Το ωίδιο που είναι μύκητας που δραστηριοποιείται και αναπτύσσεται παράλληλα με τη βλάστηση, η φόμοψη που παρουσιάζει νέες μολύνσεις με τις βροχοπτώσεις σε συγκεκριμένα βλαστικά στάδια, και τα ακάρεα, που προσβάλλουν τα "μάτια" με αποτέλεσμα να μην ανοίγουν ή να δίνουν ασθενική βλάστηση, είναι οι τρεις ασθένειες και εχθροί του αμπελιού, που θα πρέπει στην παρούσα περίοδο να προσέξουν οι αμπελουργοί.
Σε ό,τι αφορά τους ελαιοπαραγωγούς, υπάρχουν οδηγίες για το καρκίνωμα της ελιάς, που θα πρέπει να προσέξουν την περίοδο αυτή οι καλλιεργητές, μαζί βέβαια και με άλλες ασθένειες που δεν πρέπει να της αγνοούν.
Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τις οδηγίες του Περιφερειακού Κέντρου Προστασίας Φυτών στο Ηράκλειο, την περίοδο αυτή βρίσκονται σε εξέλιξη οι εργασίες του κλαδέματος των αμπελιών. Ποια είναι όμως τα φαινολογικά στάδια του αμπελιού;
Η υπηρεσία έδωσε στη δημοσιότητα τα εξής:
«Στην παραλιακή ζώνη και στις πιο πρώιμες ποικιλίες η βλάστηση σταδιακά ξεκινά. Αντίθετα, στην ηπειρωτική και στην ορεινή ζώνη του νησιού τα "μάτια" είναι ακόμα κλειστά. Ειδικότερα, στη βόρεια παραλιακή ζώνη του Ηρακλείου, στις πρώιμες ποικιλίες (π.χ. superior) η βλάστηση έχει προχωρήσει, ενώ στη σουλτανίνα τα "μάτια" φουσκώνουν και σταδιακά ξεκινούν να ανοίγουν. Επειδή οι πρώτες επεμβάσεις για εχθρούς και ασθένειες σχετίζονται με συγκεκριμένα βλαστικά στάδια και με τις καιρικές συνθήκες, συνιστάται να παρακολουθούνται τα αμπέλια και τα δελτία καιρού ΕΜΥ».
Οι καλλιεργητικές δραστηριότητες
Σε ό,τι αφορά το ωίδιο, τη φόμοψη και τα ακάρεα αναφέρονται μεταξύ άλλων τα εξής:
* Ωίδιο: «Τα μολύσματα βρίσκονται μέσα σε "μάτια" και προσβάλλουν τη νέα βλάστηση με το ξεκίνημά της. Από αυτά τα "μάτια" προκύπτουν οι πρώτοι μολυσμένοι βλαστοί, οι οποίοι είναι ελάχιστοι στο σύνολο των βλαστών του αμπελιού (συνήθως 2-3 τοις χιλίοις). Διατηρούν όμως και παράγουν μολύσματα για μεγάλο χρονικό διάστημα που μπορούν να διασκορπιστούν σε όλο το αμπέλι.
Το ωίδιο, με μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση, προσβάλλει κάθε χρόνο τα αμπέλια της Κρήτης, συνεπώς απαιτείται προληπτική αντιμετώπιση.
- Οδηγίες : Η προληπτική αντιμετώπιση πρέπει να ξεκινά όταν η βλάστηση έχει μήκος 5-6 εκ.
- Καλλιεργητικά μέτρα: Αφαίρεση και καταστροφή των πρώτων μολυσμένων βλαστών.
* Φόμοψη: Ο μύκητας ευνοήθηκε επί δύο συνεχόμενες χρονιές (2019, 2020), με αποτέλεσμα να έχουν αυξηθεί τα μολύσματά του(εμφανίζονται πολλά πυκνίδια).
Την άνοιξη και με υγρό καιρό, τα πυκνίδια απελευθερώνουν σπόρια που διασκορπίζονται με τη βροχή. Οι νέες μολύνσεις γίνονται σε πολύ νεαρούς βλαστούς που βρίσκονται κοντά στις προσβεβλημένες κληματίδες.
- Οδηγίες: Σε αμπέλια με προσβολές, εφόσον προβλέπονται βροχές συνιστάται να γίνει προστασία πριν από τη βροχή.
* Ακάρεα: Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ακανόνιστο άνοιγμα των "ματιών" σε πολλές ποικιλίες αμπελιού.
Στις εργαστηριακές εξετάσεις δειγμάτων έχει διαπιστωθεί αυξημένη παρουσία ακάρεων του είδους Colomerusvitis (φυλή των οφθαλμών) που δικαιολογούν σε ένα μεγάλο βαθμό το ακανόνιστο άνοιγμα. Τα ακάρεα της φυλής των οφθαλμών, ανάλογα με τον πληθυσμό τους στα "μάτια" που θα προσβάλλουν, είτε τα καταστρέφουν ολοκληρωτικά, οπότε δεν ανοίγουν την επόμενη άνοιξη, είτε τα ζημιώνουν εν μέρει, με αποτέλεσμα αφού ανοίξουν να δίνουν ασθενική βλάστηση.
- Οδηγίες: Στα αμπέλια με ιστορικό προσβολών συνιστάται ψεκασμός με καλή διαβροχή όταν η βλάστηση έχει μήκος 5-10 εκ. Οι επεμβάσεις με βρέξιμο θειάφι αντιμετωπίζουν ταυτόχρονα και το ωίδιο.
Οδηγίες και για τους ελαιοπαραγωγούς
Για την ελαιοπαραγωγή, οι αντίστοιχες οδηγίες έχουν ως εξής: «Ο φετινός χειμώνας ήταν ιδιαίτερα θερμός, με εξαίρεση μια εβδομάδα χαμηλών θερμοκρασιών μετά τα μέσα Ιανουαρίου (χιονόπτωση 18-20/1). Συνεχείς νότιοι άνεμοι κράτησαν τη θερμοκρασία σε υψηλά για την εποχή επίπεδα μεταξύ 10 και 20οC με ελάχιστες βροχοπτώσεις. Οι καιρικές αυτές συνθήκες έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη φυσιολογική εξέλιξη του βιολογικού κύκλου τόσο των ελαιοδέντρων όσο και των φυτοπαράσιτων, που σε χειμερινές χαμηλές θερμοκρασίες εισέρχονται σε λήθαργο. Αντιθέτως ευνοήθηκε η συνεχόμενη δραστηριότητα των ελαιοδέντρων με πρώιμη έκπτυξη κυρίως των ανθοφόρων οφθαλμών, λιγότερο της νεαρής βλάστησης, στις θερμότερες περιοχές του νησιού (πρώιμη ζώνη).
Στην πρόσφατη κακοκαιρία, η ένταση και η διάρκεια των χαμηλών θερμοκρασιών στις περιοχές που σημειώθηκαν, καθώς και η κατάσταση των ελαιοδέντρων (θρεπτική, πρόσφατο κλάδεμα, έκθεση Βορρά-Νότου) διαμορφώνουν τις επιπτώσεις. Ο λήθαργος κατά τη χειμωνιάτικη περίοδο προστατεύει τα δέντρα περιορίζοντας τις ζημιές από τους παγετούς. Η απότομη πτώση της θερμοκρασίας πιθανόν να ζημιώσει τους ανθοφόρους οφθαλμούς.
* Καρκίνωση: Η καρκίνωση είναι βακτηριολογική ασθένεια με χαρακτηριστικό σύμπτωμα τον σχηματισμό όγκων (καρκινίματα) στα κλαδιά, σε μεγαλύτερους κλάδους και στον κορμό. Η μόλυνση γίνεται με τη βοήθεια του νερού από τους όγκους σε άλλα μέρη του δέντρου ή σε γειτονικά δέντρα που έχουν πρόσφατες πληγές (σημεία εισόδου του βακτηρίου μετά από παγετό, χαλάζι ή δυνατό άνεμο κατά την υγρή περίοδο). Κλαδιά έντονα προσβεβλημένα εξασθενούν και ξηραίνονται. Τα νεαρά δέντρα προσβάλλονται εντονότερα και μπορεί να οδηγηθούν σε εξασθένηση, καχεξία και ξήρανση.
- Οδηγίες για την κορωνέικη: Η ποικιλία κορωνέικη (ψιλολιά) είναι ιδιαίτερα ευπαθής. Τα πρόσφατα έντονα καιρικά φαινόμενα συμβάλλουν στην εξάπλωση της ασθένειας. Απότομη πτώση της θερμοκρασίας (παγετός), δυνατοί άνεμοι με βροχή και χαλάζι δημιουργούν πληγές, σκισίματα και αποκόλληση του φλοιού σε βλαστούς, βραχίονες και κορμούς. Η ένταση της ζημιάς εξαρτάται από την ποικιλία, την ηλικία του δέντρου, αν ήταν πρόσφατα κλαδεμένο, τη θρεπτική του κατάσταση και την έκθεση (Β.Ν.).
- Μέτρα προς αποφυγή νέων μολύνσεων (καλλιεργητικά-προληπτικά): Συνιστάται άμεση προληπτική επέμβαση με χαλκούχα σκευάσματα σε όλες τις περιοχές. Τα δέντρα πρέπει να είναι προστατευμένα ώστε να μειωθεί η εξάπλωση της ασθένειας, ιδιαίτερα σε περιοχές με αυξημένη υγρασία. Αποφεύγετε κλάδεμα με υγρό ή βροχερό καιρό και τραυματισμούς του φλοιού των κλάδων. Τα εργαλεία κλαδέματος απολυμαίνονται συστηματικά με διάλυμα 5% οινοπνεύματος ή χλωρίνης. Οι μεγάλες τομές καλύπτονται με πυκνό βορδιγάλειο πολτό (διάλυμα 6%). Προσβεβλημένα με όγκους κλαδιά να αφαιρούνται με ξηρό καιρό και να καταστρέφονται με κάψιμο. Όγκοι που βρίσκονται στον κορμό ή σε βραχίονες αφαιρούνται με κοφτερό μαχαίρι και γίνεται άμεσα επάλειψη της τομής. Στη σύσταση νέου ελαιώνα επιλέγετε δενδρύλλια απαλλαγμένα από την ασθένεια και αποφεύγετε την πυκνή φύτευση.
* Καπνιά: Η καπνιά είναι μύκητας που αναπτύσσεται κυρίως στα μελιτώδη εκκρίματα των κοκκοειδών. Κλάδοι, βλαστοί και φύλλα καλύπτονται από λεπτό μαύρο στρώμα με καρποφορίες του μύκητα. Οι λειχήνες αποτελούν στρώμα έντονου κιτρινοπράσινου χρώματος και απλώνονται πάνω στους κορμούς, στους βραχίονες και στα κλαδιά. Καπνιά και λειχήνες συναντώνται σε ελαιώνες υγρών περιοχών και σε δέντρα πυκνής βλάστησης. Συνιστάται κλάδεμα και απομάκρυνση της ασθενούς βλάστησης με σκοπό τον καλό αερισμό και φωτισμό του εσωτερικού των ελαιοδέντρων.
* Κοκκοειδή: Έγκαιρη καταπολέμηση των κοκκοειδών στον ελαιώνα στην κατάλληλη εποχή. Οι επεμβάσεις με εγκεκριμένα σκευάσματα δρουν προστατευτικά και συμβάλλουν στην αποκόλληση των λειχήνων κατά τη βροχερή περίοδο. Φροντίζετε να λούζονται καλά οι κορμοί και οι βραχίονες.
* Ξυλοφάγα έντομα - σκολύτες: Πρόκειται για πολύ μικρά σκαθάρια (2-4 χλστ.) που προσβάλλουν κατά κανόνα εξασθενημένους κλάδους των δέντρων. Προκαλούν νέκρωση του φλοιού και ανάλογα με την ένταση της προσβολής ξήρανση των λεπτών κλαδιών ή κλάδων μεγαλύτερης διαμέτρου. Μεγάλοι κλάδοι συνήθως δεν ξηραίνονται, αποκτούν όμως καχεκτική βλάστηση και μειωμένη καρποφορία. Αυτή την εποχή τα έντομα βρίσκονται μέσα στα ξερά κλαδιά. Η πιθανότητα να παρουσιαστούν σοβαρές προσβολές αυξάνεται με την παραμονή προσβεβλημένων κλάδων στα δέντρα ή εξασθενημένων, μη παραγωγικών δέντρων μέσα στον ελαιώνα. Η αντιμετώπιση βασίζεται σε καλλιεργητικούς χειρισμούς και είναι αποτελεσματικότερη όταν εφαρμόζεται σε σχετικά μεγάλη έκταση.
Προσβεβλημένοι ξηροί ή ημίξηροι κλάδοι να απομακρύνονται και να καίγονται το αργότερο μέχρι τέλη Μαρτίου, πριν την έξοδο των ακμαίων την άνοιξη. Τα υπολείμματα του κλαδέματος επίσης πρέπει να απομακρύνονται νωρίς από τους ελαιώνες. Συνιστάται ενίσχυση της ζωηρότητας των ελαιοδέντρων με κατάλληλο κλάδεμα, ισορροπημένη άρδευση και λίπανση.
Προσβεβλημένα κλαδιά που μεταφέρονται και αποθηκεύονται ως καύσιμη ύλη διασπείρουν τα έντομα δημιουργώντας νέες εστίες μολύνσεων.
* Διαχείριση των ζιζανίων: Μην καταστρέφετε την ξινήθρα (Oxalissp). Δεν είναι επιζήμιο ζιζάνιο, περιορίζει την εμφάνιση άλλων ανταγωνιστικών ζιζανίων και δεν ανταγωνίζεται τις δενδρώδεις καλλιέργειες. Αποφύγετε την πρώιμη καταστροφή των ζιζανίων, ιδιαίτερα στις περιοχές όπου ενδημεί η καλόκορη. Η διατήρηση της αυτοφυούς βλάστησης μέσα στον ελαιώνα καθυστερεί τη μετακίνηση του εντόμου στις ανθοταξίες της ελιάς. Η μηχανική κατεργασία του εδάφους δεν πρέπει να ξεπερνά σε βάθος τα 25 εκ. για να αποφεύγονται οι τραυματισμοί των ριζών. Ενσωμάτωση κοπριάς στο έδαφος ή χλωρή λίπανση συνιστώνται σε κάθε περίπτωση, ιδιαίτερα σε φτωχά εδάφη και στη βιοκαλλιέργεια.
Φωτογραφία: unsplash
