Αυξάνονται μέρα με την ημέρα τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και στην Κρήτη, με τις καταγγελίες να πέφτουν «βροχή» στην Ελληνική Αστυνομία και με το συμβουλευτικό κέντρο του Συνδέσμου Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου και Νομού Ηρακλείου να καταγράφει χιλιάδες ώρες συμβουλευτικής. Τα κορίτσια είναι εκείνα που κατά πλειοψηφία βρίσκονται αντιμέτωπα με κακοποιητικές συμπεριφορές, ενώ δυστυχώς από τα στοιχεία προκύπτει αύξηση και των αδικημάτων της προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας...
Δεν έχουν τέλος τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Κυρίως γυναίκες και παιδιά, πίσω από τις κλειστές πόρτες ενός υποτιθέμενου ασφαλούς περιβάλλοντος, βιώνουν έναν πραγματικό εφιάλτη. Και μπορεί τα τελευταία χρόνια η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης να έφερε πίεση και να προκάλεσε την κινητοποίηση της Πολιτείας, που έσπευσε να δημιουργήσει τα Γραφεία Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας στις κατά τόπους Διευθύνσεις της Αστυνομίας, ωστόσο η πανδημία και κυρίως ο εγκλεισμός δυσκόλεψαν την επικοινωνία των ανθρώπων, ξύπνησαν ένστικτα και συναισθήματα αρνητικά και προκάλεσαν την έξαρση του φαινομένου.
O εγκλεισμός εξαιτίας της πανδημίας μάς δίδαξε πολλά. Μας δίδαξε κυρίως πως ο άνθρωπος, όταν τον κλείσεις μέσα, όταν τον περιορίσεις, δε βελτιώνεται. Αγριεύει
«O εγκλεισμός εξαιτίας της πανδημίας μάς δίδαξε πολλά. Μας δίδαξε κυρίως πως ο άνθρωπος, όταν τον κλείσεις μέσα, όταν τον περιορίσεις, δε βελτιώνεται. Αγριεύει», λέει χαρακτηριστικά η πρόεδρος του Συνδέσμου Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου και Νομού Ηρακλείου, κ. Μαίρη Παχιαδάκη, μιλώντας στη «ΝΚ»
Είναι χαρακτηριστικό, άλλωστε, το γεγονός πως, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, τα καταγεγραμμένα αδικήματα από 414 το 2020 έφτασαν το 2021 τα 660, ενώ στο πρώτο τετράμηνο του 2022 έχουν καταγραφεί 261, αριθμός που δεν αφήνει και πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για το πώς θα κυλήσει η χρονιά.
«Είναι αλήθεια πως οι καταγγελίες έχουν αυξηθεί, αλλά αυτό είναι θετικό θα λέγαμε, γιατί αποδεικνύει πως τα αδικήματα που διαπράττονται μέσα στην εστία πια καταγγέλλονται και τα στόματα ανοίγουν», λέει η Σοφία Λογαρίδου, προϊσταμένη του Γραφείου Ενημέρωσης Δημοσιογράφων Αστυνομικών Υπηρεσιών Κρήτης.
Ως φυσικό επακόλουθο της αύξησης των καταγγελιών, ανοδικά κινούνται και οι συλλήψεις, καθώς, από τις 208 που έγιναν το 2020 και αφορούσαν σε αδικήματα του νόμου της ενδοοικογενειακής βίας, φτάσαμε το 2021 στις 491, ενώ στο πρώτο τετράμηνο του 2022 έχουν γίνει ήδη 199.
«Αυτό που με φοβίζει είναι το γεγονός πως η ελληνική επαρχία αντιμετωπίζει το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας σε μεγαλύτερη διάσταση από τα αστικά κέντρα», λέει, μιλώντας στη “Νέα Κρήτη”, ο Κωνσταντίνος Κουτρουμπής, δικηγόρος, υπεύθυνος της Επιτροπής Συνταγματικών Ελευθέριων και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΔΣΗ, σημειώνοντας εμφατικά πως είναι ζήτημα κυρίως στερεοτύπων, διαμορφωμένων από αιώνες, που, παρά την προσπάθεια που γίνεται τα τελευταία χρόνια, δεν έχουν αμβλυνθεί. «Χρειάζεται χρόνο και δυστυχώς η κοινωνία δε μας τον δίνει αυτό τον χρόνο», σημειώνει ο κ. Κουτρουμπής.
Τα αδικήματα της ενδοοικογενειακής βίας
Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία (Ν. 3500/2006), ως ενδοοικογενειακή βία νοείται η τέλεση αξιόποινης πράξης σε βάρος μέλους της οικογένειας - γυναίκες, άνδρες και παιδιά - σύμφωνα με τα άρθρα 6 («ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη»), 7 («ενδοοικογενειακή παράνομη βία και απειλή»), 8 («βιασμός και κατάχρηση σε ασέλγεια») και 9 («ενδοοικογενειακή προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας»).
Στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης προβλέπεται πως η ενδοοικογενειακή βία συνίσταται «σε πράξεις φυσικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής ή οικονομικής βίας, οι οποίες συμβαίνουν εντός της οικογένειας ή οικογενειακής μονάδας ή μεταξύ πρώην ή νυν συζύγων ή συντρόφων, ανεξάρτητα ή όχι του κατά πόσο ο δράστης μοιράζεται ή έχει μοιραστεί την ίδια κατοικία με το θύμα».
Αυτό που μας προβληματίζει είναι η ολοένα αυξανόμενη “σφοδρότητα” της βίας που καταγράφουμε
«Αυτό που μας προβληματίζει είναι η ολοένα αυξανόμενη “σφοδρότητα” της βίας που καταγράφουμε», λέει η Ελένη Γερακάκη, κοινωνική επιστήμονας, ειδικός Ψυχικής Υγείας του Συνδέσμου Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου και Νομού Ηρακλείου, υπογραμμίζοντας πως «ακόμα και περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας που μπορεί να είχαν “μονάχα” μια ψυχολογική ή οικονομική διάσταση, πια έχουν φτάσει στο σημείο της χειροδικίας και της έντονης σωματικής βίας».
Προς επίρρωση αυτής της παρατήρησης, στα στοιχεία του Συνδέσμου Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου και Νομού Ηρακλείου φαίνεται ότι ο αριθμός των περιστατικών που επικοινώνησαν με τον φορέα και παραπέμφθηκαν σε νοσοκομείο το 2021 σχεδόν τετραπλασιάστηκε σε σχέση με το 2020, καθώς από 23 άτομα το 2020 έφτασαν τα 91 το 2021.
Όπως φαίνεται από τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, γυναίκες και παιδιά είναι κυρίως τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, με την αύξηση το 2021 σε σύγκριση με το 2020 να φτάνει το 51%. Συγκεκριμένα, το 2020 καταγράφηκαν συνολικά 294 θύματα γένους θηλυκού, ενώ το 2021 ο αριθμός αυτός ανέβηκε σε 444 και το α’ τετράμηνο του 2022 έχουν ήδη καταγραφεί 196 θύματα του ίδιου φύλου.
Αξίζει να σημειωθεί πως δεν είναι λίγες οι φορές που οι γυναίκες μπαίνουν στον ρόλο του κακοποιητή. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας για την Κρήτη, το 2020 θύματα ενδοοικογενειακής βίας έπεσαν 89 άνδρες, το 2021 ο αριθμός των αρρένων θυμάτων ανήλθε σε 118, ενώ στο α’ τετράμηνο του 2022 έχουν ήδη καταγραφεί 51 θύματα του ίδιου φύλου.
Το προφίλ του εγκλήματος
Σε ό,τι αφορά τους δράστες, βέβαια, αυτοί είναι κατά κύριο λόγο άνδρες ηλικίας 35 έως 60. Δυστυχώς, από τα στοιχεία φαίνεται να αυξάνονται προοδευτικά και οι ανήλικοι δράστες, με τις πρώτες καταγραφές να αφορούν δράστες ηλικίας από 13 ετών και άνω.
Σωματική βλάβη και απειλή είναι τα κυρίαρχα αδικήματα που καταγγέλλονται, ενώ από τα στοιχεία προκύπτει πως προοδευτικά αυξάνονται τα περαστικά προσβολής γενετήσιας αξιοπρέπειας.
«Τα εγκλήματα της γενετήσιας αξιοπρέπειας και γενικότερα τα εγκλήματα σε βάρος της γενετήσιας ελευθερίας, που τελούνται είτε μεταξύ συγγενών είτε πρώην συγγενών βάσει συνθηκών, περιλαμβάνονται στον γενικότερο νόμο της ενδοοικογενειακής βίας και φυσικά έχουμε καταγράψει και τέτοια περιστατικά εγκλημάτων», σημειώνει η εκπρόσωπος της Αστυνομίας, υπογραμμίζοντας πως η σχέση των συζύγων και των τέως συζύγων ή ερωτικών συντρόφων εμφανίζεται ως η συχνότερη σχέση μεταξύ θυμάτων και δραστών αυτής της παραβατικότητας.
Η ενδοοικογενειακή βία στην Κρήτη τα έτη 2020 έως 2022 σε αριθμούς ΕΔΩ
Θύματα γονείς και δράστες τα ίδια τους τα παιδιά
Στα ανησυχητικά των ευρημάτων - που δυστυχώς επιβεβαιώνει και η επικαιρότητα - τα πολλά περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας με θύματα γονείς και δράστες τα ίδια τους τα παιδιά...
«Δυστυχώς έχουμε μάθει να επικοινωνούμε με τη βία», σημειώνει η κ. Γερακάκη, που υπογραμμίζει την ανάγκη τα θύματα να δημιουργούν ένα πλάνο ασφαλείας πριν από ένα βίαιο ξέσπασμα, καθώς κανείς δεν ξέρει πώς και πότε ένα περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας θα εξελιχθεί. «Στατιστικά έχει αποδειχτεί πως πρόκειται για επαναλαμβανόμενα περιστατικά και μάλιστα με μια σοβαρότητα που σταδιακά αυξάνεται», τονίζει η κ. Λογαρίδου.
«Το πρώτο πράγμα που πρέπει να συμβεί είναι τα θύματα να μιλήσουν. Θα είχαμε προλάβει πολλά περιστατικά με τραγική κατάληξη αν είχαμε κάνει έναν «έλεγχο κινδύνου» μέσα στο σπίτι, να δούμε ως πού είναι ικανός να φτάσει ένας κακοποιητής», σημειώνει η Μαίρη Παχιαδάκη, που εδώ και χρόνια κάνει αυτή την έκκληση στις γυναίκες και γενικά σε κάθε θύμα βίας.
Αστυνομία: Οι καταγγελίες και η διαχείρισή τους
Να μιλήσουν τα θύματα λοιπόν. Αλλά πού; Είναι το ερώτημα που αυθόρμητα τίθεται. Υπάρχουν ευήκοα ώτα; «Το Αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας έχει δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στον έλεγχο και τη διαχείριση τέτοιων περιστατικών. Για τον λόγο αυτό λειτουργεί ειδικό Τμήμα Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας σε επίπεδο Αρχηγείου, αλλά και στις Γενικές Αστυνομικές Διευθύνσεις της επικράτειας όπως και σε κάθε Διεύθυνση Αστυνομίας της Κρήτης και γενικότερα της χώρας», τονίζει η εκπρόσωπος της Αστυνομίας, σημειώνοντας πως «στα αστυνομικά τμήματα υπάρχουν αστυνομικοί που διαχειρίζονται με ιδιαίτερο επαγγελματισμό, ικανή εκπαίδευση και ανθρώπινη ευαισθησία αυτά τα περιστατικά».
Πρέπει να ακούσουμε όλοι. Και η κοινωνία και οι φορείς και τα ΜΜΕ
«Πρέπει να ακούσουμε όλοι. Και η κοινωνία και οι φορείς και τα ΜΜΕ. Και πρέπει να δημιουργήσουμε όλοι μαζί ένα περιβάλλον ασφαλείας, εκεί που τα θύματα όχι μόνο θα μπορέσουν να ξεπεράσουν την οδύνη τους, αλλά και να πατήσουν στα πόδια τους με ασφάλεια», σημειώνει ο κ. Κουτρουμπής, τονίζοντας τον σπουδαίο ρόλο που διαδραματίζουν οι οικογένειες των θυμάτων. «Στερεότυπα του παρελθόντος, στάσεις και συμπεριφορές μεσαιωνικές δε χωράνε πια στην κοινωνία μας. Φράσεις όπως “δεν πειράζει, άντρας είναι, ή πού θα πας τώρα;” πρέπει να εξαλειφθούν από την καθημερινότητά μας», λέει χαρακτηριστικά.
Η χώρα διαθέτει κατά γενική ομολογία πια ένα καλά δομημένο νομοθετικό πλαίσιο. Η Αστυνομία έχει την πρόθεση, σωματεία υπάρχουν και η αλληλεγγύη περισσεύει. Ωστόσο γυναίκες και άνδρες, παιδιά και ηλικιωμένοι εξακολουθούν να πέφτουν θύματα ενδοοικογενειακής βίας και όπως είδαμε με ολοένα και με μεγαλύτερη σφοδρότητα.
Τι πρέπει να γίνει
Πώς μπορούμε να το αλλάξουμε αυτό; Οι άνθρωποι που μας μίλησαν είναι κάθετοι: Πρέπει να αλλάξει συθέμελα η ίδια η κοινωνία. Με δεδομένο πως η βία είναι κυρίως θέμα νοοτροπίας, πρέπει να επενδύσουμε σε αυτό. Είναι άμεση ανάγκη να γίνουν παρεμβάσεις στις νεαρές ηλικίες. Στα σχολεία κάθε βαθμίδας. Είναι επίσης καθοριστικός ο ρόλος των σχολών γονέων κι ίσως να πρέπει - άποψη της δημοσιογράφου είναι αυτή - να γίνει και υποχρεωτική η παρακολούθησή τους για τους νέους γονείς. Πρέπει η αλυσίδα διάσωσης και επιβίωσης των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας να λειτουργεί στην εντέλεια. Κι αυτό προϋποθέτει καλή συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων και κυρίως καλή επικοινωνία μεταξύ του κάθε κρίκου και συνέχεια. Δεν αρκεί η καταγγελία. Είναι επιτακτική η ανάγκη παρακολούθησης - σε κάθε επίπεδο - των περιστατικών. Πώς όμως θα γίνει αυτό, όταν οι κοινωνικές υπηρεσίες των Δήμων - που έχουν τον πρώτο λόγο - είναι υποστελεχωμένες και παράλληλα επιφορτισμένες με απίθανες ευθύνες και υποχρεώσεις;
Τα θύματα ενδοοικογενειακής - και όχι μόνο - βίας έχουν ανάγκη ψυχολογικής υποστήριξης και συμβουλευτικής. Το 2021 οι ώρες Συμβουλευτικής του Συνδέσμου Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου και Νομού Ηρακλείου (εξαιρείται η άμεση αντιμετώπιση μέσω Γραμμής SOS) ήταν 3.861, όταν το 2020 ήταν 1.899, σχεδόν διπλάσιες ώρες δηλαδή. Ποια δημόσια δομή υπάρχει για να μπορέσει να σταθεί στο πλάι των θυμάτων; Πότε αλήθεια είναι το επόμενο διαθέσιμο ραντεβού ψυχολόγου σε δημόσια δομή;
«Η καταγγελία μπορεί να γίνει και με ένα απλό τηλεφώνημα στο 100. Ή με ένα SMS στο 100. Αρκεί το SMS να περιλαμβάνει την πληροφορία του τόπου που τελείται το έγκλημα της ενδοοικογενειακής βίας».
