόγια τού τότε Βρετανού ηγέτη, του “πρωθυπουργού της Νίκης”, όπως έμεινε στην Ιστορία ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο οποίος στην αυτοβιογραφία του αναφέρθηκε στον αρχηγό της Λουντβάφε Χέρμαν Γκέρινγκ, σημειώνοντας ότι «ήταν ηλίθιος», καθώς για μια “πύρρειο νίκη” θυσίασε «αναντικατάστατες δυνάμεις», με τις οποίες θα μπορούσε να είχε καταλάβει «την Κύπρο, το Ιράκ, τη Συρία, ίσως ακόμη και την Περσία».
Ο ίδιος ο Γερμανός διοικητής του σώματος αλεξιπτωτιστών στη Μάχη της Κρήτης, Κουρτ Φον Στουντέντ, δήλωσε μετά τον πόλεμο ότι η Κρήτη έγινε «ο τάφος» των Γερμανών αλεξιπτωτιστών.
Η συνολική αποτίμηση ήταν απροσδόκητη για τη Γερμανία και είχε σημαντικό αντίκτυπο στο μέλλον του πολέμου, αφού αποφασίστηκε να μην πραγματοποιηθεί ξανά αεραποβατική επιχείρηση τέτοιου μεγέθους: 3.986 νεκροί και αγνοούμενοι, 2.594 τραυματίες, 370 αεροπλάνα οι απώλειες, σύμφωνα με τα γερμανικά στοιχεία. Σύμφωνα με τους Συμμάχους όμως, οι γερμανικές απώλειες ξεπέρασαν τις 16.000. Στους Συμμάχους η μάχη κόστισε 3.500 ζωές, 1.900 τραυματίες και 17.500 αιχμάλωτους.
Μετά την κατάληψη της Κρήτης, στον νομό Λασιθίου αποβιβάστηκε ένα Σύνταγμα Ιταλών και σε λίγες μέρες έφτασε η Μεραρχία της Σιένας που απλώθηκε σε ολόκληρο τον νομό, καθώς και στα Δωδεκάνησα. Στην υπόλοιπη Κρήτη απλώθηκαν οι Γερμανοί.
