Στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (ΕΛΜΕΠΑ), το νεότερο Πανεπιστήμιο της χώρας, με ισχυρή όμως παράδοση και μεγάλη ιστορία ως Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κρήτης, έχουν αναπτυχθεί υψηλού επιπέδου ερευνητικές δραστηριότητες σε σύγχρονα επιστημονικά αντικείμενα που αφορούν: αφενός στον πυρήνα των τεχνολογιών της 4ης βιομηχανικής επανάστασης (Διαδίκτυο των Πραγμάτων, Νανοτεχνολογία και Νανοϋλικά, Ρομποτική, 3Δ κατασκευαστικές τεχνολογίες) και αφετέρου σε τομείς όπως η ενέργεια, το περιβάλλον και η κλιματική αλλαγή (ΑΠΕ, Έξυπνα Δίκτυα, Κυκλική Οικονομία, Διαχείριση Νερού και Αποβλήτων), το σύμπλεγμα της αγροδιατροφής (Βιολογικές Καλλιέργειες, Φυτοπροστασία, Γεωργία Ακριβείας, Τρόφιμα και Διατροφή), καθώς και η χρηματοοικονομική, η διοίκηση και ο τουρισμός που αποτελούν περιοχές της έξυπνης εξειδίκευσης της Περιφέρειας Κρήτης και πυλώνες της εθνικής οικονομίας.
Στο ΕΛΜΕΠΑ διεξάγεται, παράλληλα, σημαντική βασική έρευνα στις θετικές επιστήμες, όπως για παράδειγμα στη φυσική πλάσματος και λέιζερ, στη μη - γραμμική κβαντική φυσική και στη γεωφυσική και τη σεισμολογία, η οποία κατευθύνεται κυρίως από την επιστημονική περιέργεια, αλλά κι από πιθανές άμεσες ή/και μελλοντικές εφαρμογές της στην τεχνολογία.
Επισημαίνεται, επίσης, ότι τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί στο ΕΛΜΕΠΑ ιδιαίτερη ώθηση στην έρευνα που αφορά στις κοινωνικές επιστήμες, όπως για παράδειγμα στην έρευνα για τις επιπτώσεις από την ασθένεια COVID-19, στην έρευνα πάνω σε θέματα φύλου, έμφυλης βίας και κακοποίησης, σε θέματα ψυχικής υγείας, σε διαπολιτισμικά θέματα (π.χ. βίωση του τραύματος από τους πρόσφυγες), σε θέματα ειδικής αγωγής, τρίτης ηλικίας, καθώς και σε θέματα ασφαλούς μετακίνησης και οδικής ασφάλειας. Όσον αφορά στις επιστήμες Υγείας, η ερευνητική δραστηριότητα στο ΕΛΜΕΠΑ είναι πολυποίκιλη και εστιάζεται σε πολλά σύγχρονα θέματα, όπως η τεκμηριωμένη κλινική πρακτική, η ηλεκτρονική-ψηφιακή υγεία και η εξατομικευμένη παροχή φροντίδας υγείας, η υγιής και ενεργός γήρανση, η επιδημιολογική καταγραφή και ο σχεδιασμός παρεμβάσεων υγείας, η έρευνα πάνω στη διαχείριση χρόνιων νοσημάτων, καθώς και η έρευνα πάνω στη διοίκηση υπηρεσιών υγείας και στην ποιότητα φροντίδας υγείας.
Φιλόδοξοι στόχοι
Το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο έχει θέσει, μέσω του Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης που ολοκληρώνεται αυτή την περίοδο, φιλόδοξους στόχους, που αφορούν στους παρακάτω τρεις άξονες σε σχέση με το τρίπτυχο “έρευνα - καινοτομία - μεταφορά τεχνολογίας”:
(Α) Την ανάπτυξη του Πανεπιστημιακού Ερευνητικού Κέντρου του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (ΠΕΚ - ΕΛΜΕΠΑ) και την ανάδειξή του σε σημαντικό πόλο ποιοτικής έρευνας στην Ελλάδα, την Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Το ΠΕΚ - ΕΛΜΕΠΑ έχει έδρα το Ηράκλειο και έξι Ινστιτούτα στο Ηράκλειο (Ινστιτούτο Αναδυόμενων Τεχνολογιών, Ινστιτούτο Ενέργειας, Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, και Ινστιτούτο Αγροδιατροφής και Επιστημών Ζωής), στα Χανιά (Ινστιτούτο Φυσικής Εσωτερικού της Γης και Γεωκαταστροφών), στο Ρέθυμνο (Ινστιτούτο Φυσικής Πλάσματος και Λέιζερ) και στον Άγιο Νικόλαο (Ινστιτούτο Οικονομικής Ανάλυσης, Επιχειρηματικότητας και Τουρισμού).
Το ΠΕΚ - ΕΛΜΕΠΑ αποτελεί ακαδημαϊκή μονάδα του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου και προσδοκούμε να γίνει ο ερευνητικός του βραχίονας, με στόχο την ανάπτυξη τεχνολογίας αιχμής, την καινοτομία και τη διασύνδεση με την κοινωνία και τις παραγωγικές δυνάμεις. Η προστιθέμενη αξία του ΠΕΚ - ΕΛΜΕΠΑ συνίσταται στην ενίσχυση της συνεργασίας διαφορετικών ερευνητικών ομάδων, στη μεγιστοποίηση της κοινής χρήσης εξοπλισμού και στη βέλτιστη συνένωση και στοίχιση δυνάμεων εντός του Πανεπιστημίου, ώστε να λειτουργούν ενισχυτικά και αθροιστικά κάτω από ένα κοινό όραμα: Ποιοτική έρευνα - συνδεδεμένη άμεσα με την εκπαίδευση, διάχυση της παραγόμενης γνώσης και των ερευνητικών αποτελεσμάτων στην κοινωνία, καινοτομία και μεταφορά τεχνολογίας στις ΜΜΕ και τον παραγωγικό ιστό του τόπου.
Το ΠΕΚ - ΕΛΜΕΠΑ φιλοδοξεί να κινητοποιήσει και να συνενώσει ερευνητικές δυνάμεις από όλα τα Πανεπιστήμια της Κρήτης, της Ελλάδας και της Ευρώπης, πάνω στα γνωστικά αντικείμενα που θεραπεύουν τα Ινστιτούτα του, στοχεύοντας στην ανάπτυξη της έρευνας και τη διάχυση των ερευνητικών αποτελεσμάτων προς όφελος της κοινωνίας, ενώ θα συνεργαστεί στενά με τα καταξιωμένα ερευνητικά κέντρα της Κρήτης.
(Β) Την ανάπτυξη τεχνολογιών αιχμής με έμφαση στην καινοτομία και τη μεταφορά τεχνολογίας στον παραγωγικό ιστό της χώρας. Αναφέρονται ενδεικτικά δύο από τις κυριότερες δράσεις που θα συμμετέχει το ΕΛΜΕΠΑ τα επόμενα χρόνια:
(i) EMERGE, ένα νέο δίκτυο ερευνητικών εγκαταστάσεων στην Ευρώπη: Πρόσφατα ανακοινώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η έγκριση χρηματοδότησης της ερευνητικής πρότασης “Emerging Printed Electronics Research Infrastructure” (EMERGE) στα πλαίσια της προκήρυξης Η2020 INFRAIA-02-2020. Το EMERGE έρχεται να προστεθεί ως ένα νέο μέλος στο δίκτυο ερευνητικών εγκαταστάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (infrastructure facilities). Χρήστες του δικτύου αυτού δύνανται να είναι ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, ερευνητικά εργαστήρια, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αλλά και βιομηχανίες. Το ερευνητικό πρόγραμμα EMERGE, που χρηματοδοτήθηκε με 6,2 εκατ. ευρώ, στοχεύει στη δημιουργία του πρώτου ευρωπαϊκού δικτύου ερευνητικών εγκαταστάσεων με αντικείμενο τις αναδυόμενες τεχνολογίες εκτύπωσης καινοτόμων ηλεκτρονικών και φωτονικών συσκευών.
Ένα από τα κύρια ερευνητικά αντικείμενα του EMERGE αποτελεί η ανάπτυξη εκτυπώσιμων βιο-αισθητήρων χαμηλού κόστους με μεγάλη διαγνωστική ακρίβεια που θα επιτρέπουν τον αποτελεσματικό εντοπισμό ιών, όπως ο SARS-COV2, αποτελώντας ταυτόχρονα ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για τον περιβαλλοντολογικό έλεγχο και τη βιομηχανική παραγωγή στην Ελλάδα.
Τον συντονισμό της ερευνητικής πρότασης EMERGE στο ΕΛΜΕΠΑ έχει το Εργαστήριο Νανοϋλικών για Αναδυόμενες Ηλεκτρονικές και Ενεργειακές Διατάξεις (ΝΑΝΟ@HMU) του Ινστιτούτου Αναδυόμενων Τεχνολογιών του ΠΕΚ - ΕΛΜΕΠΑ.
(ii) Το ΕΛΜΕΠΑ συμμετέχει ενεργά στην πρόταση δημιουργίας του “Μεσογειακού Κέντρου Ικανοτήτων Αγροδιατροφής”, η οποία κατατέθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα “Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία”, ΕΠΑνΕΚ 2014-2020. Στην εξαιρετικά φιλόδοξη και σημαντική αυτή προσπάθεια συμμετέχουν ακόμη, εκτός του ΕΛΜΕΠΑ, επτά δημόσιοι φορείς, μεταξύ των οποίων το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το ΙΤΕ, καθώς και τριάντα δύο επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της αγροδιατροφής.
Το Μεσογειακό Κέντρο Ικανοτήτων Αγροδιατροφής θα διαχειρίζεται και θα προωθεί ερευνητικές καινοτόμες λύσεις, προϊόντα και υπηρεσίες στον χώρο της αγροδιατροφής. Οι εταίροι του νέου αυτού σχήματος, αλλά και οι επιχειρήσεις της αγροδιατροφικής αλυσίδας θα επωφεληθούν από τις δυνατότητες παραγωγής καινοτόμων προϊόντων, δημιουργίας δικτύων διανομής, πραγματοποίησης ερευνών αγοράς, καθώς και παροχής υπηρεσιών τεχνολογικής καινοτομίας στον τομέα της αγροδιατροφής. Οι βασικοί άξονες δραστηριοτήτων του “Μεσογειακού Κέντρου Ικανοτήτων Αγροδιατροφής” είναι οι ακόλουθοι: (α) διαγνωστικά εργαλεία και μέθοδοι για τον έλεγχο και τη βελτίωση της ποιότητας, αυθεντικότητας και ασφάλειας των γεωργικών προϊόντων, (β) εφαρμογές βιοτεχνολογίας για την ανάπτυξη και υποστήριξη καινοτόμων αγροδιατροφικών προϊόντων και σύγχρονων βελτιωμένων μεθόδων παραγωγής και (γ) ανάπτυξη κοινών σχεδίων και επίτευξη οικονομιών κλίμακας και σκοπού σε επίπεδο προμηθειών, ανάπτυξης δικτύων διανομής, χρηματοδότησης τεχνολογικής και εφαρμοσμένης έρευνας και ενσωμάτωσης των τεχνολογικών, εμπορικών και οργανωσιακών καινοτομιών στις επιχειρήσεις της αγροδιατροφικής αλυσίδας.
ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΕΠΤΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ
Το ΕΛΜΕΠΑ στο νέο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο “ATHENA”
Τέλος, μια από τις σημαντικότερες προτεραιότητες του ΕΛΜΕΠΑ για τα επόμενα τρία χρόνια είναι η έναρξη της λειτουργίας του νέου Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου “ΑTHENA”, μιας σύμπραξης επτά Πανεπιστημίων από χώρες της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων βρίσκεται και το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο, η οποία χρηματοδοτείται από τα προγράμματα Erasmus+ και Horizon 2020. Στο ATHENA (Advanced Technology Higher Education Network Alliance) συμμετέχουν επίσης Πανεπιστήμια από την Πορτογαλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, τη Γαλλία, τη Σλοβενία και τη Λιθουανία, με στόχο αφενός την παροχή εκπαίδευσης υψηλής ποιότητας και αφετέρου τη διεξαγωγή έρευνας που σχετίζεται με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και της βιομηχανίας, ώστε να αυξάνεται η δυνατότητα επαγγελματικής αποκατάστασης των αποφοίτων του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου.
Αναφορικά με την έρευνα, στο ATHENA θα δημιουργηθούν κοινές ερευνητικές ομάδες σε θέματα προτεραιοτήτων που θα καθοριστούν από τα Πανεπιστήμια που συμμετέχουν, ενώ οι υποψήφιοι διδάκτορες θα μπορούν να επιλέγουν τον επιβλέποντα καθηγητή για τη διατριβή τους ανάμεσα από τους διδάσκοντες όλων των Πανεπιστημίων της σύμπραξης. Επίσης, οι εργαστηριακοί χώροι και οι ερευνητικές υποδομές των Πανεπιστημίων που συμμετέχουν στο ATHENA θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τα μέλη των κοινών ερευνητικών ομάδων που θα δημιουργηθούν.
