Με αφορμή τις τουρκικές εκλογές, που έλαβαν χώρα προχθές Κυριακή 14 Μαΐου, ο λέκτορας του Τμήματος των Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, Ζήνωνας Τζιάρρας, παραχώρησε συνέντευξη στο neakriti.gr όπου ξεκαθάρισε πως τόσο ο Ερντογάν όσο και ο Κιλιτσντάρογλου έχουν κάπως κοινή στρατηγική όσον αφορά στην Ελλάδα, ενώ υποστήριξε πως οι τουρκικές δημοσκοπήσεις, που ήταν ευνοϊκές απέναντι στον Κιλιτσντάρογλου, χρησιμοποιήθηκαν περισσότερο ως εργαλείο πολιτικής. Ο κ. Τζιάρρας ανέφερε πως η Τουρκία ως πολιτικό σύστημα ασπάζεται τον εκλογικό αυταρχισμό, ενώ με βάση τα δεδομένα ο Ερντογάν φαίνεται πως θα είναι νικητής των επόμενων εκλογών, ενώ έκανε σαφές πως ο Ερντογάν σε περίπτωση επανεκλογής του θα αλλάζει προσωπεία στη βάση των προσωπικών πολιτικών του επιδιώξεων.
Κύριε Τζιάρρα, η νίκη του Ερντογάν στις εκλογές της Κυριακής πώς μεταφράζεται; Είναι μια εκλογή του κόμματός του ή είναι μια εκλογή που στηρίζεται σε μια δέσμη πολιτικών;
«Δεν είναι νίκη του κόμματός του. Το κόμμα του έχει σημειώσει μειωμένα ποσοστά. Είναι μια νίκη του προσώπου του. Ο Ερντογάν έχει ταυτίσει το πρόσωπό του με το κράτος. Ελέγχει τους μηχανισμούς του κράτους. Ελέγχει τα Μέσα Ενημέρωσης και την οικονομία, που τη χρησιμοποιεί με σκοπό να επιδίδεται σε μια πολιτική επιδομάτων ή αύξησης μισθών. Αυτά λειτουργούν υπέρ του. Νομίζω πως στο πρόσωπο του Ερντογάν μετουσιώνεται μια στάση που υπήρξε πάντοτε στην Τουρκία, που ήταν αφενός ο αντιδυτικισμός και αφετέρου η στάση αυτονόμησης και ταυτόχρονα η αίσθηση μιας ηγεσίας που μπορεί να τα “βάλει” με εξωτερικούς και εσωτερικούς εχθρούς».
Δεν είναι αντιφατικό το γεγονός πως τόσο καιρό οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι ο βασικός αντίπαλος του Ερντογάν, ο Κιλιτσντάρογλου, θα τα πήγαινε καλά εναντίον του Ερντογάν και την ίδια στιγμή είχε καλλιεργηθεί πρόσφορο έδαφος πως ο Ερντογάν ευθύνεται για την κακή οικονομική κατάσταση της Τουρκίας για τον αυξημένο προϋπολογισμό;
«Δεν είναι αντιφατικό. Είναι οι πραγματικότητες της Τουρκίας, που δε γίνονται εύκολα αντιληπτές στο εξωτερικό. Οι δημοσκοπήσεις στην Τουρκία είναι μονίμως λανθασμένες. Δίδουν μονίμως λανθασμένα αποτελέσματα. Δεν είναι καινούργιο. Μάλλον λειτουργούν ως προεκλογικό εργαλείο και όχι όπως λειτουργούν στη Δύση, δηλαδή ως τρόπος “σφυγμομέτρησης” της κοινής γνώμης. Εργαλειοποιούνται οι δημοσκοπήσεις.
Δεν είναι μόνο τα πλεονεκτήματα που έχει ο Ερντογάν, αλλά και τα μειονεκτήματα που έχει η αντιπολίτευση. Υπάρχουν στοιχεία που καθιστούν τον τρόπο με τον οποίο η αντιπολίτευση προσέγγισε την εκλογική διαδικασία κάπως αμφιλεγόμενη. Το γεγονός πως ο Κιλιτσντάρογλου χρησιμοποίησε την ταυτότητά του ως Αλεβίτης και πως έκανε το μεγάλο ιστορικό άνοιγμα προς τους Κούρδους διαμορφώνουν μια εικόνα που η τουρκική κοινωνία δεν ήταν έτοιμη να τη δεχτεί. Ναι μεν συσπείρωσε τις περισσότερες ψήφους των Κούρδων, ναι μεν έκανε ανοίγματα στο κοσμικό κράτος, αλλά, λαμβάνοντας υπόψη πως η Τουρκία τα τελευταία χρόνια έχει κάνει μεγάλη στροφή προς τον συντηρητισμό και τον εθνικισμό, έχει ως συνέπεια ο Κιλιτσντάρογλου να “ψάρευε” από τη μία “δεξαμενή” που “ψάρευε” ήδη ο Ερντογάν. Ο Κιλιτσντάρογλου δεν μπορούσε να παίξει το παιχνίδι του Ερντογάν, που ο ίδιος το είχε διαμορφώσει. Άρα, ο Κιλιτσντάρογλου περιορίστηκε στο ακροατήριο εκείνο που είχε μια αντιερντογανική αντίληψη για τα πολιτικά πράγματα.
Στα υπόλοιπα ζητήματα, ο Ερντογάν είναι πιο σκληρός στα ζητήματα της τρομοκρατίας, του Μεταναστευτικού και του κουρδικού ζητήματος. Ο Ερντογάν είναι πιο αποτελεσματικός στη λήψη επιδομάτων και στη στήριξη των ευάλωτων μαζών, ασχέτως εάν ευθύνεται ο ίδιος για την οικονομία. Από την άλλη, ο Κιλιτσντάρογλου ηγείται ενός συνασπισμού, ο οποίος σε περίπτωση εκλογής του ενδέχεται να καταρρεύσει. Αυτό είναι ένα σημαντικό επιχείρημα του Ερντογάν, αλλά είναι και μια πραγματικότητα που αφορά στην τουρκική κοινωνία. Η Τουρκία έχει μια πικρή εμπειρία από τη δεκαετία του 1970 και 1990 λόγω πολλαπλών, βραχύβιων και αλλεπάλληλων συνασπισμών που έβαλαν τη χώρα σε μεγάλες περιπέτειες. Δικαιολογημένα, ο Ερντογάν θέτει το επιχείρημα αυτό και δικαιολογημένα φοβάται η τουρκική κοινωνία».
Είναι η Τουρκία μία “αναιμική” δημοκρατία;
«Δεν υπάρχει δημοκρατία στην Τουρκία. Αυτό που υπάρχει στην Τουρκία είναι ένα αυταρχικό πολιτικό σύστημα που χρησιμοποιεί τις εκλογές με σκοπό να αναπαράγεται και να νομιμοποιείται. Αυτό προσδιορίζεται ως εκλογικός αυταρχισμός, όρος που προέρχεται από την Πολιτική Επιστήμη. Συνδυάζει στοιχεία της δημοκρατίας (π.χ. εκλογές, κοινοβούλιο και θεσμούς), αλλά είναι ουσιαστικά ένα αυταρχικό κράτος, καθώς συνδέεται με το πρόσωπο του ηγέτη».
Κιλιτσντάρογλου ή Ερντογάν, συμφέρει περισσότερο την Ελλάδα και την Κύπρο να είναι ο επόμενος ηγέτης;
«Θεωρώ πως κανέναν από τους δύο δε συνέφερε την Ελλάδα και την Κύπρο να έρθει στην εξουσία. Θεωρώ πως και οι δύο παρατάξεις του Ερντογάν και του Κιλιτσντάρογλου, παρά τις όποιες διαφοροποιήσεις σε επίπεδο πολιτικών προγραμμάτων, έχουν κοντινές θέσεις στα ζητήματα που αφορούν στην Ελλάδα και την Κύπρο.
Νομίζω πως στην Ελλάδα έχουν επικρατήσει δύο απόψεις: Η μία άποψη προέρχεται από τη Δύση και περνάει μέσα από την κυβέρνηση της Ν.Δ., η οποία υποστηρίζει πως ο Κιλιτσντάρογλου θα δημιουργήσει κλίμα ευφορίας και μπορούν να υπάρξουν εξελίξεις και νέοι γύροι συνομιλιών κ.λπ. Είναι μία άποψη που έχει επικρατήσει εν μέρει. Η άλλη άποψη λέει πως συμφέρει ο Ερντογάν να έρθει στα πράγματα, γιατί οι Αμερικάνοι θα είναι πιο κοντά σε εμάς. Αυτό θα επιφέρει κόστος στον Ερντογάν και θα αποδυναμωθεί ο ίδιος στο ισοζύγιο των δυνάμεων. Θεωρώ πως και οι δύο απόψεις είναι σωστές και λάθος ταυτόχρονα.
Τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος δεν πρέπει να προσβλέψουν σε κάποιο Τούρκο ηγέτη, αλλά να κοιτάξουν τους εαυτούς τους, να δημιουργήσουν σωστές δομές, να δημιουργήσουν στρατηγικούς σχεδιασμούς, να αξιολογήσουν τις μεταβλητές, ώστε να μπορούν να σταθούν επάξια απέναντι στην Τουρκία, όποιο αποτέλεσμα και να είναι».
Οι εκτιμήσεις για τον β’ γύρο - «Δύσκολα θα καλυφθεί η διαφορά»
Τι εκτιμάτε για τις δεύτερες εκλογές στην Τουρκία;
«Δεν έχουν μείνει άλλες δυνάμεις να συσπειρωθούν με τον Κιλιτσντάρογλου. Φαίνεται πως έχει φτάσει στο “ταβάνι” της δημοφιλίας του ο Κιλιτσντάρογλου. Ενδεχομένως, ο Κιλιτσντάρογλου να απορροφήσει ένα ποσοστό της τάξης του 0,4% - 0,5% του Μουχαρρέμ Ιντζέ και ένα μικρό ποσοστό από τον τρίτο χαμένο υποψήφιο που είναι ο Σ. Ογάν. Αυτό σημαίνει πως δύσκολα θα καλύψει τη διαφορά. Την ίδια στιγμή, ο Ερντογάν θα κάνει τα πάντα για να μπορέσει να έχει τις ψήφους και να βγει στην εξουσία. Επίσης, Ο Ερντογάν θα στοχεύσει στο ακροατήριο του Κιλιτσντάρογλου. Το επιχείρημα του χάους που αναφέρει ο Ερντογάν, δηλαδή “εάν ψηφίσετε Κιλιτσντάρογλου, ψηφίζετε χάος” ενδεχομένως να φοβίσει τους ψηφοφόρους του Κιλιτσντάρογλου. Με βάση τα δεδομένα που έχουμε αυτή τη στιγμή, η δυναμική ευνοεί τον Ερντογάν, χωρίς να σημαίνει πως δεν μπορούμε να δούμε κάτι άλλο απρόβλεπτο».
Σε περίπτωση επανεκλογής του Ερντογάν, τι θα δούμε;
«Ο Ερντογάν δε θα αλλάξει. Είναι ένας ηγέτης που θέλει να καταστήσει την Τουρκία μία μεγάλη δύναμη. Γι’ αυτόν τον σκοπό, θα ακολουθήσει μια αναθεωρητική εξωτερική πολιτική, η οποία θα συνεχίζει λίγο ή πολύ να ανταγωνίζεται τη Δύση και κυρίως μέσα από τις δομές της, όπως είναι το ΝΑΤΟ. Θα επιθυμήσει να διατηρήσει σχέσεις με τη Ρωσία και τη Κίνα και θεωρεί πως οι σχέσεις αυτές είναι πολύ σημαντικές, γιατί διαμορφώνουν τη νέα τάξη πραγμάτων. Αυτό που μπορεί να αλλάξει είναι το προσωπείο που θα χρησιμοποιεί ο Ερντογάν με βάση τις τακτικές που θα χρησιμοποιεί είτε στο εξωτερικό είτε στο εσωτερικό. Η οικονομική κρίση στο εσωτερικό της Τουρκίας θέτει κάποιους φραγμούς σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής. Ενδεχομένως, λοιπόν, να δούμε μια μετριοπαθή εσωστρέφεια, ώστε οι Αμερικάνοι να δουν έναν αξιόπιστο εταίρο και να μπορούν να επενδύσουν».
