Μείζον κοινωνικό ζήτημα αποτελούν οι αυτοκτονίες στη χώρα μας, με τον αριθμό τους να αυξάνεται διαρκώς, καθώς από το 2020 έως το 2022, της τάξεως του σχεδόν 25%, καταγράφεται στη χώρα μας, ήτοι 600 ετησίως ή δύο αυτοκτονίες καθημερινά, σύμφωνα με τα ετήσια στοιχεία αυτοκτονιών που αναλύθηκαν και επεξεργάστηκαν από το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών και το ερευνητικό δίκτυο καταγραφής του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της Οργάνωσης “Κλίμακα”.
Το κύριο πρόβλημα όμως το έχει η Κρήτη, καθώς το 17% του συνολικού αριθμού θανάτων είναι άνθρωποι που κατοικούν στο νησί, με τον αριθμό τους να αντιστοιχεί σε 102 αυτοκτονίες. Είναι αξιοσημείωτο πως η “μαύρη” πρωτιά της Κρήτης δεν είναι καινούργιο στοιχείο, αλλά έχει διαχρονικότητα. Εκπρόσωποι του χώρου της ψυχικής υγείας σε επίπεδο Κρήτης μίλησαν για το ποιες είναι οι αιτίες της αυξημένης αυτοκτονικότητας, με τους ίδιους να αναφέρουν πως έχει να κάνει με την κουλτούρα και κυρίως το αυξημένο αίσθημα ευθύνης που έχουν οι Κρητικοί. Η Κρήτη, σύμφωνα με τους ειδικούς, αποτελεί μια περιφέρεια με διαχρονικά υψηλούς δείκτες αυτοκτονίας πάνω από μία δεκαετία. Το ζήτημα της υψηλής αυτοκτονικότητας στην Κρήτη είναι κρίσιμης σημασίας και αποτελεί από ετών ένα πεδίο ερευνητικού ενδιαφέροντος του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών της Οργάνωσης “Κλίμακα”.
Τι σπρώχνει τους Κρητικούς στο απονενοημένο διάβημα
Η “Νέα Κρήτη” επικοινώνησε με ψυχιάτρους, οι οποίοι έδωσαν τις εκτιμήσεις τους. Σύμφωνα με τους ίδιους, καθοριστικό ρόλο για την τέλεση αυτοκτονίας διαδραματίζει τόσο το γενετικό υπόβαθρο του ατόμου, όσο και οι κοινωνικές συνθήκες. Ο καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Αλέξανδρος Βγόντζας, μιλώντας στη “Ν.Κ.” είπε: «Συμφωνώ με το γεγονός πως η Κρήτη έχει πρωτιά στις αυτοκτονίες, αλλά διαφωνώ ως προς τον αριθμό των αυτοκτονιών. Είναι πάρα πολλές για την Κρήτη 102 αυτοκτονίες μέσα σ’ ένα έτος και ο αριθμός αυτός έρχεται σε αντίθεση με τα στοιχεία που μας δίνει η Ιατροδικαστική Υπηρεσία, όπου η χρονιά 2000 ήταν η χρονιά-ρεκόρ με 61 αυτοκτονίες και αμέσως μετά το 2018, που είχαμε 59 αυτοκτονίες. Πέρυσι είχαμε 45 αυτοκτονίες. Από εκεί και πέρα, θεωρώ πως η μία αιτία έχει να κάνει με τις κοινωνικές συνθήκες που συνοδεύουν το άτομο. Και πιο συγκεκριμένα, εάν το άτομο αισθάνεται ικανοποίηση με τα κοινωνικά γεγονότα που συμβαίνουν γύρω από τη ζωή του».
Υπάρχει, σύμφωνα με τον κ. Βγόντζα, και μία άλλη παράμετρος, που είναι η γενετική. Σχετίζεται με το γενετικό υπόβαθρο του κάθε ανθρώπου. «Η Κρήτη είναι ένας ιδιαίτερος τόπος. Ο αυξανόμενος αριθμός αυτοκτονιών σχετίζεται με τον υψηλό επιπολασμό ψυχικών ασθενειών. Δεν έχω στοιχεία να το υποδείξω. Η κλινική και ακαδημαϊκή μου εμπειρία το υποδεικνύει πως στην Κρήτη υπάρχουν πολλές και σοβαρές ψυχικές ασθένειες. Οι αυτοκτονίες σ’ ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό σχετίζονται με ψυχιατρικά προβλήματα, όπως είναι οι ψυχώσεις, οι διπολικές διαταραχές και οι καταθλίψεις. Υπάρχει αυξημένη ψυχοπαθολογία. Η Κρήτη ως ανθρωπογεωγραφία αναπτύχθηκε με τρόπο σταδιακό με φατρίες και μεγάλες οικογένειες. Το γενετικό υπόβαθρο δεν αλλάζει από μία γενιά στην άλλη. Υπήρχαν πληθυσμοί στην Κρήτη που κατοικούσαν σε ορεινές περιοχές και προέβησαν σε πράξεις ενδογαμίας. Και το αποτέλεσμα είναι να υπάρχουν, σύμφωνα με συζητήσεις που έχω κάνει με σπουδαίους καθηγητές Νευρολογίας, σπάνια νευρολογικά σύνδρομα. Επομένως, σαφέστατα είναι οι κοινωνικές συνθήκες και καταστάσεις που επικρατούν, όπως μια οικονομική κρίση που ο άνθρωπος μένει άνεργος. Αλλά καθοριστικό ρόλο έχει και το γενετικό υπόβαθρο».
«Θεωρώ πως ο μεγάλος αριθμός αυτοκτονιών στην Κρήτη σχετίζεται με την κουλτούρα και το αυξημένο αίσθημα ευθύνης, το οποίο απαξιώνεται ή διαψεύδεται όταν κάτι δεν πάει καλά. Έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους που έχουν καλλιεργήσει έναν υπεύθυνο εαυτό, ο οποίος όμως διαψεύδεται αρκετά συχνά. Η αυτοκτονία έχει να κάνει με τα ψυχιατρικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος και κυρίως με τη βαριά κατάθλιψη. Ο άνθρωπος που αντιμετωπίζει βαριά κατάθλιψη δυσκολεύεται να ζητήσει βοήθεια υγειονομική στην Κρήτη. Αυτό που συναντούμε σε επίπεδο Κρήτης είναι πως οι γυναίκες κάνουν περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίας, αλλά οι άνδρες προβαίνουν σε αποτελεσματικές αυτοκτονίες. Βρίσκονται σε μια απελπιστική κατάσταση εξαιτίας κοινωνικών συνθηκών», ανέφερε από την πλευρά του ο διευθυντής-ψυχίατρος του ΠΑΓΝΗ Βασίλης Κούδας, ενώ συνέχισε: «Τέτοιες κοινωνικές συνθήκες είναι, για παράδειγμα, η οικογένεια και η οικονομική κατάσταση. Έχουν μεγεθύνει το πρόβλημα και θεωρούν πως δεν υπάρχει λύση. Και αποκλειστικός τρόπος διαφυγής για τους συγκεκριμένους είναι ο θάνατος. Γι’ αυτό εμείς ζητάμε συνεχώς από τους οικείους τους να τους στηρίζουν. Έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους που βιώνουν μια αρκετά μοναχική και θλιβερή κατάσταση, και γι’ αυτό αυτοκτονούν ξημερώματα. Δεν προβαίνουν σε αυτοκτονίες μεσημέρι ή πρωί, αλλά ξημερώματα, όπου δεν είναι δυνατό να επικοινωνήσουν με τον φίλο τους».
Η συνολική διάσταση του προβλήματος
Όπως αναφέρεται στην έκθεση που συνέταξαν οι Κυριάκος Κατσαδώρος, ψυχίατρος - επιστημονικός διευθυντής της “Κλίμακα”, Δήμητρα Ζαφειροπούλου, ψυχολόγος στο Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της “Κλίμακα” και Βασιλική Πλουμή, στατιστικολόγος στο Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της “Κλίμακα”, ο συνολικός αριθμός των αυτοκτονιών που καταγράφονται αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου και σε καμιά περίπτωση δεν αντικατοπτρίζει τη συνολική διάσταση του προβλήματος, καθώς για διάφορους λόγους η υποκαταγραφή των αυτοκτονιών είναι δεδομένη σε παγκόσμιο επίπεδο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Μεταξύ άλλων, στοιχεία που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι τα εξής:
- Η συντριπτική πλειονότητα των αυτοχείρων ήταν άντρες (78%) και ακολούθησαν οι γυναίκες σε ποσοστό 22%.
- Αναφορικά με την ηλικιακή ομάδα, τα άτομα άνω των 60 ετών ήταν εκείνα που σημείωσαν τις περισσότερες αυτοκτονίες σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού. Σε επίπεδο φύλου, οι περισσότεροι θάνατοι για τους άντρες συγκεντρώθηκαν στις ηλικίες 60-64, ενώ εν αντιθέσει, στις γυναίκες οι θάνατοι συγκεντρώθηκαν στις νεαρές ηλικίες των 35-39 ετών.
- Αυξητικές τάσεις παρουσιάζει ο αριθμός των αυτοκτονιών στις νεαρές ηλικίες εν γένει (ηλικίες άνω των 20) σε σύγκριση με τα στοιχεία του 2021.
- Η πιο συχνή μέθοδος αυτοκτονίας σε επίπεδο πληθυσμού αποτέλεσε ο απαγχονισμός και ακολούθησαν η πτώση και ο αυτοπυροβολισμός.
- Το μεγαλύτερο μέρος των αυτοχείρων άνηκε στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό της χώρας και βρισκόταν εντός γάμου.
- Το 55% των θανάτων έλαβε χώρα εντός της οικίας του θανόντα.
Η πλειονότητα των αυτοκτονιών σημειώθηκε κατά τους καλοκαιρινούς μήνες (Ιούνιος - Ιούλιος - Αύγουστος), ενώ οι ημέρες στις οποίες καταγράφηκε ο υψηλότερος αριθμός αυτοκτονιών ήταν η Δευτέρα και η Τρίτη. Οι περισσότεροι θάνατοι έλαβαν χώρα τα ξημερώματα.
