Αγωνιούν οι Κρητικοί γονείς για τους διαδικτυακούς κινδύνους με τους οποίους βρίσκονται αντιμέτωπα τα παιδιά τους, όμως την ίδια στιγμή και εκείνοι, όπως συμβαίνει πανελλαδικά αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι οι ίδιοι που τους δίνουν στα χέρια τις “έξυπνες” λεγόμενες συσκευές, για να περιορίσουν, όσο και αν “ακούγεται” οξύμωρο, τις άλλες ανησυχίες τους, καθησυχασμένοι αυτή τη φορά ότι μπορούν να έχουν ανά πάσα στιγμή επικοινωνία μαζί τους...
Μέσω τηλεφώνου βεβαίως ή ίντερνετ οι περισσότεροι, καθότι η ουσιαστική καθημερινή επικοινωνία μεταξύ γονιών και παιδιών μοιάζει με ένα παλιό ξεχασμένο πια παραμύθι σαν εκείνα που ελάχιστοι πια ανασύρουν από τη λήθη...
Σημεία των καιρών που αφήνουν καθημερινά το στίγμα τους στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και των συνηθειών και των νεαρών Κρητικών, δημιουργώντας παγίδες και κακοτοπιές που ξεκινούν από διαταραχές στον ύπνο και την ψυχολογική διάθεση, και φτάνουν ως τον εθισμό στο διαδίκτυο και βεβαίως τις μύριες όσες απειλές από “τέρατα” που κρύβονται στον ψηφιακό κόσμο.
Πρόκειται για μια σύγχρονη απειλή που προσλαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις και στο νησί μας, όπως εξηγεί στην εφημερίδα “Νέα Κρήτη” η ψυχολόγος MSc και ψυχοθεραπεύτρια κ. Χριστίνα Κουμαρέλα, η οποία έχει διαπιστώσει πολλά περιστατικά σε κρητικές οικογένειες, που ξεκινούν από απλές διαταραχές και φτάνουν έως τον εθισμό. Αν και δεν υπάρχουν εστιασμένα στην Κρήτη στατιστικά στοιχεία, η καθημερινή εμπειρία και η επαφή με γονείς καταδεικνύουν αυτή την πραγματικότητα... ανθρώπων που ζουν με την αγωνία για το πόσο ευάλωτα είναι τα παιδιά τους μέσα στον ψηφιακό κόσμο όπου μπαίνουν από μικρά.
Η πορεία είναι αυξητική σχεδόν σε όλες τις ηλικίες. Σύμφωνα με την εικόνα που δίνουν οι στατιστικές και η οποία περιγράφει την κατάσταση και στην Κρήτη, καταγράφεται ανοδική πορεία στη χρήση του διαδικτύου ειδικά από τους έφηβους, ενώ σε μικρότερες ηλικίες αντιστοιχεί σε εκείνη που υπήρχε για τους έφηβους πριν από μια πενταετία. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι παρουσιάζεται αυξητική πορεία και στην κατοχή κινητών τηλεφώνων σε ηλικίες μεταξύ 6 και 12 ετών, όπου μάλιστα ένα στα πέντε παιδιά αυτής της ομάδας έχει μαζί του μια “έξυπνη” συσκευή. Από δε την ηλικία των 10 ετών και άνω το ποσοστό αυτό εκτινάσσεται στο εντυπωσιακό 39%. Και αυτό το στοιχείο έχει ακόμα μεγαλύτερη αξία αν συνυπολογίσει κανείς ότι η Ελλάδα δεν έχει υψηλή θέση - στατιστικά τουλάχιστον - στη λίστα των χωρών που κάνουν μεγάλη χρήση του διαδικτύου. Παρ’ όλα αυτά, παιδιά και νέοι είναι από μικροί στον ψηφιακό κόσμο, ενώ η χώρα έχει δυσανάλογα μεγάλο μερίδιο στο βαρύ φορτίο εκείνων που αντιμετωπίζουν προβλήματα από τη χρήση του ίντερνετ.
Η καθημερινή επαφή της κ. Κουμαρέλα με γονείς την οδηγεί στο να καταγράψει όχι μόνο την έντονη και βάσιμη ανησυχία τους για το τι είδους χρήση του διαδικτύου κάνουν τα παιδιά τους, πρώτιστα μέσω των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης, αλλά κυρίως το ότι αγνοούν πώς να χειριστούν αποτελεσματικά το όλο θέμα. Είναι πολλές οι φορές που ζητούν βοήθεια για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να καθοδηγήσουν σωστά τα παιδιά τους, πόσω μάλλον όταν διαβάζουν στατιστικές που δείχνουν ότι τέσσερα στα δέκα παιδιά έχουν έρθει αντιμέτωπα με διαδικτυακούς κινδύνους και ταυτόχρονα βλέπουν αντίστοιχα περιστατικά να κυριαρχούν στην καθημερινότητα μέσα από την ειδησεογραφία.
Σύμφωνα με την ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια κ. Χριστίνα Κουμαρέλα, οι πιο ευάλωτες ηλικίες είναι εκείνες που φτάνουν ως την εφηβεία, με τη γονική καθοδήγηση να έχει καθοριστικό ρόλο. Και οι γονείς, ειδικά εκείνοι που διακρίνουν τα πρώτα ανησυχητικά σημάδια, χάνουν τον ύπνο τους με τη νέα πραγματικότητα με την οποία έρχονται αντιμέτωποι, χωρίς να έχουν τα εφόδια να την αντιμετωπίσουν κατάματα. Όσο για τα σημάδια που πρέπει να κινητοποιήσουν τους γονείς, αυτά είναι κυρίως η πολύωρη ενασχόληση με το διαδίκτυο ή με βιντεοπαιχνίδια, η απροθυμία να πάνε σχολείο ή να διαβάσουν και η μοναξιά, που αποτελούν από τις πρώτες ενδείξεις εθισμού.
Από τα «παραμύθια» στους «ψηφιακούς εφιάλτες»
Μια φορά και έναν καιρό, όπως ξεκινούσαν και τα παραμύθια, οι γονείς πριν καληνυχτίσουν τα παιδιά τους διάβαζαν στα μικρότερα και από ένα κλασικό παραμύθι, ώστε να χαλαρώσουν και να αφεθούν στην “αγκαλιά του Μορφέα”. Μόνο που οι καιροί έχουν αλλάξει και τη θέση των παραμυθιών, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, έχει πάρει είτε ο υπολογιστής, είτε το κινητό τηλέφωνο είτε το τάμπλετ, στα οποία καταφεύγουν οι μικροί ήδη από τα γεννοφάσκια τους και “κλείνονται” πολλές ώρες ακόμα και πριν κλείσουν τον κύκλο τής μιας μέρας για να ανοίξουν εκείνο της επόμενης, ξενυχτώντας πάνω σε τηλέφωνα και υπολογιστές. Οι γονείς προτιμούν να τα αφήσουν στις οθόνες έως ότου τα πάρει ο ύπνος λησμονώντας πόσο μεγάλοι είναι οι κίνδυνοι που καιροφυλακτούν. Και ταυτόχρονα χρησιμοποιούν για μικρότερες ηλικίες το τηλέφωνο ή άλλες παρόμοιες συσκευές σε ρόλο... babysitter. Όμως αγνοούν ή παραβλέπουν πως, όταν δίνεις σε ένα παιδί κάτι τέτοιο για να το απασχολήσεις, στην πραγματικότητα αυξάνεις τον χρόνο που περνάει στο διαδίκτυο, ενώ αυξάνεται παράλληλα και η πιθανότητα να το χρησιμοποιούν εκτός σπιτιού. Και όλο αυτό σε βάρος του διαθέσιμου χρόνου που θα έπρεπε να αφιερώνεται στη σχέση μεταξύ παιδιών και γονιών, με αποτέλεσμα να χάνεται το “δέσιμο” που θα όφειλαν να έχουν οι οικογένειες μεταξύ τους.
Όταν το παιδί είναι πολλές ώρες στο κινητό, μήπως θα έπρεπε να αναρωτηθούν οι γονείς κάτι απλό; Ότι δηλαδή ίσως και οι ίδιοι αφιερώνουν ανάλογο χρόνο στις “έξυπνες” συσκευές τους εκθέτοντας από μικρά τα παιδιά σε τέτοια ερεθίσματα; Και ειδικά αυτό ισχύει για τα αγόρια, τα οποία, όπως αποδεικνύουν οι στατιστικές, είναι πιο εξοικειωμένα στις νέες τεχνολογίες και άρα πιο επιρρεπή σε σχέση με τα κορίτσια.
Στους παράγοντες που οδηγούν τα παιδιά στο να αποκτήσουν μια ολοένα και πιο έντονη σχέση με το διαδίκτυο πρέπει να προστεθούν, σύμφωνα με την κ. Χριστίνα Κουμαρέλα, επίσης οι πιέσεις που ασκούνται από τους γονείς προς τα παιδιά, καθώς πολλές φορές έχουν από αυτά υψηλές προσδοκίες, με αποτέλεσμα τα τελευταία να καταφεύγουν στο διαδίκτυο. Επίσης άλλος παράγοντας είναι το bullying που μπορεί να υφίστανται από άλλα παιδιά και επιλέγοντας να μην εκμυστηρευτούν το πρόβλημά τους στρέφονται στο ίντερνετ αναζητώντας χαλάρωση και διαφυγή.
Όσο για τους λόγους που τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα στον διαδικτυακό εθισμό, αυτοί έχουν να κάνουν κυρίως με το γεγονός ότι δεν έχουν αναπτύξει ικανότητες αυτοελέγχου και δεν μπορούν να βάλουν όρια στον εαυτό τους.
Πώς οι γονείς μπορούν να σώσουν τα παιδιά από τις παγίδες;
Οι συμβουλές που πρέπει να ακολουθούν οι γονείς είναι θεμελιώδους σημασίας για να αποφύγουν κακοτοπιές που μπορεί να έχουν οδυνηρές συνέπειες για τα παιδιά τους. Πρέπει να βάζουν κανόνες που να τηρούνται ακόμα και αν τα παιδιά αρνούνται να τους δεχτούν. Με τον διάλογο και τη σωστή επιχειρηματολογία μπορούν να παρακάμψουν αυτό το εμπόδιο και να εξηγήσουν στα παιδιά πόσο σημαντικό είναι να χρησιμοποιούν μεν... αλλά με μέτρο και επίβλεψη το διαδίκτυο.
Μια σωστή και αποτελεσματική πρακτική είναι η από κοινού χρήση του ίντερνετ, με τους γονείς να καθοδηγούν τα παιδιά εξηγώντας τους τι πρέπει να κάνουν και τι να αποφεύγουν. Και κυρίως δείχνοντάς τους ποιες ιστοσελίδες πρέπει να επισκέπτονται και πόσο σημαντικό είναι να κάνουν τη σωστή κάθε φορά επιλογή. Στα πλαίσια αυτά είναι βασικό να αξιοποιήσουν τα μέγιστα την καλή πλευρά του διαδικτύου με τη μορφή της εκπαιδευτικής διαδικασίας, πώς μπορεί δηλαδή το παιδί να χρησιμοποιεί το ίντερνετ για την απόκτηση γνώσης ή τον συνδυασμό παιχνιδιού και μάθησης.
Φυσικά για να έχει επιτυχία κάτι τέτοιο, οι γονείς πρέπει να έχουν αποκτήσει την απαραίτητη “ψηφιακή παιδεία”, να έχουν εκπαιδευτεί οι ίδιοι στη σωστή χρήση του διαδικτύου, ώστε να μπορέσουν με τη σειρά τους να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους. Συνοπτικά, σύμφωνα με την ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια κ. Χριστίνα Κουμαρέλα, μια που οι γονείς αποτελούν το “κλειδί” για τη σωστή χρήση του διαδικτύου από τα παιδιά, πρέπει να εστιάσουν σε μια σειρά από πρωτοβουλίες και πιο συγκεκριμένα:
* Να αποφεύγουν να τοποθετούν ηλεκτρονικές συσκευές στα δωμάτια των παιδιών.
* Να κατευθύνουν τα παιδιά σε ομαδικές δραστηριότητες από μικρά.
* Να επιστρέψουν στο παραδοσιακό παραμύθι με το οποίο οι παλιότεροι γονείς νανούριζαν τα μικρά παιδιά. Με τον τρόπο αυτό το διάβασμα θα γίνει συνήθεια και θα αποφευχθεί το ξενύχτι πάνω από την οθόνη.
* Να αφιερώνουν όσο περισσότερο χρόνο διαθέτουν σε κοινές δραστηριότητες.
* Να συζητούν με τα παιδιά, να τα καθοδηγούν και να τα κατευθύνουν προς εκπαιδευτικό υλικό που υπάρχει στο διαδίκτυο.
«Πρέπει να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στα παιδιά τους και να μην ξεχνούν ότι οι ίδιοι αποτελούν, ειδικά στις μικρότερες ηλικίες, το βασικότερο πρότυπο για εκείνα. Κάτι που προϋποθέτει να μη δίνουν οι γονείς το κακό παράδειγμα προσκολλημένοι στις οθόνες, γιατί είναι σίγουρο ότι τα παιδιά θα αντιγράψουν αυτή τη συμπεριφορά».
