Ο αρχαιολογικός χώρος της Φαιστού, η Απτέρα Χανίων, καθώς και η ευρύτερη περιοχή Γραμβούσας-Μπάλου περιλαμβάνονται στα 20 μνημειακά σύνολα της Ελλάδας στα οποία θα ξεκινήσει η καταγραφή της βιοποικιλότητας, ένα έργο ιδιαίτερης σημασίας με δεδομένο ότι οι χώροι αυτοί είναι σε μεγάλο βαθμό ανέγγιχτοι - λόγω καθεστώτος προστασίας - από επιβλαβείς δραστηριότητες.
Από πλευράς Κρήτης, ενεργός θα είναι ο ρόλος σε αυτή τη δράση του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, καθώς και του Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων. Εκτός από την Κρήτη, το πρόγραμμα καταγραφής της βιοποικιλότητας αφορά επίσης στους αρχαιολογικούς χώρους της Ακρόπολης και της Αρχαίας Αγοράς Αθηνών, την Επίδαυρο, την Ολυμπία, τους Φιλίππους, την αρχαία Μεσσήνη, το Mon Repos στην Κέρκυρα, τη Δωδώνη, τη Νικόπολη, τα Μετέωρα, τον Άγιο Αχίλλειο Πρεσπών, την Παλαιά Πόλη Ιωαννίνων και το νησί της λίμνης, την Ακροκόρινθο, τους Λόφους, τον Μυστρά, τη Δήλο, το Σούνιο, τη Βραυρώνα και τους Δελφούς. Η προγραμματική σύμβαση για την έναρξη του έργου καταγραφής έγινε τον Αύγουστο μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ), του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ), με το έργο συνολικού προϋπολογισμού 285.500 ευρώ, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση να ξεκινάει άμεσα.
Σύμφωνα με τον επιστήμονα του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Μιχάλη Δρετάκη, η καταγραφή της βιοποικιλότητας θα εστιάσει σε πληθυσμούς που ζουν στις περιοχές των αρχαιολογικών χώρων οι οποίοι λειτουργούν ως θύλακες προστασίας, καθώς και καταφύγια για την τοπική χλωρίδα και πανίδα, καθώς τελούν σε καθεστώς προστασίας ακριβώς επειδή είναι αρχαιολογικοί και άρα παραμένουν μακριά από επιβλαβείς ανθρωπογενείς δραστηριότητες.
Τα ερπετά και τα πουλιά που ζουν στις περιοχές αυτές, καθώς και τα φυτά αποτελούν από τις βασικές προτεραιότητες με τα συμπεράσματα που θα προκύψουν να θεωρούνται μεγάλης σημασίας. Όπως σημείωσε με αφορμή την έναρξη του έργου, ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) χάρη στη θεσμική θωράκιση αυτών των χώρων έχουν τεθεί περιορισμοί σε μια πληθώρα δραστηριοτήτων που ασκεί πιέσεις στη βιοποικιλότητα, όπως η εκτός σχεδίου δόμηση, το κυνήγι, η υπεράντληση υδάτων ή η ρύπανση του εδάφους από τη γεωργία.
Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, το στενοενδημικό φυτό Μικρομέρια της Ακρόπολης (Micromeria acropolitana) απαντά αποκλειστικά στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης, ενώ σε άλλους αρχαιολογικούς χώρους, όπως στους Δελφούς ή στην Επίδαυρο, διαβιούν σπάνια είδη πουλιών και ερπετών.
Μοναδικός πλούτος
Όπως είχε αναφέρει κατά την υπογραφή της προγραμματικής σύμβασης η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, «οι αρχαιολογικοί χώροι της Ελλάδας χαρακτηρίζονται από έναν μοναδικό πλούτο βιοποικιλότητας, που συνδέεται στο πέρασμα των αιώνων με την ιστορία των τόπων, τις λατρευτικές συνήθειες και τη μυθολογία. Η αυξημένη προστασία των αρχαιολογικών χώρων που εξασφαλίζεται από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και τον Αρχαιολογικό Νόμο έχει συμβάλει στη διατήρηση των μοναδικών, σε πολλές περιπτώσεις, ειδών χλωρίδας και πανίδας. Λαμβάνοντας υπόψη τους πιθανούς κινδύνους από τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης, προχωρούμε σε ένα πρόγραμμα συστηματικής αποτύπωσης και τεκμηρίωσης αυτού του σπάνιου αποθέματος. Μέλημά μας είναι η καταγραφή και η διασφάλισή του, με τη συνεργασία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, του ΕΚΠΑ και τον ΟΦΥΠΕΚΑ».
Οι φορείς που θα εκπονήσουν την καταγραφή
Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση κατά την εναρκτήρια συνεδρίαση της Επιτροπής Παρακολούθησης της προγραμματικής σύμβασης, που πραγματοποιήθηκε στις 24 Ιανουαρίου στα γραφεία του ΟΦΥΠΕΚΑ, συζητήθηκαν οι άξονες και οι κατευθύνσεις για την υλοποίηση του έργου, προκειμένου οι 48 επιστήμονες από πέντε Πανεπιστημιακά Ιδρύματα της χώρας, ένα ινστιτούτο και ένα ερευνητικό κέντρο, υπό τον επιστημονικό συντονισμό του ΕΚΠΑ, να ξεκινήσουν άμεσα τις εργασίες πεδίου για την επιτόπια αναγνώριση και καταγραφή των ειδών της πανίδας και της χλωρίδας στους προαναφερόμενους 20 αρχαιολογικούς χώρους.
Στο πλαίσιο της Προγραμματικής Σύμβασης, η οποία θα διαρκέσει 18 μήνες, το ΥΠΠΟΑ θα προσδιορίσει το γεωγραφικό αντικείμενο μελέτης σε κάθε επιλεγμένο αρχαιολογικό χώρο και θα συνεισφέρει με τα διαθέσιμα στοιχεία βιοποικιλότητας, το ΥΠ.ΕΝ. θα εξασφαλίσει τη χορήγηση των απαραίτητων αδειών για τις εργασίες πεδίου, το ΕΚΠΑ αναλαμβάνει τον επιστημονικό συντονισμό εξειδικευμένων επιστημόνων από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, το Πανεπιστήμιο Πατρών, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας- Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων και το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, ενώ ο ΟΦΥΠΕΚΑ αναλαμβάνει την πλήρη χρηματοδότηση του έργου.
Μετά την ολοκλήρωση του έργου, ο ΟΦΥΠΕΚΑ θα αξιοποιήσει τα δεδομένα που θα προκύψουν στην επιχειρησιακή του λειτουργία και στον σχεδιασμό των διαχειριστικών του δράσεων.
