Μία σπουδαία γυναίκα που υπηρέτησε με αφοσίωση τον ελληνικό πολιτισμό και αφιερώθηκε ψυχή τε και σώματι, επί 30 ολόκληρα χρόνια, στην Εθνική Πινακοθήκη, δεν είναι πια μαζί μας. Η Ηρακλειώτισσα Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα έφυγε χθες τα ξημερώματα από τη ζωή σε ηλικία 83 ετών, αφήνοντας πίσω της ένα δυσαναπλήρωτο κενό αλλά και μία σπουδαία παρακαταθήκη.
Ποια ήταν
Η Μαρίνα Λαμπράκη γεννήθηκε στο Αρκαλοχώρι. Παντρεύτηκε σε ηλικία 17 χρονών τον φιλόλογο Δημήτρη Πλάκα. Την περίοδο 1959-1964 φοίτησε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλασική Αρχαιολογία έχοντας πάρει υποτροφία από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ) με θέμα την “Προσωκρατική Φιλοσοφία και Τέχνη”. Τη χρονική περίοδο 1965-1968 παρακολούθησε μαθήματα στην Ιστορία της Τέχνης του καθηγητή Παντελή Πρεβελάκη στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Συνέχισε τα έτη 1968-1971 κάνοντας τις μεταπτυχιακές της σπουδές με υποτροφία του ΙΚΥ στην Ιστορία και Κοινωνιολογία της Τέχνης στο Παρίσι, στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Paris I). Το 1973 έλαβε “Κρατικό Διδακτορικό Δίπλωμα” (“Doctorat d’ Etat es Lettres”) με άριστα (Paris I, Σορβόννη), με τίτλο “Ο Μπουρντέλ και η Ελλάδα”.
Η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια
Το 1975 εκλέχθηκε παμψηφεί ως τακτική καθηγήτρια στην έδρα της Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας, αντικαθιστώντας τον αποχωρήσαντα λόγω ορίου ηλικίας Παντελή Πρεβελάκη και έγινε η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στην ιστορία της Σχολής. Ως επισκέπτρια καθηγήτρια έχει διδάξει σε ξένα πανεπιστήμια της Γαλλίας, των ΗΠΑ, αλλά και στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο. Η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα ήταν ιστορικός Τέχνης, αρχαιολόγος και ομότιμη καθηγήτρια της Ιστορίας της Τέχνης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και από το 1992 υπηρέτησε ως διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου. Επίσης, μεταξύ άλλων, διετέλεσε αναπληρώτρια υπουργός Πολιτισμού-Παιδείας και Θρησκευμάτων της υπηρεσιακής κυβέρνησης με πρωθυπουργό την Βασιλική Θάνου την περίοδο από 28 Αυγούστου έως 23 Σεπτεμβρίου 2015.
Θητεία στην Εθνική Πινακοθήκη
Στη διάρκεια της θητείας της η Εθνική Πινακοθήκη εκσυγχρονίστηκε, ίδρυσε νέα παραρτήματα (Κέρκυρα, Ναύπλιο, Γλυπτοθήκη, Άλσος Στρατού, Γουδή, Μουσείο Καπράλου, Αίγινα), απέκτησε 3.000 νέα έργα, μεταξύ των οποίων δύο πίνακες του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (El Greco), διοργάνωσε σημαντικές εκθέσεις Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών και γνώρισε μεγάλη ανταπόκριση στο κοινό με περίπου 5,5 εκατομμύρια επισκέπτες.
Τα βραβεία
Η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα έχει λάβει πολλά παράσημα και διακρίσεις και έχει βραβευτεί με:
- Το Βραβείο Καζαντζάκη του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης (1985),
- Το Α’ Κρατικό Βραβείο Μελέτης-Δοκιμίου για το βιβλίο “Περί Ζωγραφικής-Αλμπέρτι και Λεονάρντο” (1988),
- Το παράσημο του Ιππότη και Ταξιάρχη Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας (1997 και 2005),
- Το παράσημο του Αλφόνσο του Σοφού του υπουργείου Πολιτισμού της Ισπανίας (2000),
- Τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας (2004),
- Το Βραβείο ΤΕΙ Κρήτης (2005),
- Το Βραβείο International Lions (2006),
- Το Βραβείο XENIA (2006),
- Το παράσημο του Ιππότη και Ταξιάρχη Γραμμάτων και Τεχνών της Ιταλικής Δημοκρατίας (1994 και 2007),
- Το Βραβείο “Αριάδνη” από την Παγκρητική Ένωση Αμερικής (2009),
- Tο παράσημο του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής της Γαλλικής Δημοκρατίας (2011).
Συλλυπητήρια μηνύματα
«Αποχαιρετούμε μία κυρία του σύγχρονου πολιτισμού
Συλλυπητήριο μήνυμα της Αικατερίνης Σακελλαροπούλου
«Με βαθιά θλίψη και συγκίνηση αποχαιρετώ τη Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, την αρχαιολόγο, την ιστορικό Τέχνης, την καθηγήτρια, την ακάματη εργάτρια για τη συντήρηση και ανάδειξη της ελληνικής ζωγραφικής, εκείνη που ποτέ δεν έπαψε να ονειρεύεται «ρεαλιστικά». Τριάντα χρόνια στο τιμόνι του πιο σημαντικού μουσείου της χώρας, της Εθνικής Πινακοθήκης, επιτυγχάνοντας, μέσα από μεγάλα εκθεσιακά γεγονότα, να ενισχύσει τη δημοτικότητά της και να δημιουργήσει έναν σταθερό πυρήνα επισκεπτών, ευτύχησε, μετά από συνεχείς προσπάθειες, να τη δει να αναγεννάται, να εκσυγχρονίζεται μουσειολογικά και αισθητικά, να ανοίγεται στο κοινό όπως το επιδίωξε σε όλη τη μακρά της θητεία: σαν ένας τόπος γνώσης, πνευματικής ανάτασης, αισθητικής καλλιέργειας, εμβάθυνσης στο καλλιτεχνικό συμβάν (...)», δήλωσε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Αικατερίνη Σακελλαροπούλου.
Συλλυπητήριο μήνυμα του Κυριάκου Μητσοτάκη
«Αποχαιρετούμε με θλίψη τη Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα. Μια κυρία του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού, που υπηρέτησε τις τέχνες και για 30 χρόνια κράτησε το τιμόνι της Εθνικής Πινακοθήκης», δήλωσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. «Διατήρησε, έτσι, ολοζώντανο ένα κύτταρο αισθητικής και προσιτό σε όλους έναν πνεύμονα μνήμης και καλλιέργειας. Για να οδηγήσει, πριν φύγει, το αγαπημένο της Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου στη νέα εποχή, μετά την ανακαίνιση και τον εκσυγχρονισμό του. Έργο στο οποίο αφιερώθηκε με πάθος», συνέχισε ο πρωθυπουργός. Και πρόσθεσε: «Όλοι χάνουμε σήμερα μια μορφή δραστήρια, δημιουργική όσο και οικεία. Και, προσωπικά, μια ξεχωριστή φίλη. Συλλυπητήρια στους δικούς της ανθρώπους».
Συλλυπητήριο μήνυμα της Λίνα Μενδώνη
Μόλις πληροφορήθηκε την απώλεια της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Με πραγματική οδύνη αποχαιρετούμε τη Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, τη γυναίκα που αφιερώθηκε ολόψυχα, επί 30 χρόνια, στην Εθνική Πινακοθήκη, στην Τέχνη και στους Έλληνες δημιουργούς. Το πάθος και η αγάπη της για την τέχνη την οδήγησαν σε μια δυναμική πορεία, σε ένα μεγάλο ταξίδι ζωής, από το Αρκαλοχώρι, με τον σύντροφό της Δημήτρη Πλάκα, στην τάξη του Παντελή Πρεβελάκη, και από εκεί στο Παρίσι, στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών ως η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια. Από το 1992, ως διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, υπήρξε η κινητήρια δύναμή της. Οργάνωσε μεγάλες εκθέσεις, κορυφαία πολιτιστικά γεγονότα, όπως την ιστορική πλέον έκθεση του El Greco. Μετέτρεψε το Μουσείο σε μια εξωστρεφή Πινακοθήκη, κέντρο της Ελληνικής Τέχνης, με διεθνείς συνεργασίες, ανοιχτό σε όλο τον κόσμο. Έκανε προσιτό στον κόσμο τον Βρυζάκη, τον Λύτρα, τον Ιακωβίδη, τον Μόραλη, τον Γκίκα, τον Τέτση (...)».
Συλλυπητήριο μήνυμα του Προκόπη Παυλόπουλου
«Η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα αναδείχθηκε, λόγω και έργω, αυθεντική και εμβληματική εκπρόσωπος του ελληνικού αλλά και του ευρωπαϊκού Πολιτισμού εν γένει. Και μόνον η ολοκλήρωση της Εθνικής Πινακοθήκης, έργο ζωής για τη Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, της εξασφαλίζει το μερίδιο αιωνιότητας, το οποίο δικαιωματικώς της ανήκει», δήλωσε ο τέως πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος για τον θάνατο της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα.
Συλλυπητήριο μήνυμα του Τομέα Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ
«Μια επιφανής και δυναμική γυναίκα, η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, δεν είναι πια μαζί μας. Ιστορικός τέχνης, ομότιμη καθηγήτρια της Ιστορίας της Τέχνης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, αρχαιολόγος, αλλά και η μακροβιότερη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης με το πλούσιο συγγραφικό έργο, αποτελούν κάποιους μόνο από τους τίτλους στο πολύπλευρο και σύνθετο βιογραφικό της. Η διοργάνωση και η επιμέλεια σημαντικών εκθέσεων ξένων, όσο και Ελλήνων καλλιτεχνών έχουν συνδεθεί διαχρονικά με το όνομα της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα, που “φεύγει” αφήνοντας σημαντικό έργο στο πεδίο του πολιτισμού», αναφέρει σε συλλυπητήριο μήνυμά του ο Τομέας Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ.
Συλλυπητήριο μήνυμα του Νίκου Ανδρουλάκη
«Ο θάνατος της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα γέμισε θλίψη το πανελλήνιο», τόνισε ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης και πρόσθεσε: «Συνέδεσε το όνομά της με την Εθνική Πινακοθήκη επί δεκαετίες, ανοίγοντας τις πόρτες της τέχνης και των εικαστικών στην ελληνική κοινωνία (...)».
Συλλυπητήριο μήνυμα του Περιφερειάρχη Κρήτης
«Με τη σπουδαία διαδρομή της στον χώρο της Τέχνης, των Γραμμάτων και του Πολιτισμού, η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα κατάφερε να αφήσει με ανεξίτηλα χρώματα το αποτύπωμά της στη νεότερη πολιτιστική ιστορία της Ελλάδας. Γεννημένη στο Αρκαλοχώρι, ως καθηγήτρια Πανεπιστημίου και για πολλά χρόνια ως διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, συνέβαλε καθοριστικά στην ανάδειξη της ιδιαίτερης ταυτότητας του νεότερου ελληνισμού. Ως Περιφέρεια Κρήτης, εκφράζουμε θερμά συλλυπητήρια στους οικείους της. Ας είναι η μνήμη της αιώνια», τόνισε ο περιφερειάρχης Κρήτης, ενώ από την πλευρά του ο δήμαρχος Ηρακλείου υπογράμμισε: «Η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, με αφετηρία τη γενέτειρά της, Κρήτη, και χάρη στις γνώσεις και το έργο της, κατόρθωσε να καταστεί μία από τις πλέον εξέχουσες προσωπικότητες στον σύγχρονο Ελληνικό Πολιτισμό. Με την ευρύτητα του πνεύματός της, με το πάθος που τη διέκρινε για τα εικαστικά επιτεύγματα όλων των εποχών, αγωνίστηκε από όλες τις θέσεις στις οποίες υπηρέτησε και ιδίως ως διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, ώστε να ξεπεράσει η Τέχνη τα στενά όρια των ειδημόνων και να φτάσει στον προορισμό της - σε κάθε πολίτη».
Συλλυπητήριο μήνυμα του Χάρη Μαμουλάκη
«Η Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, η μακροβιότερη Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, μια δυναμική γυναίκα που ξεκίνησε από τον τόπο μας και δημιούργησε σημαντικό, αλλά και πολύπλευρο έργο, δεν είναι πλέον μαζί μας. Διαγράφοντας μια αξιέπαινη πορεία, άνοιξε δρόμους, δημιούργησε τις προϋποθέσεις και έθεσε τις βάσεις για να περάσει η τέχνη σε κάθε πολίτη. Ο θάνατός της μας θλίβει, η πολύτιμη όμως παρακαταθήκη που αφήνει στον τομέα του πολιτισμού, είμαι βέβαιος ότι θα εμπνέει και τις επόμενες γενεές. Στην οικογένεια και τους οικείους της, εκφράζω τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια».
Συλλυπητήριο μήνυμα του Γιάννη Κουράκη
«Με θλίψη πληροφορηθήκαμε την απώλεια μιας Άξιας Ελληνίδας, της Μαρίνας Λαμπράκη - Πλάκα, η οποία με τις ευρύτατες γνώσεις της και το αδιαμφισβήτητο κύρος της, συντέλεσε αποφασιστικά στην εξύψωση και στην παγκόσμια προβολή του Ελληνικού Πολιτισμού.
Είχα την ευκαιρία, ως Υφυπουργός Πολιτισμού, να συνεργαστώ στενά μαζί της και να διαπιστώσω προσωπικά τις πολύπλευρες αρετές και ξεχωριστές ικανότητές της. Μεγάλη ήταν δε, η αγάπη της για τον τόπο καταγωγής της, την Κρήτη, την οποία τιμούσε σε κάθε ευκαιρία.
Η απώλεια της Μαρίνας Λαμπράκη - Πλάκα, στερεί σήμερα την Ελλάδα από ένα πολύτιμο πνευματικό κεφάλαιο και την Εθνική Πινακοθήκη από τις εμπνεύσεις και τα οράματά της, που με μεγάλους αγώνες και προσωπικές θυσίες οδηγούσε πάντα προς υλοποίηση. Το έργο και η τεράστια προσφορά της, θα διατηρούν πάντα ζωντανή τη μνήμη της και θα αποτελούν σταθερή πυξίδα και οδηγό για το μέλλον του Πολιτισμού, στη χώρα που τον γέννησε.»
