Έναν ιδιαίτερο σφραγιδόλιθο αποφάσισε να μελετήσει ο , ερευνητής αιγιακών γραφών, δρ. Μηνάς Τσικριτσής- που έχει μελετήσει συνολικά 15.000 σφραγιδόλιθους- αφού είναι μοναδικός και διαπίστωσε την διττή χρήση του. Σύμφωνα με την ερμηνεία του σχετίζεται με την εποχή αυτή κοντά στο Χειμερινό Ηλιοστάσιο που ξεκινούσε το Μινωικό έτος και ίσως ξεκινούσαν τα ερωτικά παιχνίδια των νεαρών με τα κορίτσι με φιλήματα ώστε να ζευγαρώνουν αφού το χειμώνα δεν είχαν εργασίες και ήταν κλεισμένοι στα σπίτια και τα ανακτορικά μορφώματα της εποχής.
*Γράφει ο δρ. Μηνάς Τσικριτσής
Το επίθετο διττός χαρακτηρίζει απόλυτα τον παρατιθέμενο Μινωικό σφραγιδόλιθο που έχει δύο μορφές χρήσης: η πρώτη ερμηνεία, σύμφωνα με την οποία εμφανίζονται δύο πρόσωπα να φιλιούνται στο στόμα, είναι καλλιτεχνική, όπως σχολιάζει ο δημοσιογράφος Γ. Λεκάκης σε πρόσφατη δημοσίευσή του (Εικόνα 1.). Η δεύτερη ερμηνεία,με την οποία θα ασχοληθούμε, σχετίζεται με την αποκωδικοποίηση της λέξης που αποκαλύπτεται στο αποτύπωμα του σφραγιδόλιθου (Εικόνα 2.)
Ο εν λόγω σφραγιδόλιθος αγοράσθηκε το 1928 από την Beulah H. Emmet και το 1971 δωρήθηκε στο Μουσείο Καλών Τεχνών Βοστώνης (1971.169). Έχει προέλευση την Κρήτη, με περίοδο κατασκευής του την Υστερομινωική, 1700-1460 π.Χ., με διαστάσεις (1,5 x 1,4 x 0,7 εκατ.).
Το ενδιαφέρον μας επιγραφολογικά θα επικεντρωθεί στο αποτύπωμα του σφραγιδόλιθου όπως εμφανίζεται στην εικόνα 2. Αρχικά, αξίζει να σημειωθεί ότι οι γραφείς συνηθίζουν να δηλώνουν το σημείο απ’ όπου ξεκινούν να διαβάζουν τα σύμβολα χαράζοντας το σύμβολο x. Στο δεξιό, λοιπόν, μέρος της εικ. 2 παρατηρούμε μόλις να διακρίνεται τo σύμβολο x πριν από το σύμβολο S -που έχει φωνητική αξία Fe- μετά παρεμβάλλεται η εικόνα ενός Κύκνου και ακολουθεί το συλλαβόγραμμα του ταύρου με φωνητική αξία to, που αναγνωρίζεται, επομένως, η λέξη Fe- to, η οποία διαβάζεται, με βάση την Γραμμική Β΄, ως έτος.
Στο αρχείο της Πύλου έχουμε την χαρακτηριστική λέξη to - to -Fe-to που σημαίνει τούτο το έτος, δηλαδή αυτό τον χρόνο. Παρόμοια λέξη που δηλώνει αυτή την χρονιά έχουμε στο αρχείο της Κνωσού και Μυκηνών με τον τύπο za-Fe-te=αυτά τα έτη.
Δημιουργείται, λοιπόν, το ερώτημα ποια σχέση έχει ο Κύκνος με την λέξη έτος; Την απάντηση μας δίνει η Αρχαιοαστρονομία, βάσει της οποίας θα δείξουμε ότι ο Αστερισμός του Κύκνου εμφανίζεται πριν από την Ανατολή του Ήλιου στο χειμερινό Ηλιοστάσιο το 1600 π.Χ. όπως παρατηρούμε στην επομένη Εικόνα3.Το συμπέρασμα από την μελέτη της εικόνας αυτής του Ουρανού όπου ο Κύκνος εμφανί-ζεται ως αστερισμός πριν από την Ανατολή του Ήλιου στο χειμερινό Ηλιοστάσιο στις 2/ 1/ 1600 π.Χ, (Εικ. 3), είναι ότι το αποτύπωμα της σφραγίδας, θα μπορούσε να δηλώνει το κάθε έτος όταν ξεκινούσε, δηλώνοντας, παράλληλα, καλλιτεχνικά και την αστρονομική ένδειξη με το σύμβολο του Κύκνου.
Το γεγονός ότι το έτος στον Κρητομυκηναϊκό Πολιτισμό ξεκινούσε από το χειμερινό Ηλιοστάσιο, που αντιστοιχεί με τη σημερινή ημερομηνία 2 Ιανουαρίου, επιβεβαιώνεται στα αρχεία της γραμμικής Β΄ γραφής, όπου διασώζονται οι τελευταίοι μήνες της καταστροφής του κάθε ανακτόρου, με αρχή το Χειμερινό Ηλιοστάσιο. Έτσι γνωρίζουμε ότι η Πύλος κατεστράφη τον 4ο μήνα και η Κνωσός τον 8ο μήνα.
Ο Κύκνος ήταν ιδιαίτερα σημαντικό ζώο σε άλλους αρχαίους και νεώτερους πολιτισμούς, δεν αποτελούσε τυχαία ιερό ζώο της θεάς Αφροδίτης και του θεού Απόλλωνα, ήταν σύμβολο της χάρης, της ομορφιάς, της ισορροπίας, της ηρεμίας, της πίστης, της ανανέωσης και της αλλαγής.
Συμπερασματικά, διαφαίνεται ότι δεν είναι τυχαία η διττή ερμηνεία ούτε η εμφάνιση του Κύκνου εν μέσω του ζεύγους των Μινωιτών που φιλιούνται, καθώς ο κύκνος είναι ένα ερωτικό πτηνό που όταν ζευγαρώνει με έναν σύντροφο ισόβια εκφράζεται ερωτικά σε στάσεις όπως με αμοιβαίο βύθισμα του ράμφους ή με τα κεφάλια του ζεύγους ενωμένα (όπως και το φίλημα των νέων στην σφραγίδα). Ίσως ακόμα και η μετανάστευσή τους τον Χειμώνα από τα βόρεια κλίματα στην περιοχή μας να σηματοδοτούσε και την έναρξη του νέου έτους.
Ο σφραγιδόλιθος του Κόρακα CMS VS1A 044a
Ολοκληρώνοντας αυτή τη μελέτη θα παραθέσω και άλλο ένα σφραγιδόλιθο, που εμφανίζει ένα κοράκι και δεξιά ένα μηνίσκο, χαρακτηριστικό σύμβολο της Σελήνης που επάνω της έχει 10 μηνοειδείς χαράξεις (Εικ. 4). Θεωρήσαμε ότι οι 10 χαράξεις αντιστοιχούν σε 10 σεληνιακούς μήνες, έτσι, γυρνώντας πίσω το χρόνο στο 1600 π.Χ., παρατηρούμε -στην εικόνα του ουρανού (Εικ. 5)- ότι πριν την ανατολή του ήλιου εμφανίζεται ο αστερισμός του Κόρακα.
Ο κόρακας είναι χαρακτηριστικό πτηνό το οποίο εμφανίζεται σε διάφορα ευρήματα στο Μινωικό Πολιτισμό. Οι αρχαίοι Έλληνες έτρεφαν ιδιαίτερη αγάπη στο πτηνό αυτό που το είχαν αφιερώσει στον θεό Απόλλωνα. Όλο το καλοκαίρι ο κόρακας είναι τιμωρημένος να ψήνεται στη δίψα και η κραυγή του μαρτυράει την αγωνία από την τιμωρία του. Ο Αιλιανός (Περί ζώων Ιδιότητος 47, 1016.67) αναφέρεται στην τιμωρία του: <Ήταν υπηρέτης του Απόλλωνα, όταν εκείνος τον έστειλε να φέρει νερό. Έπεσε, όμως, σ' ένα χωράφι με ψηλά χλωρά σπαρτά και κάθισε, περιμέ-νοντας πρώτα να ωριμάσουν για να φάει τον καρπό, ξεχνώντας την διατα-γή του Απόλλωνα>. Έτσι τιμωρήθηκε με δίψα, την ξηρότερη καλοκαιρινή εποχή του χρόνου. Ίσως δεν είναι τυχαία η παροιμία που αναφέρει ο Ησύχιος (3585.1), «κόραξ υδρεύσει», «επί των δυσχερών τινών τυγχανόντων»: δηλαδή ο κόρακας θα σου φέρει νερό, κάποιος, δηλαδή, που πεθαίνει από την δίψα, απευθυνόμενη, ίσως ως απευχή, σε κάποιον που βρίσκεται σε δυσχερή κατάσταση.
Ίσως θα πρέπει να συσχετισθεί η κλασική παράδοση για τον κόρακα με την προγενέστερη μινωική, για την οποία δεν έχουμε κείμενα αλλά μόνο απεικονίσεις του πτηνού, για να κατανοήσουμε καλύτερα την διαχρονική του εμφάνιση σε σχέση με τον Ήλιο (Απόλλωνα) αστρονομικά.
Συμπερασματικά, οι σφραγιδόλιθοι εκτός της ταλισματικής χρήσης τους που μέχρι τώρα τους αποδίδουν οι διάφοροι ερευνητές θεωρούμε ότι πρέπει να μελετηθούν και διαθεματικά, εν σχέσει με την Αρχαιοαστρονομία, για να κατανοηθεί καλύτερα η σχέση τους με το πολιτικο-οικονομικό σύστημα της 2ης χιλιετίας π.Χ. και η χρήση τους εντός αυτού του συστήματος.
