Τα Ρίχτερ που συγκλόνισαν Κρήτη και Μεσόγειο

Κρήτη
Τα Ρίχτερ που συγκλόνισαν Κρήτη και Μεσόγειο

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Κρήτη ανυψώνεται και ταξιδεύει προς Νότο

Ο Εγκέλαδος είναι πάντα εδώ. Συνήθως οι επισκέψεις του απλά μας υπενθυμίζουν την παρουσία του και την ανάγκη να είμαστε πάντα σε επιφυλακή. Όπως ελπίζουμε να είναι η καθημερινή εδώ και ένα μήνα παρουσία του στην Κρήτη ευτυχώς με ασθενείς ως τα τώρα σεισμούς.

Η ιστορία της Κρήτης είναι γεμάτη, ωστόσο, με σεισμικές δονήσεις που άφησαν ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στον χώρο και την ιστορική μνήμη. Είτε εκείνους στην προϊστορία, είτε αυτούς στα ιστορικά χρόνια. Οι πρώτοι με τα υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος και τα γεωλογικά ευρήματα να συνθέτουν το σκηνικό του τρόμου και οι δεύτεροι με ιστορικές καταγραφές να μας παρέχουν πολλές ακόμα πιο πολύτιμες πληροφορίες. Όπως ο σεισμός που έχει μείνει στην ιστορία ως ο πιο ισχυρός που ιστορικά πάντα έχει σημαδέψει το νησί μας. Στις 21 Ιουλίου του 365 μ.Χ., τα ρίχτερ με επίκεντρο, όπως εκτιμούν οι σεισμολόγοι, δυτικά της Γαύδου ταρακούνησαν την Κρήτη σε βαθμό που το δυτικό τμήμα του νησιού ανυψώθηκε κατά 9 περίπου μέτρα, ολόκληρη η Κρήτη μετακινήθηκε κατά 15-20 μέτρα προς τα νοτιοδυτικά, πάνω από τον βυθιζόμενο φλοιό της Μεσογείου, ενώ το παλιρροϊκό κύμα που προκλήθηκε έφτασε ως τη Λιβύη και κατά ιστορικές μαρτυρίες κατευθύνθηκε ως τη Σικελία και την Αδριατική.

Τα πιο γνωστά ορατά τεκμήρια της σεισμικής δόνησης των κατ’ εκτίμηση 8,5-8,7 ρίχτερ, που έγινε αισθητή σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου, βρίσκονται στα Φαλάσαρνα και τα ίχνη της συμπληρώνουν το “παζλ” ενός από τα πιο τρομακτικά ξεσπάσματα του Εγκέλαδου στην ήπειρό μας. Τεράστιες μάζες νερού στοίχισαν τη ζωή σε χιλιάδες ανθρώπους της πόλης, ενώ το τοπίο άλλαξε δραματικά, με το αρχαίο λιμάνι να θάβεται κάτω από τόνους επιχώσεων και να μετατρέπεται σε ξηρά. Η πόλη ανασκάπτεται από το 1966 αρχικά σωστικά, ενώ από το 1986 συστηματικά, με την αρχαιολογική σκαπάνη να φέρνει στο φως σταδιακά το αρχαίο λιμάνι, την πόλη και το νεκροταφείο. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι ήδη από τη Μινωική Εποχή ο χώρος κατοικούνταν, ωστόσο τον χαρακτήρα πόλης αρχίζει να αποκτά στις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα, ενώ τη μέγιστη ακμή της τη γνωρίζει μεταξύ 4ου και 3ου π.Χ. αιώνα χάρη στη ναυτική ισχύ που της προσέφερε η λιμενική θέση της.

Οι μεγάλοι σεισμοί

Η αρχαιολογική σκαπάνη έρχεται να συνθέσει το “παζλ” των σεισμών, είτε σκιαγραφώντας το προφίλ τους κατά την προϊστορία, οπότε δεν έχουμε γραπτές πηγές, είτε συμπληρώνοντας τις γραπτές μαρτυρίες κατά τους ιστορικούς χρόνους. Από τους πιο γνωστούς της προϊστορίας δεν είναι άλλοι από τους μεγάλους που σηματοδότησαν το πέρασμα από την εποχή των παλαιών ανακτόρων σε εκείνη των νέων και αυτοί που ενοχοποιούν την ηφαιστειακή έκρηξη της Σαντορίνης για το τέλος του Μινωικού Πολιτισμού.

Ιστορικά οι μεγάλοι σεισμοί, με μεγαλύτερο εκείνο στα Φαλάσαρνα, ξεπερνούν τους 600, με 41 τουλάχιστον από αυτούς να προκαλούν παλιρροϊκό κύμα, ενώ εκατοντάδες μικρότεροι έχουν αφήσει τα σημάδια τους σε ερείπια μινωικών πόλεων. Σε πολλές περιπτώσεις, νομίσματα που αποτελούν μια ισχυρή χρονολογική ένδειξη στο “στρώμα καταστροφής”, ειδικά στην περίπτωση της ρωμαϊκής Γόρτυνας, μας δίνουν ένα σαφή χρονολογικό ορίζοντα που μπορεί να προσδιορίσει με ακρίβεια ιστορικούς, γνωστούς από πηγές, σεισμούς. Υπάρχει όμως και η περίπτωση ενός σεισμού που έμμεσα έδρασε καταλυτικά ώστε ο ανασκαφέας της Κνωσού, ο Βρετανός αρχαιολόγος Άρθουρ Έβανς, να οδηγηθεί σε πολύτιμα συμπεράσματα για τις μελέτες του. Ο λόγος για τον μεγάλο σεισμό της 26ης Ιουνίου 1926, με ένταση 7,6 ρίχτερ, που σημειώθηκε στη Ρόδο και εκτιμάται ότι οδήγησε τον Έβανς στο να ερμηνεύσει πολλά από τα ευρήματά του στο πλαίσιο των αρχαιοσεισμών της Μινωικής Εποχής.

Μάλιστα, τότε ο μεγάλος Βρετανός αρχαιολόγος έστειλε και σχετική ανταπόκριση με φωτογραφίες στην εφημερίδα “Times” του Λονδίνου.

Παλιρροϊκά κύματα

Τα ρίχτερ δε σταμάτησαν ποτέ να ταρακουνούν την Κρήτη ως τα σύγχρονα χρόνια. Ισχυροί σεισμοί, οι οποίοι προκάλεσαν αναταράξεις στη θάλασσα ή παλιρροϊκά κύματα, ήταν εκείνοι του 1494 στο Ηράκλειο με ένταση 7 ρίχτερ, και ο αντίστοιχης έντασης του 1612. Τσουνάμι αναφέρθηκε στο λιμάνι του Ηρακλείου από τον σεισμό του 1741, ενώ η τελευταία φορά που καταγράφηκε αλλαγή στη στάθμη της θάλασσας στο Ηράκλειο από σεισμική δόνηση ήταν από τον σεισμό των 5,7 ρίχτερ το 2000. Ο σεισμός που έχει επικρατήσει να συσχετίζεται με τα Φαλάσαρνα θεωρείται ως ο μεγαλύτερος που έχει καταγραφεί στα ιστορικά χρόνια στην Ανατολική Μεσόγειο, προκαλώντας πλημμύρες, μεγάλες καταστροφές και πολλά θύματα όχι μόνο στο νησί μας, αλλά και σε ολόκληρη την ευρύτερη περιοχή και κυρίως την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

Ο αμέσως επόμενος ιστορικά καταγεγραμμένος ισχυρός σεισμός, αυτή τη φορά στην Ανατολική Κρήτη, σημειώθηκε στα 1303, προκαλώντας επίσης μεγάλο παλιρροϊκό κύμα, το οποίο είχε πλήξει, μεταξύ άλλων περιοχών, το Ηράκλειο και την Αλεξάνδρεια. Ο σεισμός εκείνος είχε “γεννηθεί” στη θάλασσα μεταξύ Κρήτης και Καρπάθου.

Η Κρήτη ανυψώνεται και ταξιδεύει προς Νότο

Τα ισχυρά χτυπήματα του Εγκέλαδου, που έχουν ως τα τώρα σημειωθεί στην περιοχή μας, οδηγούν την Κρήτη να κινείται πιο γρήγορα από το σύνηθες προς την Αφρική και προς τα πάνω. Σε σχετική έρευνα της “Νέας Κρήτης” για τη δράση του Εγκέλαδου, ο διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) κ. Δημήτρης Σακελαρίου είχε σημειώσει ότι ολόκληρη η Κρήτη ανυψώνεται, ενώ η ταχύτητα ανύψωσης είναι μεγαλύτερη στη Δυτική Κρήτη και μειώνεται προς την ανατολική.

Ανάλογα με τα ρήγματα που “κόβουν” το νησί, κάποιες περιοχές φαίνεται να ανυψώνονται πολύ γρήγορα δημιουργώντας τις οροσειρές του νησιού, ενώ κάποιες άλλες φαίνεται να μένουν σταθερές ή ακόμα και να βυθίζονται. Συνολικά η Κρήτη κινείται προς τα νότια και απομακρύνεται με ταχύτητα 4 εκατοστών τον χρόνο. Ταυτόχρονα, η Βόρεια Αφρική κινείται προς Βορρά με ταχύτητα 1 εκατοστού τον χρόνο. Το αποτέλεσμα είναι η Κρήτη να πλησιάζει τη Βόρεια Αφρική με ταχύτητα περίπου 5 εκατοστών τον χρόνο. Αυτές οι κινήσεις αναγκάζουν τον ωκεάνιο φλοιό της Ανατολικής Μεσογείου, που ανήκει στην πλάκα της Αφρικής και κινείται προς βόρεια, να βυθιστεί κάτω από την Κρήτη και κάτω από ολόκληρο το ελληνικό τόξο, το οποίο εκτείνεται από τα Ιόνια νησιά μέχρι τη Ρόδο. Και αυτή είναι η εξήγηση για τη συχνότητα των σεισμών στην περιοχή μας και βεβαίως ο ορισμός για το περίφημο Ελληνικό Σεισμικό Τόξο, που ανασύρουμε από τη μνήμη κάθε φορά που μας επισκέπτεται ο Εγκέλαδος.

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News