Το Εθνικό Σύστημα Υγείας παραμένει ένας γίγαντας με πήλινα πόδια και μάλιστα «πληγωμένος», όχι από τον «Κανένα», αλλά από τις πολιτικές επιλογές των τελευταίων ετών, ακόμα και κατά την περίοδο της πανδημίας, η οποία δοκίμασε όχι μόνο τις αντοχές του Συστήματος, αλλά και των ασθενών.
Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα μελέτης για την εξέλιξη του υγειονομικού προσωπικού στα νοσοκομεία του ΕΣΥ πριν και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, και την οποία διενήργησαν ερευνητές του Κέντρου Ερευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, την Πολιτική Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας – ΚΕΠΥ, με συντονιστές τον αναπληρωτή καθηγητή Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας – Πολιτικής Υγείας στο ΑΠΘ, Ηλία Κονδύλη, και τον ομότιμο καθηγητή Υγιεινής, Κοινωνικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στο ΑΠΘ, Αλέξη Μπένο.
Παρά τις προσλήψεις που έγιναν μέσα στην πανδημία, η στελέχωση στο ΕΣΥ συνεχίζει να υπολείπεται της αντίστοιχης που ήταν προ της οικονομικής κρίσης. Η δε μερική αποκατάσταση των θέσεων εργασίας έγινε κυρίως με επικουρικό προσωπικό, γεγονός που εγκυμονεί κινδύνους για τη συνέχεια των παρεχόμενων υπηρεσιών από τα νοσοκομεία του ΕΣΥ.
Οι ερευνητές βασίστηκαν σε στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και του υπουργείου Υγείας. Από την ανάλυση των δεδομένων προέκυψε ότι τον Δεκέμβριο 2022 οι εργαζόμενοι στο ΕΣΥ ήταν κατά 8.626 λιγότεροι σε σχέση με τα προ της οικονομικής κρίσης επίπεδα. Ειδικότερα, τον Δεκέμβριο 2022, στα νοσοκομεία του ΕΣΥ εργάζονταν συνολικά 84.230 άτομα εκ των οποίων το 23% ήταν γιατροί, το 45% νοσηλευτές/τριες, και το 32% λοιπό προσωπικό. Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, αντίστοιχα το 2009 εργάζονταν 92.946 άτομα. Η απώλεια προσωπικού από τα νοσοκομεία ήταν εντονότερη στην πρώτη φάση της οικονομικής κρίσης (2010-2015) όταν λόγω του «παγώματος» των προσλήψεων μειώθηκαν κατά 20% οι εργαζόμενοι. Ωστόσο, τα επόμενα χρόνια και κυρίως κατά τη διάρκεια της πανδημίας –οπόταν το προσωπικό αυξήθηκε κατά 7.233 άτομα–, αποκαταστάθηκαν θέσεις εργασίας χωρίς ωστόσο να φτάσουν τα προ οικονομικής κρίσης επίπεδα.
Τι ισχυρίζεται η κυβέρνηση
Με βίντεό της στις 8 Φεβρουαρίου 2022 έλεγε πως «Τα νοσοκομεία ενισχύθηκαν με συνολικά 3.729 μόνιμο προσωπικό: 2.114 γιατρούς, 797 νοσηλευτές και 818 λοιπό προσωπικό» καθώς και «τάχιστα, με 15.732 επικουρικό προσωπικό: 1.941 γιατρούς, 8.726 νοσηλευτές και 506 λοιπό προσωπικό». Συνολικά, δηλαδή υποστηρίζει ότι έγιναν 19.461 προσλήψεις.
«Την τριετία 2019-22 το προσωπικό των νοσοκομείων του ΕΣΥ αυξήθηκε κατά 9,4% (αποκατάσταση περίπου 7.223 θέσεων εργασίας, προερχόμενη σχεδόν αποκλειστικά από την αύξηση του επικουρικού ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού και των ειδικευόμενων ιατρών μόνο κατά το 3ο έτος της πανδημίας). Κατά την ίδια χρονική περίοδο το μόνιμο προσωπικό του ΕΣΥ παρέμεινε στάσιμο», σύμφωνα με το ΚΕΠΥ. «Είναι τεράστια η απόκλιση ανάμεσα στις προσλήψεις που ανακοίνωσε η κυβέρνηση και σε αυτό που τελικά αποτυπώθηκε», τονίζουν μιλώντας στην «Εφ.Συν.» οι συγγραφείς της μελέτης, Ηλίας Κονδύλης, αναπληρωτής καθηγητής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας - Πολιτικής της Υγείας στο Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ, και Αλέξης Μπένος, ομότιμος καθηγητής Υγιεινής - Κοινωνικής Ιατρικής στο ΑΠΘ. Με δυο λόγια, «μιλάμε για αποδιάρθρωση του δημόσιου συστήματος υγείας, καθώς όταν δεν επενδύεις στην ουσία αποδιαρθρώνεις».
Τον Δεκέμβριο 2022 οι εργαζόμενοι ήταν κατά 8.626 λιγότεροι σε σχέση με τα προ της οικονομικής κρίσης επίπεδα. Το 2022 το 77,7% των εργαζομένων στα νοσοκομεία ήταν μόνιμο προσωπικό, το 9,5% ορισμένου χρόνου (π.χ. ειδικευόμενοι, αγροτικοί γιατροί) και το 12,8% επικουρικό προσωπικό με μονοετείς ή διετείς συμβάσεις εργασίας. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας η αύξηση του προσωπικού προήλθε σχεδόν εξ ολοκλήρου από προσλήψεις προσωπικού ορισμένου χρόνου (επικουρικοί, αγροτικοί γιατροί, ειδικευόμενοι), ενώ το μόνιμο προσωπικό παρέμεινε στάσιμο (μόλις 321 νέες θέσεις μόνιμης εργασίας). Οπως αναφέρουν οι ερευνητές, «η στασιμότητα των μόνιμων θέσεων εργασίας στα νοσοκομεία του ΕΣΥ και η αντικατάστασή τους με επικουρικό προσωπικό ξεκίνησε ήδη από το 2017, και έγινε κυρίαρχη τακτική κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Συνιστά δε ανησυχητική εξέλιξη με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην ποιότητα και συνέχεια των παρεχόμενων υπηρεσιών από τα νοσοκομεία του ΕΣΥ».
9,4 εργαζόμενοι ανά 1.000 κατοίκους στην Κρήτη
Η μελέτη παρατηρεί σημαντικές ανισότητες στην κατανομή του νοσοκομειακού προσωπικού ανά γεωγραφική περιφέρεια, με τις υψηλότερες αναλογίες εργαζόμενων ανά κάτοικο να καταγράφονται κατά σειρά σε Ήπειρο, Κρήτη, Β. Αιγαίο, Δ. Ελλάδα και Αττική και τις χαμηλότερες σε Κεντρική Ελλάδα, Πελοπόννησο, Ανατολική Μακεδονία - Θράκη, Ν. Αιγαίο και Δ. Μακεδονία
Ως προς τη γεωγραφική κατανομή των εργαζομένων στα νοσοκομεία του ΕΣΥ, το 2022 το 37,6% ήταν συγκεντρωμένο στην Αττική, το 16,8% στην Κεντρική Μακεδονία και το 45,6% στις υπόλοιπες γεωγραφικές περιφέρειες της χώρας. Το 2022, η Ελλάδα αριθμούσε 7,8 εργαζομένους ανά 1.000 κατοίκους, με την υψηλότερη πυκνότητα να παρατηρείται σε Ηπειρο (13,3 ανά 1.000 κατοίκους), Κρήτη (9,4) και Δυτική Ελλάδα (8,6) και τη χαμηλότερη σε Κεντρική Ελλάδα (4,7), Πελοπόννησο (6,1) και Ανατολική Μακεδονία-Θράκη (6,5).
«Παρά τη δημοσιονομική χαλάρωση και κυρίως την έλευση της πανδημίας, το με-γαλύτερο μέρος της απώλειας θέσεων εργασίας την περίοδο της οικονομικής κρίσης παραμένει και σήμερα, ενώ οι όποιες κινήσεις αποκατάστασης των κενών έγιναν με επικουρικό προσωπικό», επισημαίνουν οι συντάκτες της μελέτης και προσθέτουν, «παράλληλα, η γήρανση των εργαζομένων με μόνιμη απασχόληση, χωρίς αυτόματη αναπλήρωση των αποχωρήσεων, οδηγεί με συνέπεια στην οριστική αποδιάρθρωση των νοσοκομειακών υπηρεσιών του ΕΣΥ». Οι ερευνητές του ΚΕΠΥ εκτιμούν ότι απαιτούνται προσλήψεις τουλάχιστον 15.000 υγειονομικών στο ΕΣΥ, πέραν των ετήσιων που γίνονται προς αντικατάσταση των αποχωρήσεων λόγω συνταξιοδότησης ή άλλων λόγων και ότι θα πρέπει να αποκατασταθεί η πλήρης και αποκλειστική απασχόληση στο ΕΣΥ στο σύνολο του προσωπικού με μονιμοποίηση των επικουρικών. Οι ερευνητές κάνουν λόγο επίσης για την ανάγκη αποκατάστασης ενός κλίματος εμπιστοσύνης, επιστημονικής αναγνώρισης και εργασιακής ικανοποίησης στο ΕΣΥ, μέσω της αναπλήρωσης των μισθολογικών απωλειών και κινήτρων όπως εκπαιδευτικά κίνητρα, καθηκοντολόγιο, εξέλιξη και διαφάνεια.
