Σεισμοί: Τα «εξάρια» της εικοσαετίας στην Κρήτη

Κρήτη
Σεισμοί: Τα «εξάρια» της εικοσαετίας στην Κρήτη

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η εφημερίδα «ΝΚ» χρησιμοποιώντας επιστημονικές πηγές και το αρχείο, χαρτογράφησε τους σεισμούς που είχαν μέγεθος 6 και πλέον ρίχτερ από το 2004 ως σήμερα

Τρομακτικές δυνάμεις εδώ και εκατομμύρια χρόνια «σμιλεύουν» το ανάγλυφο της ξηράς και του βυθού της θάλασσας, δημιουργούν βουνά, ανυψώνουν και καταβυθίζουν περιοχές. Δυνάμεις που οι αρχαίοι Έλληνες απέδωσαν στον Εγκέλαδο, το όνομα του οποίου ανακαλούμε στη μνήμη κάθε φορά που η Γη μάς θυμίζει ότι είναι ένας ζωντανός «μηχανισμός» υπό συνεχή εξέλιξη, ένα «εργοτάξιο» που κατακλύζεται από ενέργεια.

Σεισμοί και διάσπαρτα στην περιοχή μας ηφαίστεια υπενθυμίζουν ότι ο κίνδυνος είναι πάντα κάτω από τα πόδια μας και πρέπει να είμαστε συνεχώς προετοιμασμένοι για τις «διαθέσεις» τους. Και ναι μεν με τα ηφαίστεια μπορούμε να νιώθουμε λίγο πιο ήσυχοι, καθώς κατά κανόνα προειδοποιούν, όμως αυτό δεν ισχύει με τους σεισμούς, που δε συνηθίζουν να δίνουν εμφανή σημάδια για το «ξέσπασμά» τους.

Οι πρόσφατες ισχυρές σεισμικές δονήσεις, που αναστάτωσαν την καθημερινότητά μας κυριαρχώντας εως σήμερα στην επικαιρότητα, μας οδήγησαν στην αναζήτηση των ισχυρότερων δονήσεων των τελευταίων χρόνων γύρω από την Κρήτη, που μας έκαναν να στρέψουμε την προσοχή μας στον σεισμικό κίνδυνο και να ανακαλέσουμε στη μνήμη τις οδηγίες που οδηγίες που ακολουθούνται.

Η «ΝΚ» χρησιμοποιώντας τρεις αξιόπιστες επιστημονικές πηγές και το αρχείο, χαρτογράφησε τους σεισμούς που είχαν μέγεθος 6 και πλέον ρίχτερ από το 2004 εως  σήμερα, συνθέτοντας ένα «παζλ» με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον κίνδυνο που κρύβεται κάτω από τα πόδια μας. Για την έρευνα χρησιμοποιήθηκαν τα ιστορικά στοιχεία που υπάρχουν στις διαδικτυακές βάσεις δεδομένων του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Αστεροσκοπείου Αθηνών, του Ευρωμεσογειακού Σεισμολογικού Ινστιτούτου και του Πανεπιστημίου Αθηνών, επιλέγοντας τη δεύτερη πηγή που συνθέτει τα δεδομένα από πολλούς σταθμούς σε ολόκληρη την Ευρώπη για το μέγεθος, καθώς ως γνωστόν στους περισσότερους τουλάχιστον σεισμούς υπάρχουν μικρές αποκλίσεις ανάλογα την πηγή.

Διαβάστε επίσης

⇒Σεισμός: Τα ρήγματα της Κρήτης στο μικροσκόπιο των ειδικών - Πότε θα ενωθεί με την Αφρική (βίντεο)

Ο ρόλος της θάλασσας

Ο χάρτης αποτυπώνει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η θάλασσα, καθώς με το να σημειώνεται εκεί η πλειονότητα των σεισμών αποσβαίνει την ενέργεια που φτάνει ως την ξηρά, με τον επιφανειακό σεισμό ωστόσο στο Αρκαλοχώρι, τα 6 ρίχτερ της 27ης Σεπτεμβρίου ακριβώς κάτω από τον αστικό ιστό, να προσθέτει μια νέα επικίνδυνη «πινελιά» στον χάρτη, υπενθυμίζοντας τόσο σε εμάς όσο και στην επιστημονική κοινότητα ότι η θάλασσα είναι μεν η ασπίδα μας, δε σημαίνει ωστόσο ότι ο Εγκέλαδος εστιάζει αποκλειστικά εκεί τη δράση του. Παράλληλα, η «διαδρομή» του Εγκέλαδου στον χώρο και τον χρόνο ακολουθεί τη γραμμή του γνωστού σεισμικού τόξου, που έχει σαν επίκεντρο την Κρήτη στο σημείο της Λιθοσφαιρικής πλάκας της Αφρικής, που καταβυθίζεται κάτω από την Κρήτη και το Νότιο Αιγαίο.

Η λίστα των σεισμών

Οι 12 σεισμοί με μέγεθος άνω των 6 ρίχτερ που έχουν σημειωθεί στην περιοχή μας έγιναν αισθητοί στο μεγαλύτερο μέρος του νησιού, με πιο νωπά βεβαίως στη μνήμη τα 6,4 ρίχτερ στην Ανατολική Κρήτη στις 12 Οκτωβρίου και τα φονικά και καταστροφικά 6 ρίχτερ στις 27 Σεπτεμβρίου στο Αρκαλοχώρι. Ένα χρόνο πριν, στις 2 Μαΐου 2020 τα 6,6 ρίχτερ νότια της Ιεράπετρας ήταν σχεδόν «πιστό αντίγραφο» των 6,4 ρίχτερ που είχαν σημειωθεί στην ίδια περιοχή την 1η Ιουλίου 2009, προκαλώντας μάλιστα παρόμοιο, ευτυχώς μικρό, τοπικό τσουνάμι, ύψους 30 εκατοστών.

  • Με μέγεθος 6 ρίχτερ πέρασε στη σεισμολογική ιστορία στις 27 Νοεμβρίου 2019, στις 9:23 το πρωί, ένας ακόμα ισχυρός σεισμός, ο οποίος σημειώθηκε στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κυθήρων και Κρήτης σε εστιακό βάθος 67 χλμ., και σήκωσε στο πόδι τους Κρητικούς. Εκείνος ο σεισμός έγινε αισθητός στο Ηράκλειο, στα Χανιά και σε άλλες περιοχές του νησιού, ακόμα και στην Αθήνα.
  • Στις 16 Απριλίου 2015 ο Εγκέλαδος ξυπνούσε ξανά με άγριες διαθέσεις, 6,1 ρίχτερ, 168 χλμ. ανατολικά του Ηρακλείου και 65 χλμ. νοτιοδυτικά της Καρπάθου, σε εστιακό βάθος 30 χλμ.
  • Στις 12 Οκτωβρίου 2013, 6,4 ρίχτερ σημειώνονταν ευτυχώς και πάλι στη θάλασσα ανάμεσα στα Χανιά και τα Αντικύθηρα. Ο σεισμός είχε εστιακό βάθος 47 χλμ. και έγινε αισθητός σε ολόκληρη το νησί, μέχρι την Αθήνα, ακόμη και την Αίγυπτο.
  • Στις 15 Ιουνίου 2013, 6,2 ρίχτερ μάς σήκωσαν στο πόδι, με την ισχυρή σεισμική δόνηση να καταγράφεται στον θαλάσσιο χώρο 143 χιλιόμετρα νότιο-νοτιοανατολικά της Ιεράπετρας, σε εστιακό βάθος 10 χλμ. Ο σεισμός προκάλεσε αναστάτωση και έγινε αισθητός σε διάφορες περιοχές του Ηρακλείου και κυρίως στα νότια παράλια της Κρήτης, χωρίς ωστόσο να καταγραφούν ζημιές.
  • Την 1η Απριλίου 2011 ήταν αρκετά 39 δευτερόλεπτα για να μας θυμίσει ο παλιός, αλλά όχι ξεχασμένος γνώριμος, ο Εγκέλαδος, την ύπαρξή του. Τα 6 ρίχτερ σημειώθηκαν στις 4:29 μ.μ. σε απόσταση 55 χιλιομέτρων δυτικά της Καρπάθου και σε εστιακό βάθος 60 χλμ. Η δόνηση έγινε αισθητή σε ολόκληρο το ανατολικό Αιγαίο, από τα Δωδεκάνησα και την Τουρκία έως την Κύπρο και την Αίγυπτο. Ο σεισμός έγινε ιδιαίτερα αισθητός στο Ηράκλειο και το Λασίθι, με τις μόνες ζημιές που σημειώθηκαν να είναι πτώση σοβάδων και τούβλων από πολυκατοικία στον Μασταμπά πάνω σε σταθμευμένο Ι.Χ. και μικροζημιές σε βιτρίνες καταστημάτων στη Σητεία.
  • Στις 15 Ιουλίου 2008, 6,4 ρίχτερ στη θαλάσσια περιοχή νότια της Ρόδου, σε εστιακό βάθος 60 χλμ., “χόρευαν” όλο το Αιγαίο στους ρυθμούς του Εγκέλαδου. Ο σεισμός στοίχισε τη ζωή σε μία 56χρονη γυναίκα από τη Ρόδο, την ώρα που προσπαθούσε να βγει από το σπίτι της. Εκείνος ο σεισμός έγινε αισθητός σε όλη την Κρήτη, φυσικά τη Ρόδο και τα γύρω νησιά, καθώς επίσης στη Σαντορίνη και τη Σάμο, αλλά και στα τουρκικά παράλια, ενώ έγινε ελαφρά αισθητός και στην Κύπρο.
  • Οι περισσότεροι θυμόμαστε εκείνο το κρύο πρωινό της 8ης Ιανουαρίου 2006, όταν πεταχτήκαμε έντρομοι από τα 6,7 ρίχτερ που σημειώθηκαν στη θαλάσσια περιοχή των Κυθήρων, σε εστιακό βάθος 60 χλμ.
  • Και τέλος η λίστα με τα εξάρια των τελευταίων χρόνων περιλαμβάνει τα 6 ρίχτερ που καταγράφηκαν στις 17 Μαρτίου 2004 στον θαλάσσιο χώρο νότια των Χανίων, σε εστιακό βάθος 24 χιλιομέτρων.

Τα Ρίχτερ και το σεισμικό τόξο της Κρήτης

Τα «εξάρια» επί χάρτου αποτελούν ένα καλό παράδειγμα για να αντιληφθεί κανείς τι σημαίνει το περίφημο σεισμικό τόξο για το οποίο τόσος λόγος γίνεται κάθε φορά που ένας ισχυρός σεισμός σημειώνεται στην περιοχή μας. Οι σεισμοί, εν προκειμένω των τελευταίων 17 χρόνων, οριοθετούν αυτήν ακριβώς τη ζώνη, όπου η Αφρικανική πλάκα βυθίζεται κάτω από την πλάκα του Αιγαίου, όπως σημειώνει ο καθηγητής Γεωφυσικής-Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής ΕΚΠΑ και διευθυντής του Ινστιτούτου Φυσικής Εσωτερικού της Γης και Γεωκαταστροφών του Ερευνητικού Κέντρου του ΕΛΜΕΠΑ Φίλιππος Βαλιανάτος. Και, αν μη τι άλλο, μας υπενθυμίζει ότι βρισκόμαστε στην πιο ενεργή σεισμικά περιοχή της Ευρώπης, που δεν ησυχάζει ποτέ.

Έχει ενδιαφέρον ότι, αν στα νότια η δράση του Εγκέλαδου ακολουθεί τη γραμμή του «τόξου», η εικόνα είναι διαφορετική στον Βορρά της Κρήτης. Εκεί οι περισσότεροι από τους σεισμούς που σημειώνονται είναι οι λεγόμενοι «ενδιάμεσου βάθους», δηλαδή με εστιακό βάθος πάνω από τα 40 με 50 χιλιόμετρα, στον χώρο όπου εξελίσσεται η καταβύθιση της Αφρικανικής τεκτονικής πλάκας κάτω από την Ευρασιατική με κατεύθυνση από Νότο προς Βορρά, δηλαδή από το Νότιο Κρητικό πέλαγος προς το Αιγαίο.

Όπως μας εξήγησε ο κ. Βαλιανάτος, καθώς η πλάκα κινείται προς τα κάτω δημιουργούνται τρομακτικές δυνάμεις πίεσης και θερμοκρασίας, που μετατρέπουν σε πολύ πιο μαλακά τα πετρώματα σε βαθμό που λειώνουν, με το υλικό αυτό να αρχίζει να αναδύεται ως μάγμα πλέον, τροφοδοτώντας το γνωστό ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου, με πιο γνωστά παραδείγματα τα ηφαίστεια της Νισύρου και φυσικά της Σαντορίνης.

Οι πιο ισχυροί και οι πιο επικίνδυνοι

Εκτός από τους σεισμούς που σημειώνονται πάνω-πάνω στο «σεισμικό» λεγόμενο «τόξο», υπάρχει άλλη μια «κατηγορία» σεισμών, οι λεγόμενοι «ενδιαμέσου βάθους», που είχαν πρόσφατα αποτελέσει αντικείμενο έρευνας της «ΝΚ».

Οι σεισμοί αυτοί όμως - οι ενδιάμεσου βάθους - όπως μας είχε εξηγήσει τότε ο διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, πρόεδρος του Συστήματος Προειδοποίησης για Τσουνάμι της UNESCO στον Βορειοανατολικό Ατλαντικό και τη Μεσόγειο, δρ. Γεράσιμος Παπαδόπουλος, σε αντίθεση με τους επιφανειακούς σεισμούς, που έχουν εστιακό βάθος ως τα 50 χιλιόμετρα και απελευθερώνουν σεισμική ενέργεια που διαδίδεται περίπου ομοιόμορφα προς όλες τις κατευθύνσεις, έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, καθώς η σεισμική ενέργεια που απελευθερώνουν δε διαδίδεται ομοιόμορφα αλλά επιλεκτικά, από τις εστίες των σεισμών στον χώρο του Νότιου Αιγαίου προς την πλευρά της Μεσογείου, δηλαδή προς την Κρήτη, τα Δωδεκάνησα και ακόμη μακρύτερα στη Βόρεια Αίγυπτο, λειτουργώντας σαν “μεγεθυντικός φακός”.

Αυτός είναι ο λόγος που, όταν οι σεισμοί αυτοί έχουν μεγάλο μέγεθος, πάνω από 7 ρίχτερ, γίνονται εξαιρετικά καταστροφικοί στις συγκεκριμένες περιοχές.

Επιπλέον, στους επιφανειακούς σεισμούς η θάλασσα αποδεικνύεται σωτήρια, καθώς, ώσπου να μεταφερθεί η ενέργεια στην ξηρά, έχει εξασθενήσει.

Στην περίπτωση όμως των σεισμών ενδιάμεσου βάθους τα πράγματα είναι διαφορετικά. Καταστροφικός σεισμός αυτού του είδους έχει να συμβεί από την ισχυρή δόνηση του 1926. Στη λίστα των ισχυρότερων και καταστροφικότερων σεισμών ενδιαμέσου βάθους περιλαμβάνεται, εκτός από τα 7,4 ρίχτερ της 26ης Ιουνίου 1926, και ο σεισμός με εκτιμώμενο μέγεθος 7,6 βαθμών της Κλίμακας Ρίχτερ που σημειώθηκε στις 12 Οκτωβρίου του 1856. Όπως καταγράφουν πολλές μαρτυρίες και ιστορικά στοιχεία, από εκείνο τον σεισμό ισοπεδώθηκε το Ηράκλειο, ενώ προκλήθηκαν εκτεταμένες καταστροφές στην υπόλοιπη Κρήτη και τη Ρόδο. Στο Ηράκλειο έχασαν τη ζωή τους περίπου 550 άνθρωποι και τραυματίστηκαν περισσότεροι από 630, ενώ οι ζημιές ήταν τρομακτικές. Υπολογίζεται ότι μόνο 8 κτήρια της πόλης έμειναν ανέπαφα. Από τον δε σεισμό του 1926 καταστράφηκαν πολλά κτήρια όχι μόνο στο Ηράκλειο, αλλά και σε άλλες περιοχές της Κρήτης. Από εκείνα τα ρίχτερ δεν αναφέρθηκαν θύματα, αλλά οι άστεγοι ανήλθαν σε περίπου 10.000.

Ο σεισμός του 1926 είχε ένα ακόμα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Εκείνη την περίοδο βρισκόταν στο νησί ο Βρετανός ανασκαφέας της Κνωσού Άρθουρ Έβανς, ο οποίος και βίωσε εκείνη τη σεισμική δόνηση. Ήταν δε τόσο καταλυτική εκείνη η εμπειρία, που τον οδήγησε, όπως προκύπτει από την αλληλογραφία του διάσημου αρχαιολόγου, να ολοκληρώσει τη θεωρία του για την ενοχοποιητική δράση (και) του Εγκέλαδου στην καταστροφή των ανακτορικών κέντρων και των πόλεων της Μινωικής Κρήτης.

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News