Νερό: Το υπέρτατο αγαθό της φύσης για τον άνθρωπο, ποια η ευθύνη του κάθε πολίτη και τι είναι αυτό που πρέπει να μάθουμε στα παιδιά μας για την αξία και τη σπουδαιότητα της καλής ποιότητας νερού και της οικονομίας του;
Ποια είναι η βέλτιστη τεχνολογία για την παροχή πόσιμου νερού; Φράγματα, αφαλατώσεις ή γεωτρήσεις; Οι απώλειες στα δίκτυα ύδρευσης και άρδευσης πόσο σοβαρές είναι και τα αντιπλημμυρικά έργα πώς σχετίζονται, ερωτήματα για τον νερό και τη διαχείρισή του στην Κρήτη, τα οποία μας απαντά ο Δρ Χημικός Μηχανικός κ. Μανόλης Διαλυνάς.
Υπάρχει νερό στη Κρήτη;
«Σήμερα, οι ατμοσφαιρικές κατακρημνίσεις στην Κρήτη δείχνουν έντονη χωρική και χρονική διακύμανση. Η βροχόπτωση μειώνεται από δυτικά προς ανατολικά και από βορρά προς νότο και επίσης αυξάνεται με το υψόμετρο. Η μέση βροχόπτωση των 927 mm/έτος κυμαίνεται από 440 mm/έτος στην πεδιάδα της Ιεράπετρας, στη νοτιοανατολική Κρήτη έως 2000 mm/έτος στα υψίπεδα του Ασκύφου στη δυτική Κρήτη. Επίσης έντονη διακύμανση παρατηρείται μεταξύ υγρών και ξηρών ετών (από 1239 έως 608 mm/έτος, αντίστοιχα) που δυστυχώς δεν είναι προβλέψιμα. Η μέση πραγματική εξατμισοδιαπνοή, εκτιμάται σε 576 mm/έτος και παρουσιάζει επίσης έντονη διακύμανση μεταξύ υγρών και ξηρών ετών (από 777 έως 386 mm/έτος, αντίστοιχα).
Κατά μέσο όρο, η Κρήτη έχει μια σχετικά υψηλή διαθεσιμότητα νερού (περίπου 4.800 m³/κάτοικο.έτος), που είναι ελάχιστα χαμηλότερη από τη μέση διαθεσιμότητα της Ελλάδας (περίπου 6500 m³/κάτοικο και έτος). Παρόλα αυτά, η τιμή αυτή είναι σημαντικά υψηλότερη από άλλες Μεσογειακές και Ευρωπαϊκές χώρες ακόμη και χώρες της κεντρικής Ευρώπης.
Για να εξηγήσουμε, υπάρχουν περιοχές στην Ισπανία με διαθεσιμότητα μικρότερη από 500 m³/κάτοικο και έτος. Επίσης, η διαθεσιμότητα στην Κύπρο εκτιμάται σήμερα σε 1100 m³/κάτοικο και έτος, ενώ αυτή στη Μάλτα μόλις 80 m³/κάτοικο και έτος. Παρ' όλα αυτά τα ενθαρρυντικά ιστορικά και υδρογεωλογικά δεδομένα η Κρήτη αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα».
Ποια είναι η βέλτιστη τεχνολογία για την παροχή πόσιμου νερού; Φράγματα, αφαλατώσεις ή γεωτρήσεις;
«Το πρώτο πράγμα που πρέπει να εξηγήσουμε είναι ότι εμείς οι μηχανικοί προσπαθούμε να αξιολογήσουμε όλες τις παραμέτρους σε ένα πρόβλημα για να καταλήξουμε στην καλύτερη δυνατή λύση. Η λύση ενός προβλήματος πρέπει να είναι αποτελεσματική αλλά και οικονομικά βιώσιμη. Γενικά στη διαχείριση των υδατικών πόρων δεν υπάρχει βέλτιστη λύση αλλά συνδυασμός λύσεων, που αποδίδουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Με άλλα λόγια όταν μιλάμε για τη Κρήτη θα πρέπει όλες οι τεχνολογίες να συνδυάζονται σωστά ώστε να υπάρχουν εφεδρείες και αποθέματα».
Πως μπορούμε θεσμικά να βελτιώσουμε την διαχείριση των υδατικών πόρων;
«Να ενισχυθεί ο ρόλος των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ).
Συγκεκριμένα για τη διαχείριση του αρδευτικού νερού θα πρέπει να διευρυνθεί η δυνατότητα των ΔΕΥΑ ενασχόλησης τους και με θέματα άρδευσης, με αποφάσεις των οικείων Δημοτικών συμβουλίων (αρθρ. 2 του Ν. 1069/1980), θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί προς την κατεύθυνση της διαχείρισης του ενός νερού από τον ίδιο φορέα. Στην Κρήτη, αλλά και σε άλλες περιοχές της χώρας, πολλές φορές η ίδια πηγή νερού χρησιμοποιείται για πολλαπλές χρήσεις, με αποτέλεσμα στη διαχείριση της να εμπλέκονται περισσότερη του ενός φορέα διαχείρισης».
Να ενθαρρυνθεί η σύσταση διαδημοτικών ΔΕΥΑ με την παροχή κινήτρων
«Η αύξηση της κλίμακας μεγέθους των ΔΕΥΑ από μόνη της, μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη βελτίωση των παρεχομένων Υπηρεσιών. Στην περίπτωση δε μικρών Δήμων, που η σύσταση ΔΕΥΑ δεν είναι εφικτή, θα μπορούσε να είναι δυνατή ή σύσταση διαδημοτικών ΔΕΥΑ με όμορους τους Δήμους με ή χωρίς ΔΕΥΑ. Στην Κρήτη 18 % του πληθυσμού υπο-εξυπηρετείται από μικρές Υπηρεσίες Ύδρευσης και Αποχέτευσης των Τεχνικών Υπηρεσιών των Δήμων. Αντίθετα σε επίπεδο χώρας αυτό το ποσοστό υπολογίζεται σε 9 %».
Προώθηση έργων ύδρευσης και αποχέτευσης με χαμηλά κόστη
Η προώθηση έργων, που να βασίζονται σε μη συμβατικές και αποκεντρωμένες τεχνολογίες, μη ενεργοβόρες, φιλικές στο περιβάλλον, υψηλής απόδοσης και φυσικά χαμηλού κόστους είναι ιδιαίτερης σημασίας και αξίας για τις επόμενες δεκαετίες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η αφαλάτωση κυρίως υφάλμυρων νερών και η επαναχρησιμοποίηση των εκροών των βιολογικών καθαρισμών.
Κύκλος ζωής των έργων υδατικών πόρων και προστασίας του περιβάλλοντος
«Ο κύκλος ζωής των έργων ήταν μια άγνωστη παράμετρος για τα έργα προστασίας του περιβάλλοντος. Έτσι, μετά την ολοκλήρωση και την παραλαβή ενός έργου τυχόν παραλήψεις, αστοχίες, δυσλειτουργίες και κακοτεχνίες, επιβαρύνουν τους φορείς των έργων. Ευτυχώς, που η "επάρατος" ΕΕ με πρόσφατη νομοθεσία της επιβάλλει τη θεώρηση του κύκλου ζωής των έργων ως βασικό όρο στις δημοπρατήσεις έργων και έτσι ευελπιστείτε ότι η κατάσταση αυτή μελλοντικά θα βελτιωθεί (Ν. 4412/16, άρθρα 311 & 312). Η μεγιστοποίηση της αξιοποίησης των έργων προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, σε συνδυασμό με τη σωστή λειτουργία και συντήρησή τους, εξυπηρετούν κοινωνικούς σκοπούς και ελαχιστοποιούν το κόστος διαχείρισης, που αφορά άμεσα τη βιωσιμότητα των φορέων λειτουργίας τους και φυσικά την ανταποδοτικότητα τους (δηλαδή την μικρότερη δυνατή επιβάρυνση των πολιτών)».
Οι απώλειες στα δίκτυα ύδρευσης και άρδευσης πόσο σοβαρές είναι;
«Οι απώλειες νερού στα δίκτυα ύδρευσης και γενικά το μη ανταποδοτικό νερό (που σε κάποιες περιπτώσεις ξεπερνά το 60 %), αποτελεί το υπ' αριθμό ένα πρόβλημα σε πολλές ΔΕΥΑ της χώρας και φυσικά και σ' αυτές της Κρήτης. Στη Σιγκαπούρη οι απώλειες νερού κατά 100 km του κεντρικού δικτύου είχε μειωθεί σε 6% το 2010 και σήμερα υπολογίζονται σε 5% από 25%, που ήταν πριν από 17 έτη.
Μεγάλη έμφαση επίσης πρέπει να δοθεί στις διαρροές στο αρδευτικό νερό. Οι σημαντικότερες απώλειες ποσοτικά αφορούν το αρδευτικό νερό. Οι ποσότητες είναι πολύ μεγαλύτερες και αντίστοιχα και οι απώλειες».
Τα αντιπλημμυρικά έργα πως σχετίζονται;
«Είναι σημαντικό να συμπεριληφθούν στο σχεδιασμό νέα έργα ορεινής υδρονομίας για τη μείωση της διάβρωσης του εδάφους και της στερεοπαροχής. Ιδιαίτερη ανάγκη υπάρχει σε πυρπολημένες ορεινές περιοχές που γειτνιάζουν με πολεοδομημένες αστικές, που πλήττονται από πλημμύρες. Πολύ σημαντική και η αποκατάσταση των κοιτών των ποταμών, χειμάρρων και ρεμάτων».
Ποια είναι η ευθύνη του κάθε πολίτη;
«Αυτόν τον κόσμο δεν τον κληρονομήσαμε από τους γονείς μας αλλά τον δανειζόμαστε τα παιδιά μας. Πρώτη ευθύνη λοιπόν δικιά μας είναι να μάθουμε στα παιδιά μας, την αξία και τη σπουδαιότητα της καλής ποιότητας νερού και της οικονομίας του».
