Αεροδρόμιο «Νίκος Καζαντζάκης»: Όταν άνοιξαν τα «φτερά» του Ηρακλείου

Κρήτη
Αεροδρόμιο «Νίκος Καζαντζάκης»: Όταν άνοιξαν τα «φτερά» του Ηρακλείου

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η δοκιμαστική πτήση που εγκαινίασε το νέο αεροδρόμιο στις 19 Μαρτίου 1939, μέσα από τα δημοσιεύματα του τοπικού Τύπου - Οι εντυπώσεις, οι διθυραμβικές περιγραφές, η εικόνα μιας ολόκληρης εποχής με ιδιαίτερη ιστορική αλλά και σημειολογική αξία

Η Κυριακή 19 Μαρτίου 1939 για την Κρήτη υπήρξε ιστορική. Ήταν η μέρα που «η πρωτεύουσα ήνοιξε τα ειρηνιχά πτερά της και εις μίαν και ημίσειαν μόνον ώραν, έφερε τον χαιρετισμόν της εις Κρήτην. Την ημέραν αυτήν τα δεσμά έσπασαν. Τα εμπόδια κατέρρευσαν. Και οι ορίζοντες έμειναν ελεύθεροι, ανοικτοί δια την επικοινωνίαν του Ηρακλείου με την ελληνικήν πρωτεύουσαν, με όλον τον κόσμον».

Τα λόγια αυτά αποτελούν μερικά μόνο από τα διθυραμβικά με τα οποία ο ηρακλειώτικος Τύπος υποδέχτηκε την πρώτη δοκιμαστική πτήση στο μόλις αποπερατωμένο αεροδρόμιο του Ηρακλείου. Μια πτήση που «έστειλε το ωραίον μήνυμα εις όλον τον κόσμον. Ο μύθος του Ίκαρου έγινε πραγματικότητα και εις την ίδιαν του πατρίδα», όπως γράφει στο φύλλο της πρωίας Τρίτης 21 Μαρτίου 1939 της εφημερίδας «Ανόρθωσις», που τιμούνταν τότε «κατά φύλλον δραχ. 3», μέσω του ψηφοποιημένου και προσβάσιμου στο διαδίκτυο αρχείου της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηρακλείου.

«Εξ ολοκλήρου μετάλλινον»

Το πρώτο εκείνο αεροσκάφος στην ιστορική δοκιμαστική πτήση «τύπου Γιούγκερς 52 είνε είκοσι θέσεων, εις πολυτελεστάτην αίθουσαν, τρικηνητήριον, εξ ολοκλήρου μετάλλινον, μεγίστης αντοχής και σταθερότητας». Η ανάσυρση από την ιστορική μνήμη με τη γλώσσα και την ορθογραφία της εποχής των γεγονότων, μέσα από την πένα των δημοσιογράφων του τότε, αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία με δεδομένες τις εν εξελίξει εργασίες για την κατασκευή του νέου αεροδρομίου στο Καστέλι, καθώς και των σχεδίων για αξιοποίηση του σημερινού αερολιμένα όταν «αποστρατευτεί». Η πρώτη εκείνη «πρωινή» δοκιμαστική πτήση από την Αθήνα «ύπερθεν του Ηρακλείου και των επαρχιών Τεμένους-Μαλεβυζίου» και η απογευματινή από Ηράκλειο προς Τατόι, η οποία «υπήρξε κάτι το ασύγκριτον εις σταθερότητα και ηρεμίαν πορείας», έγινε δεκτή από χιλιάδες κόσμου που «ανέμενε καρτερικά», «παρά το ψύχος».

Μέσα σε ένα κλίμα πανηγυρικό, ο κόσμος είχε την ευκαιρία να δει από κοντά το αεροσκάφος σε ένα αεροδρόμιο όπου ακόμα δεν είχε κατασκευαστεί το κυρίως κτήριο, ούτε βασικές υποδομές, με τις πληροφορίες του Τύπου να δίνουν την ημερομηνία της 15ης Απριλίου ως εκείνη έναρξης της γραμμής Αθήνας-Ηρακλείου και να ενημερώνουν το αναγνωστικό κοινό για τα επόμενα σχέδια στη νέα εποχή που ξεκίνησε με εκείνη τη δοκιμαστική πτήση, σημαίνοντας για το Ηράκλειο «το άνοιγμα των οριζόντων προς όλας τας κατευθύνσεις διά την πρόοδον και την κατάκτησιν του πολιτισμού».

Σε πρώτη φάση λοιπόν η επόμενη γραμμή θα ήταν εκείνη που θα συνέδεε κατόπιν σχετικής συμφωνίας το Ηράκλειο με την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ενώ το αεροδρόμιο αναμενόταν να χρησιμοποιήσουν για τις πτήσεις τους οι διεθνείς αεροπορικές εταιρείες της εποχής, με τον συντάκτη να επικαλείται την «Αΐρ Φρανς, την Λουφτ Χάνσα, την Ιμπήριαλ Αϊργουέις, την Ολλανδικήν και την Λοτ της Πολωνίας διά τας μεταξύ Δύσεως και Ανατολής, Βορρά και Νότου συγκοινωνίας».

«Κόμβος (...) με όλο τον κόσμο»

Από το ρεπορτάζ της εφημερίδας τον Μάρτιο του 1939 γίνεται γνωστό, με την εντυπωσιακή ομολογουμένως διατύπωση της εποχής, ότι η πρώτη αυτή πτήση «υπήρξεν απολύτως ικανοποιητική», με «το Ηράκλειον κόμβος εναερίων συγκοινωνιών με όλο τον κόσμο» και ότι διήρκησε μιάμιση ώρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το εν λόγω φύλλο της εφημερίδας σχεδόν μονοπωλεί η είδηση με «πλήρη περιγραφή και εντυπώσεις της πρώτης πτήσεως» της «Ελληνικής Εταιρείας Εναερίων Συγκοινωνιών» με πολύτιμες ιστορικές περιγραφές και στοιχεία, διάχυτη αίσθηση μεγαλείου και παραπομπές στον μύθο του Ίκαρου και του Δαίδαλου, και φυσικά στο ανάκτορο της Κνωσού.

Ο όγκος των πληροφοριών είναι πραγματικά τεράστιος και η επιλογή των πιο χαρακτηριστικών αποσπασμάτων καθόλου απλή υπόθεση. Μέσα από τα κείμενα δε βιώνουμε μόνο τις εντυπώσεις του κόσμου, των συντακτών και των επισήμων, αλλά ανακαλύπτουμε και σημαντικούς σταθμούς στην ιστορία του αερολιμένα “Νίκος Καζαντζάκης”, όπως το ότι «το τεραίν του αεροδρομίου Νέας Αλικαρνασσού, ισοπεδωθέν και διαμορφωθέν πλήρως, είνε καθόλα έτοιμον. Εντός δε των ημερών αρχίζει η ανέγερσις και του μεγαλοπρεπού κτιρίου του αεροσταθμού, καθώς και η κατασκευή των άλλων συμπληρωματικών έργων υποστέγων, δεξαμενών βενζίνης, ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, σηματοδοτών κ.λπ.».

Στο κείμενο του συντάκτη της «Ανόρθωσις» αναφέρεται, «μέχρι της 15ης Απριλίου πιστεύεται ότι θα είνε όλα έτοιμα ώστε ν’ αρχίση πλέον τακτική, δι’ αεροπλάνων της Ελληνικής Εταιρείας Εναερίων Συγκοινωνιών, επικοινωνία της πόλεώς μας μετά της πρωτευούσης».

«Ολίγον προ της 8ης πρωινής»

Έχει ενδιαφέρον πώς περιγράφεται η στιγμή της προσγείωσης του πρώτου εκείνου αεροσκάφους στο αεροδρόμιο Ηρακλείου, οι χώροι πέριξ του οποίου είχαν «κατακλεισθή κυριολεκτικά από πλήθη λαού πάσης τάξεως και ηλικίας αμφοτέρων των φύλων (...). Το αεροσκάφος απογειωθέν εκ του αεροδρομίου του Τατοΐου κατόπιν τηλεγραφήματος εντεύθεν του διοικητού του αεροδρομίου μας κ. Μιχ. Κοζυράκη ότι όλα είναι έτοιμα και ότι οι καιροί είναι ευνοϊκοί, ολίγον προ της 8ης πρωινής ενεφανίσθη περί την ενάτην εις το βάθος του ορίζοντος. Και αφού διέγραψε δυο κύκλους άνωθεν της πόλεως, κατηυθύνθη εις το αεροδρόμιον, όπου και προσεγειώθη με θαυμαστήν δεξιοτεχνίαν και απόλυτον ομαλότητα, υπό τα χειροκροτήματα και τας παντοίας άλλας συγκινητικάς όσον και ενθουσιώδεις εκδηλώσεις του πλήθους που επικείτο ως μια πραγματική ανθρωποθάλασσα και έσπευδε προς το μέρος του μεγαλοπρεπούς αεροσκάφους».

«Εθαυμάσθη από όλους η τελειότητα»

Μαντινάδες, τηλεγραφήματα, περιγραφές σχεδόν μυθιστορηματικές συνθέτουν το σκηνικό εκείνης της ημέρας, όπως αυτό μεταφέρεται μέσα από τις σελίδες του τοπικού Τύπου.

«Μετά την προσγείωσιν, οι αξιωματικοί του πληρώματος και οι επιβαίνοντες του αεροπλοίου ανεπαύθησαν επ’ ολίγον, επετράπη δε και εις τον λαόν να πλησιάση και να περιεργασθή το σκάφος. Εθαυμάσθη από όλους η τελειότητα, η άνεσις και η πολυτέλεια, που αποτελούν τα κυριώτερα χαρακτηριστικά του».

«Υπερθέν του Μαλεβυζίου»

«Ένα όνειρο αφθάστου γοητείας και μεθυστικής γλυκύτητος»

Και ο ενθουσιασμός συνεχίζεται, καθώς η μέρα έχει και άλλες εκπλήξεις. «Η πρώτη δοκιμαστική πτήσις δεν ήτο βέβαια δυνατόν να λήξη με την προσγείωσιν εις το αεροδρόμιον της πόλεώς μας. Υποχρεωτικοί ευγενείς, λεπτότατοι εις όλα, οι κυβερνήται του σκάφους, οι τμηματάρχαι του υπουργείου και οι εκπρόσωποι της Εταιρίας Εναερίων Συγκοινωνιών δέχονται να προσφέρουν το βάπτισμα του αέρος εις ένα μικρόν όμιλον».

Η ολιγομελής ομάδα, στην οποία μετέχει και ο διευθυντής της εφημερίδας, ετοιμάζεται να πετάξει πάνω από το Μαλεβίζι. Και η περιγραφή μοιάζει σχεδόν με τις εντυπώσεις που θα είχε κάποιος από μια διαστημική πτήση... «Κι εντός ολίγου, ομαλά, ήσυχα, χωρίς κραδασμούς, χωρίς καμίαν ενόχλησιν, γίνεται η απογείωσις. Οι επιβαίνοντες δοκιμάζουν κάτι που δίδει την εντύπωσιν ανατροπής των νόμων της βαρύτητος. Τίποτε άλλο. Ύστερα κυριεύονται από ένα ηδονικόν αίσθημα υπεροχής και υπερηφάνειας».

Και αν αυτές οι περιγραφές σάς μοιάζουν εξωπραγματικές, σκεφτείτε πόσοι Κρητικοί είχαν την ευκαιρία το 1939 να μπουν σε ένα αεροσκάφος και να ταξιδέψουν με αυτό.

«Κάτω απλώνεται τώρα η πόλις. Τεράστιος λαβύρινθος με τα στενά δρομάκια, με τα πλακόστρωτα και τα καντούνια, με τα καμπαναριά του Αγίου Μηνά που υψώνονται ως δυο εικέτιδες χείρες προς τον ουρανό με το λιμάνι και τις πλατείες και τους κεντρικούς δρόμους όπου οι άνθρωποι φαίνονται να κινούνται ωσάν μυρμήγκια μέσα στη δαιδαλώδη φωλιά των. Και ύστερα ανοίγεται ο κάμπος του Μαλεβυζίου με τους λοφίσκους και τις ρεματιές του, με τα αμπέλια και τους ελαιώνας του, με τα χωριά και τους συνοικισμούς του. Μια συνεχής εναλλαγή εικόνων και εντυπώσεων ωσάν σε κινηματογραφική ταινία, ένα όνειρο αφθάστου γοητείας και μεθυστικής γλυκύτητος ζωντανεύει και ξετυλίσσεται εμπρός στα έκθαμβα μάτια που δεν προφθάνουν να χορτάσουν αυτό το υπέροχον όραμα».

Ο συντάκτης του ρεπορτάζ δεν μπορεί να... χαλιναγωγήσει τον ενθουσιασμό του: «Το αεροπλάνο σκίζει τους αιθέρας με ορμή αλλά και θαυμαστή σταθερότητα. Καμμιά ταλάντευσις. Καμμία ενόχλησις. Κενά αέρος δεν υπάρχουν αλλά και δεν γίνονται αισθητά λόγω της τελειότητας του αεροσκάφους. Όσον ανοίγεται προς το ύπαιθρο τόσον υψώνεται προς τον συννεφιασμένον ουρανό. Για μια στιγμή ανεβαίνει πάνω απ’ τα νέφη και χάνεται μέσα σε αυτά. Λες και επιχειρεί να φτάση τους γαλάζιους θόλους να εγγίση τα άστρα, να υψώσει τους ανθρώπους ως την θέσι των Θεών».

«Ανόρθωσις» 17 Νοεμβρίου 1934

«Θα γίνη το αεροδρόμιον Ηρακλείου;

Τι αναφέρουν νεώτεραι πληροφορίαι»

Ο ενθουσιασμός του Τύπου, που αντανακλά φυσικά εκείνο των κατοίκων, ήταν απόλυτα δικαιολογημένος μια που το αεροδρόμιο αποτελούσε διακαή πόθο για το Ηράκλειο. Το ζήτημα ήταν «χρονίσαν», όπως καταγράφει το φύλλο της 17ης Νοεμβρίου 1934 της «Ανόρθωσις» με τίτλο «Θα γίνη το αεροδρόμιόν Ηρακλείου; Τι αναφέρουν νεώτεραι πληροφορίαι».

Ο συντάκτης του ρεπορτάζ ασκεί δρυμεία κριτική στους ιθύνοντες, στηλιτεύοντας την τηρουμένη «αχαρακτηρίστου κυβερνητικής ακηδίας ως προς την ταχείαν πραγματοποίησιν της ιδρύσεώς του. Καίτοι εκ πρώτης όψεως φαίνεται εκπληκτικόν, εν τούτοις είναι απολύτως εξηκριβωμένον ότι ευρωπαϊκά κράτη και δη η Γερμανία υπέδειξαν εις την κυβέρνησιν του ηθικού ρυθμού την άμεσον ανάγκην της ιδρύσεως αεροδρομίου εν Ηρακλείω».

Και το ρεπορτάζ συνεχίζεται με πιο αποκαλυπτικές «καθ’ ας έχομεν» πληροφορίες πως «η γερμανική κυβέρνησις ανήγγειλεν ότι εν περιπτώσει μη ενάρξεως των εργασιών εντός εξαμήνου, τότε αύτη θα αναγκασθή να προβή εις την ίδρυσιν του αεροπορικού σταθμού Ηρακλείου δι’ ιδίων της μέσων εκμεταλλευομένη τούτο κατά φυσικήν συνέπειαν και συμφώνως προς τα διεθνή νόμιμα. Το γεγονός εξήγκασε τους αρμοδίους του υπουργείου να ζητήσωσιν την εκ νέου υποβολήν παρά του Νομομηχανικού Ηρακλείου των καταρτισθέντων διά την μελέτην της ιδρύσεως του αεροδρομίου σχεδίων».

Αφού γίνεται αναφορά στη σημασία που θα έχει ένα τέτοιο αεροδρόμιο σε τόσο κομβικό σημείο όπως το Ηράκλειο, ως «θέλει αποβή σταθμός πολυαρίθμων αεροπλάνων εκτελούντων την συγκοινωνίαν Ευρώπης- Ασίας- Αφρικής- Ινδιών» και δη «ενός εκ των πρώτων ελληνικών και διεθνών αεροδρομίων», παρατίθενται τα πρώτα στοιχεία της μελέτης για την κατασκευή του αερολιμένα. «Κατά τας πληροφορίας μας, οι ενταύθα αρμόδιοι αναμένουν τας σχετικάς διαταγάς ίνα προβούν εις την ισοπέδωσιν του χώρου. Το μήκος του αεροδρομίου είναι 7-8 χιλιόμετρα, το δε πλάτος περί τα 3».

Η αμαξιτή οδός

«Επ’ ευκαιρίας δεν είνε άσκοπον να σημειωθεί ότι προ διετίας η Ιταλία εζήτησε όπως εν περιπτώσει ιδρύσεως αεροδρομίου εις Ρουσσές κατασκευασθή αμαξιτή οδός μέχρι της τοποθεσίας “Δυο Αοράκια” ίνα κατά την ώραν του ανεφοδιασμού των αεροπλάνων οι επιβάται επωφελούνται μιας ψυχαγωγίας την οποίαν θα απελάμβανον δι’ επισκέψεως των πέριξ και της πόλεως ιδίως δε του Μουσείου ευρισκομένου εις ουχί σχετικώς μεγάλην απόστα

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News