Το Ινστιτούτο Αστροφυσικής του ΙΤΕ μπαίνει δυναμικά στο κλαμπ των ισχυρών της Ευρώπης με μια ακόμη έμπρακτη αναγνώριση, που ανοίγει διάπλατα τον δρόμο για μεγαλύτερες επιτυχίες, συνεργασίες και προγράμματα που θα συμπεριληφθούν στο ήδη πλούσιο βιογραφικό του.
Λίγο μόλις καιρό μετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ΕSA) να εντάξει στο πρόγραμμα "Fibre in the sky" το Αστεροσκοπείο στον Σκίνακα του Ψηλορείτη, που θα μετατρέψει σε τηλεπικοινωνιακό κόμβο την Κρήτη, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενώνει τις δυνάμεις των δύο μεγαλύτερων συνεργατικών δικτύων για την επίγεια αστρονομία, το OPTICON και το RadioNet, στον οπτικό τομέα και στον τομέα των ραδιοκυμάτων αντίστοιχα, δημιουργώντας ένα ενιαίο και δη το μεγαλύτερο επίγειο συνεργατικό δίκτυο της Ευρώπης για την αστρονομία, το ORP.
Είκοσι χρόνια μετά την επιτυχή πορεία των δύο αυτών δικτύων, η Ευρώπη αποφασίζει να προχωρήσει ένα ακόμα βήμα παραπέρα με την ενσωμάτωσή τους στο ενιαίο πια ORP, βάζοντας δυναμικά στο "παιχνίδι" το Ινστιτούτο Αστροφυσικής του ΙΤΕ και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Κάτι που σημαίνει ότι ο ρόλος του Ινστιτούτου Αστροφυσικής του ΙΤΕ, γνωστός ήδη με σημαντικές διακρίσεις στην επιστημονική κοινότητα και τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. που ασχολούνται με την αστρονομία και την τεχνολογία και βεβαίως τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, διευρύνεται εφόσον ο νέος φορέας ανοίγει πανιά για ακόμη σημαντικότερες κατακτήσεις, με το ΙΤΕ και το Αστεροσκοπείο του Σκίνακα, που λειτουργεί από κοινού με το Πανεπιστήμιο Κρήτης, να μπαίνουν πλέον στα ευρωπαϊκά επιστημονικά "σαλόνια", με ό,τι αυτό σημαίνει σε επίπεδο ευκαιριών, χρηματοδότησης, προοπτικών, εγκρίσεων έργων, καινοτομιών και επιπλέον καταξίωσης και αναγνώρισης.
Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της εναρκτήριας συνάντησης του ORP την Τρίτη 23 Μαρτίου 2021, ο διευθυντής του Ινστιτούτου Αστροφυσικής, καθηγητής Βασίλης Χαρμανδάρης, εξελέγη ομόφωνα αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του δικτύου.
Σημειώνεται ότι ο κ. Χαρμανδάρης υπηρετούσε ήδη ως πρόεδρος του Δ.Σ. του δικτύου OPTICON τα τελευταία δύο χρόνια. Το έργο συντονίζεται από το CNRS από τη Γαλλία, μαζί με το Πανεπιστήμιο του Cambridge από το Ηνωμένο Βασίλειο και το Ινστιτούτο Max-Planck για τη Ραδιοαστρονομία MPIfR από τη Γερμανία, και περιλαμβάνει αστρονόμους από 37 ερευνητικά ιδρύματα σε 15 ευρωπαϊκές χώρες, την Αυστραλία και τη Νότια Αφρική. Ουσιαστικά, με αυτή την απόφαση η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφασίζει να διαχειριστεί τα του οίκου της στον τομέα της αστροφυσικής και της τεχνολογίας, δημιουργώντας έναν "κολοσσό", ο οποίος θα εστιάζει όχι μόνο στο διάστημα, αλλά και στη γη, με την αξιοποίηση των τεχνολογικών καινοτομιών αλλά και σε άλλους τομείς, όπως η εκπαίδευση, βλέποντας μακριά και στοχεύοντας σε δράσεις που θα αποδώσουν πολλαπλά οφέλη και στην κοινωνία, όπως η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, η καλύτερη κατάρτιση και η δημιουργία ενός δυναμικού που θα στελεχώσει καίριες θέσεις και στον ιδιωτικό τομέα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την αγορά εργασίας.
Για την Κρήτη, το ΙΤΕ, τον Σκίνακα και το Ινστιτούτο Αστροφυσικής, η εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί την αναγνώριση της ωριμότητάς τους και του ρόλου που καλούνται να διαδραματίσουν σε αυτό το νέο μοντέλο, το οποίο ξεκινάει με ένα πιλοτικό τετραετές πρόγραμμα. Όπως μας εξήγησε ο επικεφαλής του Ινστιτούτου Αστροφυσικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) και πλέον αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του δικτύου, καθηγητής Βασίλης Χαρμανδάρης, είναι ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι η Ευρώπη αξιολογεί και με αυτόν τον τρόπο την αποτελεσματικότητα του ΙΤΕ και του Σκίνακα και τους δίνουν αυτόν τον σημαντικό ρόλο, ο οποίος προσφέρει επιπλέον αναγνωρισιμότητα, καθώς όλοι οι ισχυροί "παίχτες" που παίρνουν τις αποφάσεις σε αυτόν τον τομέα θα γνωρίζουν πια και μέσω του ORP τα αποτελέσματα που παράγονται εδώ στην Κρήτη και τις δυνατότητες που υπάρχουν. Αυτή η αναγνωρισιμότητα μεταφράζεται σε αποφάσεις που θα επηρεάσουν τα ερευνητικά έργα, τις χρηματοδοτήσεις, αλλά και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας σε επιχειρησιακό πεδίο στην εκπαίδευση και την κοινωνία. Και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς η ανάπτυξη της τεχνολογίας δε στοχεύει μόνο στο διάστημα, αλλά και στη Γη.
Πίσω από την απόφαση δημιουργίας του μεγαλύτερου επίγειου δικτύου αστρονομίας στην Ευρώπη, το οποίο συγκεντρώνει περίπου 20 τηλεσκόπια, βρίσκεται η αναγνώριση της αυξανόμενης ανάγκης για προηγμένες τεχνικές για την ανάλυση και κατανόηση των αστρονομικών φαινομένων, καθώς η γνώση μας για το Σύμπαν διαρκώς εξελίσσεται. Έτσι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε να ενώσει τα δίκτυα OPTICON και RadioNet, με χρηματοδότηση 15 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα "Horizon 2020", δημιουργώντας το δίκτυο ORP, το οποίο αποσκοπεί στην εναρμόνιση μεθόδων και εργαλείων παρατήρησης για επίγεια όργανα οπτικής και ραδιοαστρονομίας, και παρέχει στους ερευνητές πρόσβαση σε ένα ευρύτερο φάσμα εγκαταστάσεων.
Το ORP θα προωθήσει ιδιαίτερα ένα νέο αναπτυσσόμενο πεδίο, γνωστό ως «multi-messenger astronomy», το οποίο χρησιμοποιεί ένα ευρύ φάσμα παρατηρήσεων σε ολόκληρο το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα, καθώς και τα βαρυτικά κύματα, τις κοσμικές ακτίνες και τα νετρίνα. Η άρση των εμποδίων μεταξύ των επιστημονικών κοινοτήτων με την εναρμόνιση των πρωτοκόλλων παρατήρησης και των μεθόδων ανάλυσης του οπτικού φάσματος και του φάσματος των ραδιοκυμάτων θα επιτρέψει στους αστρονόμους παγκοσμίως να συνεργαστούν καλύτερα όταν μελετούν τα παροδικά και τα μεταβλητά αστρονομικά φαινόμενα.
Β. ΧΑΡΜΑΝΔΑΡΗΣ: «Ο ουρανός δεν είναι το όριό μας!»
Σύμφωνα με τον δρ. Jean-Gabriel Cuby από το CNRS της Γαλλίας, επικεφαλής της ομάδας συντονισμού του δικτύου, η οποία περιλαμβάνει επίσης τον καθηγητή Gerry Gilmore από το Cambridge και τον καθηγητή Anton Zensus από το MPIfR, «είναι συναρπαστικό που δίνεται η ευκαιρία να αναπτύξουμε περαιτέρω την ευρωπαϊκή συνεργασία στην αστρονομία, καθώς και να σχεδιάσουμε νέες μεθόδους που θα βοηθήσουν την επιστημονική έρευνα στην αστρονομία, όχι μόνο σε ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά και παγκοσμίως».
Από την πλευρά του, ο καθηγητής, επικεφαλής του Ινστιτούτου Αστροφυσικής του ΙΤΕ, Βασίλης Χαρμανδάρης, δήλωσε σχετικά με την εκλογή του ότι «είναι μεγάλη τιμή που οι συνάδελφοί μου από 37 ιδρύματα με εμπιστεύτηκαν για τη θέση αυτή. Είμαι βέβαιος ότι αυτή η απόφαση αντανακλά την εκτίμηση της διεθνούς κοινότητας για την ποιότητα της έρευνας που πραγματοποιείται στο μοναδικό οικοσύστημα του ΙΤΕ και του Πανεπιστημίου Κρήτης, καθώς και την επιτυχή λειτουργία του Αστεροσκοπείου Σκίνακα, του πιο παραγωγικού επιστημονικού αστεροσκοπείου στην Ελλάδα, το οποίο στις 12 Απριλίου 2021 θα γιορτάσει τα 35 χρόνια λειτουργίας του. Είναι παράλληλα μεγάλη ευθύνη, καθώς ο νέος θεσμικός μου ρόλος επιβάλλει να βοηθήσω ώστε να εργαστούμε συντονισμένα, προς την ανάπτυξη νέων ιδεών, για την αποτελεσματική βελτίωση των υποδομών της αστρονομίας και την παροχή πρόσβασης σε όλη την επιστημονική κοινότητα. Μας δίνεται μια μοναδική ευκαιρία από την Ευρωπαϊκή Ένωση, να συνεισφέρουμε ουσιαστικά στη διαμόρφωση του μέλλοντος της ευρωπαϊκής αστρονομίας.
Γνωρίζοντας τις δυνατότητες όλων των εμπλεκόμενων συναδέλφων, είμαι αισιόδοξος ότι θα πετύχουμε. Όπως, άλλωστε, λέμε εδώ στο Ινστιτούτο Αστροφυσικής, "ο ουρανός δεν είναι το όριό μας!"».
Φωτογραφία αρχείου
