Με τις ελπίδες στραμμένες στον ουρανό, ώστε να έχουμε και φέτος πλήρη επάρκεια στα φράγματα και τις λιμνοδεξαμενές της Κρήτης, βρίσκονται οι αρμόδιοι φορείς, με τα στοιχεία ήδη να δείχνουν, πριν ξεκινήσει κανονικά ο χειμώνας, μία αποταμίευση νερού, που ξεκινάει από το 55% και φτάνει έως και το 90%. Και όλα αυτά χωρίς να έχει μπει ακόμα ο πρώτος μήνας του χειμώνα, δηλαδή ο Δεκέμβριος, ο οποίος και ετοιμάζεται να πάρει τη σκυτάλη από ένα Νοέμβριο που, αν και δε μας έδωσε πολλές βροχές, κλείνει με άφθονο νερό και στο νησί μας.
Οι πλημμύρες της 15ης Οκτωβρίου φέτος συνέβαλαν σημαντικά στη σημερινή εικόνα των υδρευτικών έργων της Κρήτης, ενώ, αν επιβεβαιωθούν και οι προγνώσεις των μετεωρολόγων, για αύριο Τετάρτη περιμένουμε ξανά να “ανοίξουν οι ουρανοί” και έτσι να πέσουν στο νησί μας σημαντικά ύψη βροχής.
Ο διευθυντής Διαχείρισης Έργων του Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης Α.Ε., Βαγγέλης Μαμαγκάκης, δήλωσε στη “Νέα Κρήτη” χθες ότι «σε σχέση με τα προηγούμενα δύο χρόνια, είμαστε “πίσω”. Γιατί τα προηγούμενα δύο χρόνια είχαμε πολλές βροχές. Αλλά γενικά είμαστε καλά. Ακόμα όμως ο χειμώνας είναι μπροστά. Μην ξεχνάμε, βέβαια, ότι πέρυσι και πρόπερσι ο Νοέμβριος ήταν καταστροφικός από άποψη πλημμυρικών φαινομένων, οπότε είχαν γεμίσει από πολύ νωρίς τα φράγματά μας στο νησί».
Σήμερα το φράγμα των Ποταμών στο Ρέθυμνο έχει γεμίσει με νερό περίπου στο 90% της χωρητικότητάς του. Αυτό όμως έχει σχέση με τις πολύ μεγάλες εισροές νερών που χαρακτηρίζουν το εν λόγω φράγμα. Το φράγμα του Αποσελέμη στο Ηράκλειο βρίσκεται στα 14,5 εκατομμύρια κυβικά νερού, από συνολικά 25 εκατομμύρια κυβικά που είναι η χωρητικότητά του, σε ποσοστό δηλαδή περίπου 55%. Ενώ υπάρχει και η λιμνοδεξαμενή στο Οροπέδιο Λασιθίου, που έχει μέχρι στιγμής φτάσει στο 85%.
«Είναι ακόμα νωρίς όμως για να βγάλουμε συμπεράσματα ως προς τα αποθέματα που θα έχουμε το 2023. Δεν ξέρουμε ακόμα τι θα μας φέρει ο Δεκέμβριος. Τα καιρικά φαινόμενα είναι πολύ απότομα. Δεν είναι ομαλά πλέον. Άρα μπορεί μέσα στον Δεκέμβριο να έχουμε πάλι τέτοια φαινόμενα που να γεμίσουν τα φράγματα», κατέληξε ο Βαγγέλης Μαμαγκάκης.
Κοντά στο 100% η Ιεράπετρα
Χάρη στις βροχές της 15ης Οκτωβρίου, σήμερα το φράγμα Μπραμιανών στην Ιεράπετρα έχει φτάσει τα 14 εκατομμύρια κυβικά νερού, από τα περίπου 15 εκατομμύρια κυβικά νερού που είναι η χωρητικότητά του.
Τα στοιχεία αυτά δίνει ο αρμόδιος ΤΟΕΒ, τονίζοντας ότι, παρά τις τεράστιες ανάγκες των θερμοκηπιακών καλλιεργειών της Ιεράπετρας και την έλλειψη βροχών από τα μέσα Οκτωβρίου και μετά, την κατάσταση κυριολεκτικά την έσωσε το γεγονός ότι είχαν εμπλουτιστεί οι αυτοσχέδιες λιμνοδεξαμενές, που διατηρούν στις μονάδες τους οι παραγωγοί, κάνοντας σημαντική οικονομία στο νερό του φράγματος.
Έτσι, μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα θεωρείται κάτι παραπάνω από σίγουρο ότι το φράγμα θα γεμίσει άνετα και θα καλυφθεί στο 100% της χωρητικότητάς του.
Στη Μεσαρά
Στη Μεσαρά, πολύ καλά είναι στα στοιχεία και για το φράγμα της Φανερωμένης. Ο πρόεδρος του ΤΟΕΒ στο Τυμπάκι, Βαγγέλης Τσιμπραγάκης, είπε στη “Νέα Κρήτη” ότι «πέρυσι, λόγω των χιονιών, ο ποταμός έφερνε νερό και το καλοκαίρι στο φράγμα. Αυτό δημιούργησε πολύ ευνοϊκές συνθήκες για την πλήρωση του φράγματος. Και παρότι η χρονιά ήταν πολύ απαιτητική στην κατανάλωση, αφού ποτίζαμε μέχρι και τώρα τις τελευταίες μέρες, το φράγμα “άντεξε”. Και έχει αποθεματικό 6,5 εκατομμύρια κυβικά νερού, με συνολική χωρητικότητας τα 18 εκατομμύρια κυβικά. Το φράγμα σήμερα το κλείσαμε για να μαζέψει νερό. Γιατί δεν ξέρουμε τι θα έχουμε την επόμενη χρονιά και καλό είναι να ξεκινάμε το φράγμα από καλά επίπεδα. Άλλωστε, ήδη έχει τελειώσει η ποτιστική περίοδος και για τις ελιές».
Στο φράγμα Ινίου-Μαχαιράς
Ανοιχτό παραμένει και το φράγμα Ινίου-Μαχαιράς. Βρίσκεται σε απόσταση 38 χιλιομέτρων νότια του Ηρακλείου και ανάμεσα στους οικισμούς Ίνι και Μαχαιρά του δήμου Μινώα Πεδιάδος. Με χωρητικότητα που αγγίζει τα 1.750.000 κυβικά, σήμερα είναι σχεδόν άδειο, αλλά γεμίζει εύκολα από ρέματα της περιοχής και αναμένεται σύντομα ο εμπλουτισμός του από τις βροχές που περιμένουμε.
Όλοι πάντως που μίλησαν στη “Νέα Κρήτη” ξεκαθάρισαν ότι φέτος ο χειμώνας δεν έχει ακόμα δείξει τις... διαθέσεις του, ενώ ο φετινός Νοέμβριος δεν είχε καμία σχέση με τους προηγούμενους Νοέμβρηδες στην Κρήτη, που μας έφερναν υψηλά επίπεδα βροχής και γέμιζαν τα φράγματα πάρα πολύ νωρίς. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, και τις χιονοπτώσεις που είχαμε τόσο το 2020 όσο και το 2021. Ωστόσο, ήδη είμαστε σε καλό δρόμο για να ξαναδούμε να γεμίζουν τα φράγματα και οι λιμνοδεξαμενές.
Με κακοκαιρία φεύγει ο Νοέμβριος
Θα “ανοίξουν οι ουρανοί” στην Κρήτη πάλι, σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής εκτιμήσεις των μετεωρολόγων, για την αυριανή ημέρα. Έτσι, για αύριο Τετάρτη 30 Νοεμβρίου, ο μετεωρολόγος και διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Κώστας Λαγουβάρδος δηλώνει στη “Νέα Κρήτη” ότι από τα έντονα καιρικά φαινόμενα περιμένουμε ότι θα επηρεαστεί τόσο το νησί μας όσο και η υπόλοιπη Ελλάδα, ενώ ο Δεκέμβριος από την Πέμπτη και μετά θα έχει τα χαρακτηριστικά των σχετικά φυσιολογικών θερμοκρασιών, με την υποχώρηση των βροχών και την ενίσχυση των νοτιάδων. Μάλιστα, ως προς τα βροχομετρικά στοιχεία που αφορούν στο νησί μας, ο Κώστας Λαγουβάρδος ξεκαθάρισε ότι, όπως όλα δείχνουν, μετά τις πλημμύρες της 15ης Οκτωβρίου θα έχουμε σημαντικές μεταβολές από τις αυριανές βροχές, με την ευχή όλων βέβαια να μείνουμε στον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα και να μην ξαναμετρήσουμε ζημιές αλλά και θύματα!
Οι ευχές, βέβαια, δε φτάνουν, και για τον λόγο αυτό οι μετεωρολόγοι καλούν τις αρμόδιες υπηρεσίες και τους επικεφαλής της Πολιτικής Προστασίας να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα και να βρίσκονται σε ετοιμότητα. Ο Κώστας Λαγουβάρδος, συγκεκριμένα, τόνισε στη “Νέα Κρήτη” τα εξής: «Αυτό που είναι ανησυχητικό είναι η Τετάρτη, γιατί πλέον η χώρα μας θα επηρεαστεί από ένα βαρομετρικό χαμηλό που θα έρθει από την περιοχή της κεντρικής Μεσογείου προς το Ιόνιο και θα προκαλέσει βροχές και καταιγίδες στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας. Σε αυτές τις περιοχές περιλαμβάνεται και η Κρήτη».
Πάντως, ο μετεωρολόγος και διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Κώστας Λαγουβάρδος, επισήμανε ότι σήμερα Τρίτη «θα έχουμε καλύτερη εικόνα για την ακριβή τροχιά του φαινομένου, ώστε να δούμε ποιες περιοχές θα επηρεαστούν περισσότερο. Αλλά θα είναι μια μέρα που θέλει προσοχή, γιατί εκτιμούμε ότι θα έχουμε αρκετά μεγάλα ύψη βροχής και πιθανόν να έχουμε και κάποια προβλήματα».
Ωστόσο, μέχρι χθες στο “κάδρο” ήταν και το νησί μας. «Αυτή τη στιγμή», σύμφωνα με όσα μας είπε ο Κώστας Λαγουβάρδος, «αρκετές περιοχές της Δυτικής Ελλάδας, της Πελοποννήσου αλλά και της Κρήτης είναι μέσα στις περιοχές όπου αναμένεται να έχουμε σημαντικά ύψη βροχής».
Απαντώντας στο ερώτημά μας, αν η πρόβλεψη αφορά σε ολόκληρη την Κρήτη ή σε μέρος αυτής, ο διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Κώστας Λαγουβάρδος ήταν σαφέστατος: «Αυτό το φαινόμενο θα επηρεάσει το μεγαλύτερο μέρος του νησιού. Έχει μία παραπάνω εμμονή κυρίως στις νοτιότερες περιοχές, γιατί θα έχουμε νοτιάδες. Αλλά θα έχουμε και καταιγίδες και στα βόρεια, δηλαδή μέσα και στις μεγάλες πόλεις. Εκτίμησή μου είναι ότι οι περισσότερες βροχές θα είναι προς τον Νότο, αλλά θα έχουμε μια καλύτερη εικόνα αύριο (σ.σ. σήμερα)».
Σύμφωνα με τον ίδιο, χθες αλλά και σήμερα οι άνεμοι γενικά θα διατηρηθούν σε βόρειες διευθύνσεις, αλλά από αύριο Τετάρτη οι άνεμοι θα στραφούν σε νοτιάδες, που στην Κρήτη θα κυμαίνονται από 4 έως 5 μποφόρ, με λίγο πιο ήπιες θερμοκρασίες σε σχέση με τις σημερινές. Μάλιστα, σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα, όπως εξηγεί ο Κώστας Λαγουβάρδος, οι θερμοκρασίες θα είναι καλές για να αποφύγουν οι πολίτες τη θέρμανση, ενώ ο καιρός θα είναι ακόμα πιο ζεστός από την Πέμπτη με Παρασκευή και μετά.
«Μπαίνοντας ο Δεκέμβριος δε θα έχουμε βροχές και οι θερμοκρασίες θα είναι περίπου στα κανονικά επίπεδα για τις πρώτες ημέρες του μήνα», επισήμανε ο κ. Λαγουβάρδος.
Μικρά φράγματα αποταμίευσης νερού στην Κρήτη
Μικρά φράγματα αποταμίευσης νερού στην Κρήτη θα μπορούσαν να απαλλάξουν το νησί μας από την απειλή της λειψυδρίας και τελικά της ερημοποίησης, με τα σημάδια του φαινομένου να είναι ορατά, αφού τη μια μέρα μέρα “πνίγεται” μέρος του νησιού και την άλλη μέρα λειώνουμε από τη ζέστη.
«Φράγματα για τον σκοπό αυτό δε γίνονται παντού. Θα μπορούσαμε να τα δημιουργήσουμε ανάλογα με την υφή του εδάφους, την κλίση και τα βροχομετρικά στοιχεία κάθε περιοχής», ξεκαθάρισε μιλώντας στη “Νέα Κρήτη” ο γεωλόγος Γιάννης Κοϊνάκης, που μέχρι να συνταξιοδοτηθεί ήταν στέλεχος του πρώην ΙΓΜΕ και νυν Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών. Μας μίλησε, επίσης, για την πανάρχαια μέθοδο των ανθρώπων της υπαίθρου (που σήμερα εφαρμόζεται, αλλά πολύ περιορισμένα) να δημιουργούν στα χωράφια τους λιμνοδεξαμενές, για τη συγκέντρωση του βρόχινου νερού, μετατρέποντας ακόμα και ξηρικές περιοχές σε ποτιστικές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την παραγωγική διαδικασία και το ίδιο το περιβάλλον!
Εκατοντάδες εκατομμύρια κυβικά νερού καταλήγουν κάθε χρόνο στη θάλασσα της Κρήτης, αν λάβουμε υπόψη τα κρητικά βουνά, τις χιονοπτώσεις και τους ποταμούς που διέρχονται τις ορεινές και τις πεδινές εκτάσεις, που εκβάλλουν στις θαλάσσιες περιοχές κάθε νομού του νησιού μας. Επομένως, μέσα από μικρά φράγματα αλλά και αυτοσχέδιες λιμνοδεξαμενές, που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν οι ίδιοι οι αγρότες, πόσο μεγάλη θα μπορούσε να ήταν η εξοικονόμηση του νερού;
«Αν θα πάτε στο Οροπέδιο του Λασιθίου, θα δείτε τέτοιες δεξαμενές που έχουν εκεί οι άνθρωποι και τις χρησιμοποιούν είτε μαζεύοντας βρόχινο νερό, είτε αντλώντας το νερό από πηγάδια. Αυτές είναι μικρές παρεμβάσεις που βοηθούν τους ανθρώπους να παράγουν. Υπάρχουν όμως και άλλες πάρα πολλές παρεμβάσεις που μπορούμε να κάνουμε. Για παράδειγμα, παλιότερα οι άνθρωποι καλλιεργούσαν εκτάσεις φτιάχνοντας πεζούλες με τράφους, που προστάτευαν τα εδάφη και είχαμε λιγότερες ζημιές λόγω της λιγότερης παράσυρσης του υδροφόρου ορίζοντα», είπε χαρακτηριστικά στη “Νέα Κρήτη” ο γεωλόγος και πρώην διευθυντής του ΙΓΜΕ Ρεθύμνου Γιάννης Κοϊνάκης.
«Όλα αυτά ήταν σημαντικά. Σήμερα όμως έχει αλλάξει η εποχή. Μιλάμε για άλλα δεδομένα τώρα, άλλες δραστηριότητες του ανθρώπου, άλλες προτεραιότητες κ.λπ. Η βάση για να ξεκινήσουμε και να διερευνήσουμε τέτοια θέματα είναι μία μελέτη ανά υδρολογική λεκάνη», σύμφωνα με τον Γιάννη Κοϊνάκη.
Μάλιστα, όπως επισημαίνει στην εφημερίδα μας, τέτοιες δεξαμενές επιβάλλονται σήμερα μέσα από επενδύσεις που χρηματοδοτούνται, σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες. «Στα θερμοκήπια, όπως γνωρίζω, οι μελέτες κατασκευής τέτοιων μονάδων ζητούν από τον επενδυτή να κάνει τέτοιες λιμνοδεξαμενές. Κι αυτό για να συγκεντρώνουν το νερό που πέφτει πάνω στα θερμοκήπια σε δεξαμενή ανάλογου κυβισμού και έκτασης με βάση το μέγεθος της κάθε θερμοκηπιακής εγκατάστασης», ανέφερε στη “Νέα Κρήτη” ο γεωλόγος Γιάννης Κοϊνάκης.
Στο ερώτημά μας σχετικά με την ποιοτική υπεροχή που έχει το βρόχινο νερό σε σχέση με το νερό από τις γεωτρήσεις και τα πηγάδια, ο κ. Κοϊνάκης απαντάει πως αυτό είναι σχετικό ανάλογα με την περιοχή: «Σε κάποιες περιοχές είναι ποιοτικά πολύ χρήσιμο το βρόχινο νερό, γιατί, αν δεν έχουμε το νερό της βροχής, αναγκαζόμαστε και χρησιμοποιούμε υποβαθμισμένα νερά. Θέλω να πω, δηλαδή, ότι σε κάθε περιοχή έχει διαφορετική αξία αυτή η παράμετρος. Αν θα πάτε, δηλαδή, σε μια περιοχή που έχει άφθονο νερό, δε θα έχει σημασία η διαφορά της ποιότητας του βρόχινου νερού με το νερό της περιοχής. Αν όμως πάτε σε μια περιοχή που έχει υφάλμυρο νερό, τότε και το λίγο βρόχινο θα μπορεί να ανεβάσει την ποιότητα του υφάλμυρου νερού».
Βέβαια, σε κάθε περίπτωση, το νερό της βροχής είναι απαλλαγμένο από το χλώριο, κάτι στο οποίο ο Γιάννης Κοϊνάκης αναφέρει πως λόγο έχουν οι γεωπόνοι ως προς την επίπτωση ή όχι της χλωρίωσης του νερού στα φυτά που το χρησιμοποιούν.
Υπόγειες δεξαμενές στα σπίτια!
Αξίζει να σημειωθεί, τέλος, ότι σε παλιότερες δεκαετίες, η συλλογή του βρόχινου νερού ήταν μία ευρέως διαδομένη και συνήθης μέθοδος των ανθρώπων, στην προσπάθειά τους να επιβιώσουν καλλιεργώντας τη γη τους. Μάλιστα, ακόμα και κάτω από τα σπίτια τους, οι άνθρωποι διατηρούσαν δεξαμενές οι οποίες τροφοδοτούνταν από το νερό που έπεφτε τις ημέρες των βροχοπτώσεων. Γι’ αυτό μέχρι και σήμερα σε παλιά σπίτια ακόμα και μέσα στις πόλεις βλέπουμε να υπάρχουν τέτοιες υπόγειες δεξαμενές, κάτω από το πάτωμα των σπιτιών.
Ιδιαίτερα σε νησάκια της Ελλάδας που αντιμετωπίζουν πρόβλημα ξηρασίας, ακόμα μέχρι σήμερα πολλοί μαζεύουν το νερό της βροχής, εκμεταλλευόμενοι τις υδρορροές των κτηρίων, μέσω των οποίων το αποθηκεύουν σε δεξαμενές που έχουν δημιουργήσει στους κήπους και τις αυλές τους.
Έχει αναπτυχθεί για τη συλλογή του βρόχινου νερού μια ολόκληρη φιλοσοφία, με πολλούς ανθρώπους να έχουν αναθέσει σε μελετητές τη διασύνδεση του κτηρίου τους με δεξαμενές, για να μαζεύουν το νερό της βροχής και να το χρησιμοποιούν για τις ανάγκες των φυτών τους, ακόμα και για την παραγωγή οπωροκηπευτικών σε καλλιέργειες έξω από τα σπίτια τους.
