Χρόνια τώρα, ο εξορθολογισμός του Δημοσίου και οι προσπάθειες για καλυτέρευση της συμπεριφοράς του δημοσίου υπαλλήλου απέναντι στον δημότη, που ζητά να εξυπηρετηθεί, αποτελεί το μεγάλο στοίχημα.
Ειδικά το τελευταίο διάστημα οι προσπάθειες ως προς αυτή την κατεύθυνση έχουν εντατικοποιηθεί και κάτι φαίνεται πως αλλάζει αργά μεν... αλλά σταθερά.
Σε αυτή την κατεύθυνση, καθοριστικό ρόλο έρχονται να παίξουν οι ημερίδες και τα προγράμματα που λαμβάνουν χώρα σε τοπικό τουλάχιστον επίπεδο, με στόχο την επιμόρφωση των νέων δημοσίων υπαλλήλων, ούτως ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τον θεσμικό τους ρόλο και το πώς θα πρέπει να συμπεριφέρονται στον κόσμο που απευθύνεται σε αυτούς για να καλύψει τις υποχρεώσεις του απέναντι στο κράτος.
Μια τέτοια ημερίδα πραγματοποιήθηκε προ ημερών στο Ηράκλειο με θέμα “Αρχές και διαδικασίες της σύγχρονης δημόσιας διοίκησης” και εισηγήτρια την κ. Αμαλία Παπαδάκη-Μυρωνάκη, MSC στη Δημόσια Διοίκηση, MSC στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Οικονομικό Δίκαιο, την οποία παρακολούθησαν νέοι δημόσιοι υπάλληλοι, οπότε και έλαβαν σημαντικές γνώσεις και πληροφορίες για το γενικό πλαίσιο στη δημόσια διοίκηση (σχετικά με τη συμπεριφορά απέναντι στον πολίτη, την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτησή του, την καλύτερη λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών, την αξιολόγηση κ.λπ.).
Όπως αναφέρθηκε στην πολύ ενδιαφέρουσα αυτή ημερίδα, η ποιότητα της δημόσιας διοίκησης συνδέεται ευθέως με τη γενικότερη στάση και συμπεριφορά των δημοσίων υπαλλήλων κατά την άσκηση των καθηκόντων τους όσο και με τη γενικότερη στάση του κοινωνικού συνόλου έναντι του δημοσιοϋπαλληλικού σώματος.
Απαιτείται ένα κοινωνικό περιβάλλον, στο οποίο η ορθή ιδίως με όρους νομιμότητας αντιμετώπιση του πολίτη από τη δημόσια διοίκηση είναι κοινή συνείδηση, ενώ για να λειτουργεί αποδοτικά πρέπει να παραμείνει ένα σύστημα ανοικτό και οργανωμένο, όπου νόμοι, άτομα και γεγονότα να βρίσκονται σε ασταμάτητη κυκλική αλληλοεπίδραση, τόσο μεταξύ τους όσο και με το περιβάλλον τους, ώστε να καλύπτει ανάγκες τόσο σε σχέση με το περιβάλλον της όσο και με τον τρόπο λειτουργίας της.
Η έννοια της ηγεσίας στο ελληνικό Δημόσιο
Στην πλειονότητα των Οργανισμών στο ελληνικό Δημόσιο, όπως πολλοί συμπεραίνουν, κυριαρχεί μια κουλτούρα που εμπεριέχει το αυταρχικό στυλ. Την ίδια ώρα, στις παθογένειες της Ελληνικής Δημόσιας Διοίκησης παρατηρούνται: η έλλειψη αποτελεσματικότητας, η γραφειοκρατία, η σπατάλη διαχείριση των ανεπαρκών δημοσίων πόρων, η διοικητική ισοπέδωση, η απουσία στρατηγικής δράσης και επαρκούς ενημέρωσης, η εκδήλωση ήσσονος προσπάθειας συμπεριφορών, η έλλειψη ανταγωνιστικών συνθηκών, ορθολογικού σχεδιασμού, συστημάτων μέτρησης της απόδοσης και θεσμικής διαφάνειας, οι οργανωτικές επικαλύψεις, η μη φιλική αντιμετώπιση και ο υψηλός χρόνος διεκπεραίωσης των αιτημάτων.
Τι έχει αλλάξει σήμερα
Τα τελευταία χρόνια ωστόσο, η εικόνα αλλά και η καθημερινή λειτουργία πολλών δημοσίων υπηρεσιών έχουν αλλάξει άρδην. Η λογική της γραφειοκρατικής δομής των δημοσίων υπηρεσιών της απόδοσης και της βαρύτητας στις διοικητικές διαδικασίες, και της εσωστρέφειας που χαρακτηρίζει κάθε γραφειοκρατική οργάνωση αποτελεί παρελθόν. Έτσι, όλο και συχνότερα και συστηματικότερα παρατηρούνται όχι απλώς τάσεις θεωρητικής ή ακαδημαϊκής αμφισβήτησης της γραφειοκρατίας, αλλά και άρθρωσης δημοσίων πολιτικών μεταμόρφωσής της και γενικότερα καθιέρωσης νέων οργανωτικών προτύπων. Όπως τονίστηκε στην ημερίδα, η εξυπηρέτηση του πολίτη αποτελεί βασική επιδίωξη και μέλημα του δημοσίου υπαλλήλου και θεμελιώνεται σε δύο κανόνες του Συντάγματος: σύμφωνα με τον πρώτο, οι κρατικές εξουσίες υπάρχουν υπέρ του λαού, και σύμφωνα με το δεύτερο, οι δημόσιοι υπάλληλοι τίθενται στην υπηρεσία του ελληνικού λαού.
Μέθοδοι και τεχνικές ενδυνάμωσης
Η διοίκηση και οι οργανισμοί τώρα από την πλευρά τους, όπως ειπώθηκε, πρέπει να λάβουν υπόψη τους τρία στοιχεία που καθορίζουν την εξέλιξή τους: 1) τους συγκεκριμένους στόχους που πρέπει να επιτύχουν, 2) τους περιορισμένους πόρους και 3) τη συμβολή των ανθρώπων στην επίτευξη τον στόχων. Εξίσου σημαντικό είναι το ότι οι εργαζόμενοι, όταν καταλάβουν πως δεν τους χρησιμοποιούν απλά ως εκτελεστικά όργανα, αλλά ως σκεπτόμενα άτομα, τα οποία συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων: ικανοποιούνται από την εργασία τους και ταυτίζονται με αυτήν, αυξάνεται η όρεξή τους για δουλειά, παίρνουν πρωτοβουλίες και αναπτύσσουν νέες ιδέες, ενώ την ίδια ώρα εξαιρετικής σημασίας είναι και το ίδιο το σύστημα αξιολόγησης. Άρα θα πρέπει να συνυπολογίσουμε τη συνάρτηση που υπάρχει μεταξύ της απόδοσης του υπαλλήλου και του τρόπου που αυτός διοικείται. Εκείνο όμως που θα πρέπει όλοι να αντιληφθούμε, όπως σημειώθηκε στην ημερίδα, είναι πως «η επιτυχία ή η αποτυχία στην κοινωνική και επαγγελματική μας εξέλιξη οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο πόσο καλοί γνώστες είμαστε των στοιχείων που συνθέτουν την προσωπικότητά μας και είναι απαραίτητα για τη συμπεριφορά μας». Τέτοια στοιχεία είναι: η ικανότητα στις διαπροσωπικές σχέσεις, η ικανότητα να ακούμε με προσοχή, η ομαδικότητα, η προσαρμοστικότητα, η συνέπεια, η αντοχή στην πίεση, η ευελιξία, η θετική αντιμετώπιση των πραγμάτων, η διοικητική ικανότητα, η ανάληψη πρωτοβουλιών, η αποφασιστικότητα, η ικανότητα παρουσίασης θεμάτων, η ικανότητα συνεργασίας, η ικανότητα διαπραγμάτευσης και επηρεασμού, η ικανότητα αντιμετώπισης συγκρούσεων και κρίσιμων καταστάσεων, η ικανότητα αποδοχής και αξιοποίησης αρνητικής κριτικής, και η αυτογνωσία, που είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για τον καθορισμό των προσωπικών στόχων.
Εάν λοιπόν κάποιος έχει επαρκή γνώση για τις δεξιότητες και τις αξίες που καθορίζουν τη συμπεριφορά του, τότε μπορεί να απαντήσει στην ερώτηση: «Γιατί έχω θέσει για τον εαυτό μου αυτόν τον στόχο;».
Επαγγελματισμός, ευπρέπεια και σεβασμός
Όπως υπογραμμίστηκε στην ημερίδα, ο δημόσιος υπάλληλος πρέπει να συμπεριφέρεται πάντοτε κατά τρόπο που να καθίσταται άξιος της εμπιστοσύνης του κοινού. Μεταξύ άλλων, πρέπει να τηρεί, σε κάθε περίσταση, τους βασικούς κανόνες καλής συμπεριφοράς ανεξαρτήτως της ψυχικής του διάθεσης. Να συμπεριφέρεται με ευγένεια και κοσμιότητα, να εξυπηρετεί τους πολίτες κατά το ωράριο που έχει ορίσει η υπηρεσία του, σύμφωνα με τις κείμενες γενικές και ειδικές διατάξεις. Επίσης, δεν επιτρέπεται να διακόπτει για προσωπικές του υποθέσεις την επικοινωνία με τους πολίτες. Εάν είναι αναρμόδιος, διευκολύνει τον πολίτη να εντοπίσει τον αριθμό κλήσης και το ονοματεπώνυμο του αρμοδίου. Εάν αυτό δεν είναι δυνατό, φροντίζει να παραπέμψει τον πολίτη σε κάποια υπηρεσία πληροφόρησης κοινού.
Όταν έρχεται σε επαφή με πολίτη δύστροπο ή ιδιαιτέρως εριστικό, οφείλει να τον αντιμετωπίζει με ψυχραιμία και κατανόηση, αποφεύγοντας τις εντάσεις ή τους διαπληκτισμούς. Ακόμη κι αν ο πολίτης τον προσβάλει, ο δημόσιος υπάλληλος οφείλει να διατηρήσει τον αυτοέλεγχό του και, εφόσον χρειαστεί, να ζητήσει τη συνδρομή του προϊσταμένου του για τη διευθέτηση της κατάστασης. Δεν εκδηλώνει ούτε και διαδίδει τις πολιτικές, θρησκευτικές και φιλοσοφικές του πεποιθήσεις κατά την άσκηση των καθηκόντων του. Δεν επηρεάζεται κατά τη συναλλαγή του με τον πολίτη, από το φύλο, την εθνικότητα, τη φυλή, τη γλώσσα, την καταγωγή και τις θρησκευτικές ή άλλες πεποιθήσεις των συναλλασσομένων. Αποφεύγει γενικότερα κάθε πράξη που θα μπορούσε να προσβάλει ή να μειώσει την προσωπικότητα ή την επαγγελματική υπόσταση των ατόμων, με τα οποία συναλλάσσεται. Οφείλει να έχει άριστη γνώση του αντικειμένου του και να ενημερώνεται συνεχώς για τις εξελίξεις που σημειώνονται στον επαγγελματικό χώρο του και προσπαθεί, με τρόπο απλό και κατανοητό, να εξηγεί στους πολίτες τα σχετικά με την υπόθεσή τους και να τους καθοδηγεί σωστά. Αποφεύγει να λαμβάνει αποφάσεις που βασίζονται σε συνοπτικά ή ασαφή δεδομένα.
