Με περιορισμούς, σύμφωνα με τις οδηγίες της Πολιτείας και των ειδικών για την αποφυγή διάδοσης του κορωνοϊού, θα πραγματοποιηθεί ο εορτασμός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου σε μοναστήρια και εκκλησίες της Κρήτης. Ο εορτασμός της Παναγίας αποτελεί αναμφισβήτητα μια σημαντική εορτή για τη Χριστιανοσύνη. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως η Κοίμηση της Θεοτόκου χαρακτηρίζεται ως το "Πάσχα του καλοκαιριού".
Ωστόσο, το φετινό καλοκαίρι είναι αρκετά διαφορετικό από τα προηγούμενα. Η εξάπλωση του κορωνοϊού διαμόρφωσε νέες συνθήκες στις εκκλησίες, με αποτέλεσμα η ευλάβεια να γίνεται στη βάση της τήρησης όλων των προβλεπόμενων υγειονομικών κανόνων και των απαραίτητων αποστάσεων σήμερα και αύριο, παραμονή και ανήμερα της γιορτής. Τόσο οι αποστάσεις όσο και ο συγκεκριμένος αριθμός πιστών που θα δεχτεί η κάθε εκκλησία και το μοναστήρι είναι προαπαιτούμενα, ώστε να εορταστεί το ύψιστο γεγονός της Χριστιανοσύνης.
Οι Παναγιές της Κρήτης
Σε κάθε περίπτωση, η Παναγία, η γυναίκα που γεννήθηκε για να εκλείψει η κατάρα της Εύας, έχει την τιμητική της. Ποιες είναι όμως οι εκκλησίες της Κρήτης που είναι αφιερωμένες στη γυναίκα που έλκυσε τη Θεία Χάρη και με την ελεύθερη συναίνεσή της σαρκώθηκε ο άναρχος Λόγος του Θεού για τη σωτηρία της ανθρωπότητας;
Ιερά Μονή Κρουσταλλένιας Λασιθίου: Από τις ιστορικότερες μονές της Κρήτης και σίγουρα αξίζει να την επισκεφτείτε. Σύμφωνα με την παράδοση, το όνομα της μονής οφείλεται είτε στην ίδρυση του μοναστηριού από κάποια γυναίκα με το όνομα Κρουσταλλένια, είτε στο ότι σε κοντινή σπηλιά βρέθηκε εικόνα της Παναγίας ζωγραφισμένη σε κρύσταλλο.
Ο κύριος ναός είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και εορτάζει με λαμπρότητα στις 15 Αυγούστου. Το ανδρικό μοναστηριακό συγκρότημα αποτελείται από οικοδομήματα κυρίως του 20ού αιώνα, καθώς το μοναστήρι έχει καταστραφεί πολλές φορές κατά την Τουρκοκρατία.
Παναγία Παλιανή: Η Ιερά Μονή Παλιανής είναι ένα γυναικείο μοναστήρι σε υψόμετρο 280 μ. Είναι ένα από τα παλαιότερα βυζαντινά μοναστήρια της Κρήτης και βρίσκεται 20 χλμ. από το Ηράκλειο, δίπλα στο χωριό Βενεράτο.
Ο ναός, που υπάρχει σήμερα εκεί, χτίστηκε το 1826 στη θέση του παλιού. Πρόκειται για μία από τις πιο πολυσύχναστες μονές της Κρήτης. Ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί το μουσείο της μονής και να θαυμάσει το πολύ παλιό και σημαντικό αρχειακό υλικό που εκτίθεται εκεί.
Παναγία Σπηλιώτισσα: Η γραφική Ιερά Μονή Παναγίας Σπηλιώτισσας απέχει μόλις 22 χιλιόμετρα από την πόλη του Ηρακλείου και βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Άγιος Βασίλειος και Χουδέτσι.
Η εκκλησία της μονής είναι αφιερωμένη στην Παναγία και βρίσκεται μέσα σε μία σπηλιά. Η ιερότητα του χώρου και το φυσικό κάλλος είναι ιδιαίτερα συνδυασμένα σ' αυτόν τον μοναδικό τόπο.
Παναγία Καμαριανή: Στην παλιά Αλικαρνασσό (Μ. Ασία) καθόταν μια γυναίκα στο σπίτι της. Αυτή είδε στον ύπνο της μια μαυροφόρα γυναίκα να της λέγει να φύγει από το σπίτι της γιατί ήταν δικό της. Το λέει στον άνδρα της και της λέει «όνειρο είναι». Αλλά το όνειρο αυτό επαναλήφθηκε τρεις φορές.
Τότε της λέει ο άνδρας της, όταν την ξαναδεί, να τη ρωτήσει ποια γυναίκα είναι. Πράγματι, όταν την ξαναείδε, τη ρωτά: «Ποια είσαι και μου λες να φύγω από σπίτι μου;». Τότε εκείνη της απαντά: «Είμαι η Παναγία και σκάψετε στο τάδε μέρος να βρείτε την εικόνα μου. Θέλω να μου χτίσετε εκεί σπίτι» (εκκλησία δηλαδή). Πήγαν και έσκαψαν και βρήκαν την εικόνα σ' ένα καμαράκι, γι' αυτό τη λένε και Καμαριανή.
Παναγία στα Πάρτιρα: Σαράντα χιλιόμετρα νότια του Ηρακλείου, στον δήμο Μινώα Πεδιάδος, βρίσκεται το χωριό Πάρτιρα, που γιορτάζει επίσης το Ιερό Προσκύνημα στην Παναγία την Κερά.
Πλήθος κόσμου, από τα Πάρτιρα, τη Μικρά Επισκοπή, τον Μπαδιά, την Τουρλωτή και όχι μόνο συρρέουν στο γραφικό εκκλησάκι, προκειμένου να προσπέσουν στη Μάνα του κόσμου και να της ζητήσουν να σταθεί στο πλάι τους στα εύκολα και τα δύσκολα που τους περιμένουν.
Ιερά Μονή Καλυβιανής: Το μοναστήρι της Παναγίας της Καλυβιανής δεσπόζει στη Μεσαρά, με τους επισκέπτες και προσκυνητές να δίνουν κάθε χρόνο το "παρών" στη Χάρη της!
Ιερά Μονή Αγκαράθου: Το 1970, ο ηγούμενος Κύριλλος Χουρδάκης επιτυγχάνει την επιστροφή στην Αγκάραθο της πανάρχαιας εικόνας της Παναγίας της Ορφανής, που είχε μεταφερθεί στα Κύθηρα από το 1836.
Ο ναός της μονής με την εικόνα της Παναγίας της Ορφανής είναι δίκλιτος, με το ένα κλίτος αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου) και το άλλο στον Άγιο Μηνά (11 Νοεμβρίου).
Παναγία η Καληωρίτισσα στην Πόμπια: Η θαυματουργή για τις γυναίκες εκκλησία της Παναγίας στην Πόμπια του δήμου Φαιστού. Πολλές είναι οι μαρτυρίες ανά τα χρόνια, ότι η Χάρη Της έχει βοηθήσει ζευγάρια να αποκτήσουν παιδί και έχει τη φήμη της θαυματουργής. Γι' αυτό και το Καληωρίτισσα... προερχόμενοι από το «η ώρα η καλή»!
Παναγίτσα Μασταμπά: Η Χάρη της δεσπόζει στο κέντρο του Μπασταμπά, όπου πλήθος πιστών σπεύδει κάθε χρόνο στη Χάρη Της για να προσευχηθεί.
Παναγία Γκουβερνιώτισσα: Μετά από έναν αιώνα εγκατάλειψης, απέκτησε και πάλι ζωή. Το κοινό μπορεί πλέον να θαυμάζει από κοντά τις σπάνιες τοιχογραφίες του 14ου αιώνα, που κοσμούν το εσωτερικό του ναού, αλλά και την Έκθεση Εκκλησιαστικών Κειμηλίων.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου: Τι γιορτάζουμε
Για την Κοίμηση της Θεοτόκου δεν υπάρχουν πληροφορίες από την Καινή Διαθήκη. Γι' αυτήν μαθαίνουμε από τις διηγήσεις σημαντικών εκκλησιαστικών ανδρών, όπως των Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, Μόδεστου Ιεροσολύμων, Ανδρέα Κρήτης, Γερμανού Κωνσταντινουπόλεως, Ιωάννη Δαμασκηνού κ.ά., καθώς και από τα σχετικά τροπάρια της εκκλησιαστικής υμνολογίας. Στα κείμενα αυτά διασώζεται «η αρχαία και αληθέστατη» παράδοση της Εκκλησίας γι' αυτό το θεομητορικό γεγονός.
Έτσι, κατά την εκκλησιαστική παράδοση, η Θεοτόκος πληροφορήθηκε τον επικείμενο θάνατό της από έναν άγγελο τρεις ημέρες πριν αυτός συμβεί και άρχισε να προετοιμάζεται κατάλληλα. Προσευχήθηκε στο Όρος των Ελαιών και μοίρασε τα υπάρχοντά της. Επειδή κατά την ημέρα της Κοιμήσεώς της οι Απόστολοι δε βρίσκονταν στα Ιεροσόλυμα, καθώς κήρυτταν «απανταχού γης» το Ευαγγέλιο, μια νεφέλη τούς άρπαξε και τους έφερε κοντά της.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου συνέβη στο σπίτι του Ευαγγελιστή Ιωάννη, στο οποίο διέμενε η μητέρα του Θεανθρώπου μετά τη Σταύρωση του Υιού της. Μετά την κοίμησή της, οι Απόστολοι μετέφεραν στο νεκροκρέβατό της στον κήπο της Γεσθημανής, όπου και την έθαψαν. Κατά τη μεταφορά του Αγίου Λειψάνου της, ένας φανατικός Ιουδαίος αποπειράθηκε να το ανατρέψει, αλλά μια αόρατη ρομφαία τού έκοψε τα χέρια.
Μοναδικός απών από την κηδεία της ήταν κατά Θεία Οικονομία ο Απόστολος Θωμάς που κήρυττε στην Ινδία. Όταν μετά από τρεις ημέρες πήγε στον τάφο της, βρήκε μόνο τα εντάφια σπάργανα (σύμφωνα με άλλη παράδοση, υπήρξε ο μοναδικός αυτόπτης μάρτυρας της μετάστασής της προς τους ουρανούς, απ' όπου η Πανάχραντη Δέσποινα του έριξε την Τιμία Ζώνη της «προς δόξαν ακήρατον»).
Ο όρος "Θεοτόκος"
Το κατεξοχήν θεολογικό όνομα της Μητέρας του Θεού είναι Θεοτόκος. Για την Ορθόδοξη Εκκλησία, ο όρος "Θεοτόκος" είναι κάτι παραπάνω από ένα όνομα ή ένας τιμητικός τίτλος, γιατί το όνομα αυτό επιβεβαιώνει ότι Εκείνος που γεννήθηκε από αυτήν ήταν Θεάνθρωπος, Θεός και άνθρωπος σε μία μοναδική και άρρητη υποστατική ενότητα.
Σύμφωνα με την ορθόδοξη Θεολογία μας, το ιερό πρόσωπο της Θεοτόκου αποτελεί μέρος του απερινοήτου μυστηρίου της Θείας Οικονομίας. Μετά τον Τριαδικό Θεό, η Θεοτόκος κατέστη το κύριο πρόσωπο, το οποίο συνέβαλε ουσιαστικά στην υλοποίηση του σχεδίου της σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους. Εκλέχθηκε από τον Θεό ανάμεσα σε εκατομμύρια άλλα κορίτσια, αμέτρητων γενεών, ως η καθαρότερη και αγιότερη ανθρώπινη ύπαρξη, προκειμένου να γίνει Θεοτόκος. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας λένε πως για την υλοποίηση του σχεδίου της σωτηρίας του ανθρώπινου γένους, ο Θεός έδωσε τον Υιό του τον Μονογενή και η ανθρωπότητα έδωσε την Παρθένο Μαρία.
Από πλευράς οικουμενικής επικυρώσεως, πρώτη η Γ' Οικουμενική Σύνοδος, που συγκλήθηκε στην Έφεσο το 431 από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β' και υπό την προεδρία του Αγίου Κυρίλλου, Επισκόπου Αλεξανδρείας, καταδίκασε την αίρεση του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Νεστορίου και ανακήρυξε την Αγίαν Παρθένο «Θεοτόκο».
Οι 200 Πατέρες της Συνόδου επικύρωσαν και επιβεβαίωσαν την περί Θεοτόκου διδασκαλία του Αγίου Κυρίλλου, σύμφωνα με την οποία η Παναγία μητέρα του Κυρίου είναι Χριστοτόκος, ακριβώς επειδή είναι και Θεοτόκος. Σύμφωνα με τον ιερό πατέρα, ο χαρακτηρισμός «Θεοτόκος» για την Παρθένο Μαρία ήταν συνάμα και επιβεβαίωση της αμετακίνητης πίστης για την Ενσάρκωση του Λόγου του Θεού. Η Μαρία λαμβάνει τον τίτλο της Θεοτόκου επειδή «γεννάει τον σαρκωμένο Θεό και όχι θεοφόρο άνθρωπο» και λαμβάνει την υψηλότερη θέση ανάμεσα στα κτιστά όντα, διότι μέσα στο πάναγνο σώμα της έγινε η μεγάλη καταλλαγή και από αυτό ξεκίνησε η σωτηρία του ανθρωπίνου γένους, η αναδημιουργία και η θέωση του πεπτωκότος ανθρώπου.
(Αρκετές πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο "Σφυρόερα Σοφία, Μητήρ Θεού, Η ζωή και οι εορτές της Θεοτόκου", Αθήνα, Πεδίο, 2017.)
(Κεντρική φωτογραφία αρχείου)
