Για μια ακόμα φορά η Ινδονησία, μια από τις πλέον επικίνδυνες, σεισμογενείς και ηφαιστειακές ζώνες του πλανήτη, ζει τον εφιάλτη, που ξύπνησε μνήμες από την τραγωδία των Χριστουγέννων του 2004. Όμως, σε αντίθεση με εκείνο τον όλεθρο, που προκλήθηκε από μια από τις ισχυρότερες σεισμικές δονήσεις την ιστορία, έντασης 9,3 ρίχτερ, η φρίκη το Σάββατο προκλήθηκε από ένα ηφαίστειο.
Με αφορμή το παραπάνω περιστατικό, ο γνωστός σεισμολόγος διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και πρόεδρος του Συστήματος Προειδοποίησης για Τσουνάμι στον Βορειοανατολικό Ατλαντικό και τη Μεσόγειο, της UNESCO, δρ. Γεράσιμος Α. Παπαδόπουλος, αναφέρει στην εφημερίδα “Νέα Κρήτη” πόσο ύπουλος είναι ο κίνδυνος από τα ηφαιστειακά τσουνάμι.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα περισσότερα και μεγαλύτερα τσουνάμι στον πλανήτη δημιουργούνται από σεισμούς. Όμως, σε ορισμένες περιπτώσεις και οι θαλάσσιες ηφαιστειακές εκρήξεις προκαλούν μεγάλα τσουνάμι με διάφορους μηχανισμούς. Ένας μηχανισμός είναι η υποβρύχια κατολίσθηση λόγω της έκρηξης, και ίσως αυτό να συνέβη προχθές στην Ιάβα.
Ένας άλλος μηχανισμός είναι οι πυροκλαστικές ροές. Αυτές αποτελούνται από μεγάλες μάζες υπέρθερμων ηφαιστειακών υλικών, που κατέρχονται με μεγάλη ταχύτητα από τις πλαγιές του ηφαιστειακού κώνου προς τη θάλασσα, όπου εξωθούν με μεγάλη πίεση το νερό και δημιουργούν τσουνάμι. Η μεγάλη έκρηξη του Κρακατόα το 1883 πιθανότατα προήλθε από μαζικές πυροκλαστικές ροές, αλλά και από την κατάρρευση του ηφαιστειακού κώνου».
Τι συμβαίνει στην Κρήτη;
«Στον ευρωπαϊκό-μεσογειακό χώρο», συνεχίζει ο κ. Γεράσιμος Παπαδόπουλος, «υπάρχουν αρκετά ενεργά θαλάσσια ηφαίστεια, που αποτελούν εν δυνάμει πηγές μελλοντικών τσουνάμι (π.χ. Αζόρες και Κανάρια νησιά στον Ατλαντικό, Αιόλια νησιά και Σικελία στη Νότια Ιταλία). Αλλά το σημαντικότερο όλων είναι το ηφαιστειακό σύμπλεγμα της Σαντορίνης, που περιλαμβάνει διάφορα ηφαιστειακά κέντρα, τα πιο σπουδαία των οποίων είναι η Καμένη μέσα στην καλντέρα της Σαντορίνης και το Κολούμπο έξω από την καλντέρα.
Το μεγάλο προγονικό ηφαίστειο που προϋπήρχε της Καμένης εξερράγη στα τέλη του 17ου αιώνα π.Χ. και μεταξύ των άλλων προκάλεσε, μάλλον από μαζικές πυροκλαστικές ροές, μεγάλο τσουνάμι που εξαπλώθηκε σε όλη τη λεκάνη της Αν. Μεσογείου. Είναι πιθανό να επέφερε εκτεταμένες καταστροφές σε παράκτιες ζώνες, π.χ. στη βόρεια Κρήτη, αλλά δεν υπάρχουν σημαντικές μαρτυρίες μέχρι τώρα.
Το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπος, μετά από πολύμηνη αναταραχή, εξερράγη βίαια στις αρχές Οκτωβρίου του 1650 μ.Χ. Δημιουργήθηκε μεγάλο τσουνάμι, που προκάλεσε καταστροφές στην ανατολική ακτή της Σαντορίνης, σε άλλα κυκλαδονήσια και στη Β. Κρήτη. Αλλά και το ηφαίστειο της Νισύρου είναι ενεργό. Μελλοντική ενεργοποίησή του μπορεί επίσης να προκαλέσει ηφαιστειακό τσουνάμι στην περιοχή της Δωδεκανήσου. Το ηφαίστειο της Μήλου μάλλον δεν έχει πλέον δυναμικό για μελλοντικές εκρήξεις.
Το μάθημα που προκύπτει από το τραγικό συμβάν στην Ιάβα είναι ότι, εκτός από τους σεισμούς, υποθαλάσσιες ηφαιστειακές εκρήξεις και κατολισθήσεις μπορεί να προκαλέσουν ισχυρά και θανατηφόρα τσουνάμι. Προς το παρόν τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης καλύπτουν μόνο τις περιπτώσεις σεισμικών τσουνάμι, δεν είναι δυνατόν να καλύψουν τα τσουνάμι που προκαλούνται από ηφαιστειακές εκρήξεις και κατολισθήσεις. Η προστασία από τέτοια τσουνάμι όμως μπορεί να βασιστεί κυρίως στην ορθή ενημέρωση και εκπαίδευση τόσο των πολιτών, όσο και των τοπικών Αρχών. Για παράδειγμα, όταν ένα ηφαίστειο βρίσκεται σε κατάσταση ενεργοποίησης, τότε πρέπει να αποφεύγονται όσο είναι δυνατόν οι δραστηριότητες στις παράκτιες ζώνες. Δυστυχώς, αυτό φάνηκε με τραγικό τρόπο στην Ιάβα.
Παρά το γεγονός ότι η ηφαιστειακή δράση στο Ανάκ Κρακατόα συνεχίζεται από αρκετό καιρό, οι Αρχές δεν έδωσαν τις κατάλληλες συμβουλές στους κατοίκους και τους επισκέπτες, νομίζοντας ότι μόνο οι σεισμοί προκαλούν τσουνάμι. Το μάθημα επαναλαμβάνεται για μια ακόμη φορά. Η ορθή ενημέρωση σώζει ζωές».
