Η Κρήτη «παράγει» κάθε χρόνο εκατοντάδες πτυχιούχους, μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς, δηλαδή εργαζόμενους υψηλής ή υπερ-υψηλής εξειδίκευσης, με μια τεράστια λίστα ουσιαστικών προσόντων... εφόσον η οικονομία του νησιού ήταν αναπτυγμένη και υπήρχαν πολλές εταιρείες σε τομείς-αιχμής της οικονομίας.
Ωστόσο αυτό δε συμβαίνει. Η κρητική οικονομία βασίζεται σε τομείς που δεν έχουν ανάγκη εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης, με αποτέλεσμα οι πτυχιούχοι του νησιού να έχουν δύο επιλογές: ή να γίνουν... σερβιτόροι στην Κρήτη, ή να ξενιτευτούν (στην Αθήνα ή στο εξωτερικό) για να βρουν μια εργασία ανάλογη των προσόντων τους.
Η εφημερίδα «Νέα Κρήτη» ερεύνησε το θέμα και επικοινώνησε με πέντε ειδικούς στην αγορά εργασίας, οι οποίοι έδωσαν την εκτίμησή τους σχετικά με το τι είδους ανθρώπινο δυναμικό απασχολεί η Κρήτη.
Την άποψη πως υπάρχει αρκετά καταρτισμένο προσωπικό στις επιχειρήσεις του Ηρακλείου, αλλά η αγορά εργασίας έχει ανάγκη από συγκεκριμένες ειδικότητες οι οποίες ζητούν ανθρώπους με μέσο επίπεδο εκπαίδευσης ή ανειδίκευτους εργάτες εξέφρασε ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Ηρακλείου Μανόλης Αλιφιεράκης.
«Έχουμε αρκετά καταρτισμένο προσωπικό, δηλαδή πτυχιούχους, αλλά οι επιχειρήσεις συνήθως αναζητούν άτομα απλών ειδικοτήτων. Δηλαδή οι επιχειρήσεις αναζητούν ανειδίκευτους εργάτες ή εργαζόμενους χαμηλής εξειδίκευσης. Δυστυχώς, οι επιχειρήσεις μας δεν είναι τεχνολογικά προηγμένες για να απασχολήσουν αρκετούς πτυχιούχους ή μεταπτυχιακούς.
Εάν εξαιρέσουμε τον τουρισμό και κάποιες μεγάλες επιχειρήσεις που έχουν ανάγκη από στελέχη υψηλών ικανοτήτων, στα υπόλοιπα είμαστε σε χαμηλό επίπεδο. Πλην, όμως, υπάρχουν ειδικότητες οι οποίες αναζητούν ειδικούς οι οποίοι δεν υπάρχουν. Έχουμε μια μεγάλη προσφορά υψηλού επιπέδου πτυχιούχων, αλλά υπάρχει έλλειψη σε τεχνικά επαγγέλματα. Γιατί δυστυχώς δεν υπάρχει η τεχνική εκπαίδευση. Υπάρχει ένα μεγάλο κενό που αφορά την τεχνική εκπαίδευση. Σε ό,τι αφορά τους τεχνικούς οι οποίοι να είναι ηλεκτροσυγκολλητές και να δουλεύουν ως τεχνίτες, υπάρχει έλλειψη. Πτυχιούχους Πολυτεχνείου έχουμε πάρα πολλούς», είπε χαρακτηριστικά.
Τέλος, ο ίδιος υποστηρίζει πως, αν και ο τουρισμός απορροφάει σημαντικό μέρος του ανθρώπινου δυναμικού, εντούτοις, όπως επισημαίνει, οι νέοι άνθρωποι δεν επιθυμούν τα επαγγέλματα του συγκεκριμένου κλάδου.
«Ο τουρισμός προσελκύει μεγάλο μέρος του κόσμου, αλλά οι νέοι δεν πάνε στα τουριστικά επαγγέλματα. Υπάρχει μεγάλη προσφορά σε τουριστικά επαγγέλματα, που πολλές φορές είναι δύσκολο να καλυφθούν. Θέσεις εργασίας όπως λαντζέρης, καθαρίστριες κ.τ.λ. καλύπτονται. Υπάρχει μια πολυμορφία στον συγκεκριμένο χώρο. Είναι αναγκαία η διά βίου μάθηση, η οποία μεταβάλλεται. Ζούμε σ’ ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον εργασιακό, στο οποίο πρέπει ο νέος - αλλά και ο μεγαλύτερος σε ηλικία - να προσαρμόζεται σε ό,τι αφορά τις συνθήκες εργασίας και να εκπαιδευτεί πάνω σε αυτό που κάνει», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Αλιφιεράκης.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Ηρακλείου Μανόλης Κουμαντάκης, ο οποίος εξέφρασε την άποψη πως οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται στην Κρήτη τα τελευταία χρόνια αφορούν κατά βάση τον τουρισμό.
«Οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται στην Κρήτη τα τελευταία χρόνια είναι συνήθως για τον ξενοδοχειακό τουρισμό. Υπάρχει ζήτηση τα τελευταία χρόνια για την εστίαση και για επιχειρήσεις που σχετίζονται με τη μεταποίηση και την εμπορία, αλλά οι θέσεις εργασίας είναι λιγότερες. Αυτό που ζητάνε οι άνθρωποι της αγοράς είναι πρακτική εργασία. Η εξειδικευμένη εργασία δεν είναι σε ιδιαίτερη δυναμική τα τελευταία χρόνια. Ζητάνε από ανθρώπους να έχουν πρακτικές ικανότητες, είτε είναι για μια εργασία που αφορά την καθημερινότητα είτε για τις εμπορικές επιχειρήσεις είτε για εργολαβικές. Πολλά άτομα που έχουν πτυχία ή είναι υψηλά καταρτισμένοι φεύγουν από τη χώρα μας. Αυτοί που είναι εδώ δύσκολα θα βρουν εργασία στο αντικείμενό τους. Η αγορά εργασίας σε επίπεδο ειδικοτήτων ζητάει λιγότερες ικανότητες και δεξιότητες», τόνισε χαρακτηριστικά.
Ο ίδιος, μιλώντας στην εφημερίδα «Νέα Κρήτη», εξέφρασε την αντίληψη πως η αγορά εργασίας έχει ανάγκη από ανθρώπους με πρακτικές ικανότητες, οι οποίοι απουσιάζουν. «Ο ξενοδοχειακός τουρισμός δημιουργεί θέσεις εργασίας όλων των ειδικοτήτων. Στην εργασία της μεταποίησης, που έχει συνθλιβεί τα τελευταία χρόνια, και στο λιανικό εμπόριο, που έχει υποστεί μεγάλες πιέσεις, ζητούν ανθρώπους με πρακτικές ικανότητες. Μιλάμε για ανθρώπους που παίρνουν τον βασικό μισθό.
Η αναντιστοιχία σπουδών και αγοράς εργασίας είναι εμφανής. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που αποχωρούν από τη χώρα μας νέοι άνθρωποι. Μέσα σε αυτή τη χώρα δεν υπήρχε κανένας προσανατολισμός επί δεκαετίες. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι νέοι δεν έδιναν έμφαση στη σπουδή πάνω στις τεχνικές σπουδές και στην τεχνική εκπαίδευση, όπως τα ΤΕΙ. Όλοι ήθελαν πανεπιστημιακές σπουδές. Αυτοί οι άνθρωποι, ειδικά με την εμφάνιση της κρίσης, όπου υπάρχουν μεγάλες πιέσεις, δεν μπορούν να απορροφηθούν από την αγορά εργασίας. Έτσι, αναγκάζονται είτε να εργαστούν σε άλλους τομείς που δε σχετίζονται με το περιεχόμενο των σπουδών τους, είτε να φύγουν στο εξωτερικό. Η αγορά εργασίας ζητάει ανθρώπους με πρακτικές ικανότητες, πράγμα που δεν το έχει η αγορά. Το ζητάει, αλλά δεν υπάρχει», επισήμανε ο κ. Κουμαντάκης.
Θέσεις εργασίας
Ο τουρισμός και ο επισιτισμός είναι οι δύο κλάδοι οι οποίοι δημιουργούν τις περισσότερες θέσεις εργασίας στην Κρήτη... Αυτή είναι η άποψη που εξέφρασε ο κ. Στέλιος Βοργιάς, πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Ηρακλείου.
«Σίγουρα θέσεις εργασίας στην Κρήτη υπάρχουν στον επισιτισμό και στον τουρισμό, είτε αυτό είναι μια ξενοδοχειακή μονάδα, είτε μια καφετέρια, είτε ένα εστιατόριο. Ο τουρισμός ζητάει όλες τις ειδικότητες. Ένα ξενοδοχείο μπορεί να ζητάει από προσωπικό σερβιτόρων ή καμαριέρων, μέχρι και υψηλόβαθμα στελέχη με άρτια γνώση και κατάρτιση. Σίγουρα οι θέσεις εργασίας δεν ανταποκρίνονται σε άτομα που έχουν συγκεκριμένες σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Πραγματικά, οι συνθήκες δεν είναι αυτές που θα έπρεπε να είναι. Και ο πρωτογενής τομέας έχει ανάγκη από θέσεις εργασίας, οι οποίες καλύπτονται από αλλοδαπούς», αναφέρει.
Ο κ. Βοργιάς παρουσίασε το προφίλ του εργαζόμενου ο οποίος είναι μορφωμένος, αλλά δουλεύει ως σερβιτόρος ή κάνει ένα επάγγελμα διαφορετικό από αυτό που σπούδασε. Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τον ίδιο, οι σπουδές περνάνε σε δεύτερη μοίρα...
«Σκιαγραφώντας τον μέσο εργαζόμενο πρέπει να διαπιστώσουμε πως οι σπουδές μπαίνουν συνήθως σε δεύτερη μοίρα. Μορφωμένα παιδιά δουλεύουν ως σερβιτόροι ή να κάνουν ευκαιριακές δουλειές. Οι ευκαιρίες σε παιδιά τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι περιορισμένες. Πρέπει να βρεθούν τρόποι ώστε να κρατήσουμε τα παιδιά στη χώρα μας. Και πρέπει να προστεθεί εδώ πως οι εργασιακές συνθήκες δεν είναι κατάλληλες. Και δεν είναι κατάλληλες αφού δεν υπάρχουν συλλογικές συμβάσεις, που μέσα από αυτές θεσμοθετούνται δικαιώματα εκπαίδευσης, δηλαδή πληρώνονται η εκπαίδευση και τα πτυχία που έχει ο καθένας. Μέσα από τις συλλογικές συμβάσεις γίνονται αυτά. Πρέπει να εξασφαλίζονται μισθοί αξιοπρέπειας και, όσο λείπουν αυτές οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας που διασφαλίζουν το μορφωμένο προσωπικό, δυστυχώς θα έχουμε αυτήν την ασυδοσία», ανέφερε. Ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου μίλησε και για την αναντιστοιχία αγοράς εργασίας-σπουδών, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Έχουμε ένα μείζον πρόβλημα. Δεν είναι συνδεδεμένη η παραγωγή με την εκπαίδευση. Είναι ένα έλλειμμα της χώρας που πρέπει να το δούμε. Να κατευθυνθούμε σε κλάδους της οικονομίας στους οποίους υπάρχει ζήτηση και όχι σε κλάδους της οικονομίας που έχουν κορεστεί. Όταν υπάρχουν τόσοι αδιόριστοι καθηγητές, γιατί να σπουδάσει κάποιος σε μια σχολή όπου το σενάριο της ανεργίας είναι υπαρκτό, και να μη σπουδάσει στους υπολογιστές όπου υπάρχει μια σχετική ζήτηση; Πρέπει να είναι συνδεδεμένη η παραγωγή με την αγορά εργασίας».
Υψηλή απασχόληση
H εφημερίδα επικοινώνησε και με τον κ. Γιώργο Ξανθό, ο οποίος είναι επίκουρος καθηγητής Διοίκησης Τουριστικών Επιχειρήσεων και Επιχειρήσεων Φιλοξενίας στη Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας του ΤΕΙ Κρήτης. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο τουρισμός με την ευρεία σημασία του όρου συγκεντρώνει τα υψηλότερα ποσοστά απασχολησιμότητας.
«Η χώρα έχει υψηλή ανεργία της τάξης του 18-20%, και αυτό οφείλεται στο γεγονός πως δε μεγεθύνεται η ελληνική οικονομία με ρυθμούς που να δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας. Η Κρήτη απορροφάει 6 στους 100 εργαζόμενους απ’ όλη την Ελλάδα. Απασχόληση στην Κρήτη φαίνεται πως δημιουργεί ο κλάδος της εστίασης, τα καταλύματα, τα ταξιδιωτικά γραφεία, οι υπηρεσίες φύλαξης και ασφάλειας, η γραμματειακή υποστήριξη, ή δραστηριότητες που σχετίζονται με την προστασία. Αυτοί είναι οι κλάδοι που δεν έχουν πτωτικές τάσεις στην απασχόληση. Πολύ απλά, ο τουρισμός με την ευρύτερη σημασία του όρου δημιουργεί τη μεγαλύτερη απασχολησιμότητα στην Κρήτη. Αλλά και οι ιατρικές υπηρεσίες δε χάνουν θέσεις εργασίας. Όσον αφορά στις συνθήκες εργασίας στην Κρήτη, δε διαφέρουν από εκείνες της υπόλοιπης Ελλάδας. Δε διαφέρει η Κρήτη σε κάτι».
Ο κ. Ξανθός αναφέρθηκε και στο γεγονός πως η αναντιστοιχία σπουδών και αγοράς εργασίας σχετίζεται με τη γενικότερη οικονομική καθίζηση.
«Το γεγονός ότι πολλά μορφωμένα άτομα κάνουν ένα επάγγελμα εντελώς διαφορετικό από εκείνο που σπούδασαν είναι αποτέλεσμα της γενικότερης οικονομικής καθίζησης. Όταν ένας πολιτικός μηχανικός δεν μπορεί να βρει εργασία, τότε αυτό δεν οφείλεται στις σπουδές του. Εάν δε γίνουν μεγάλες δημόσιες επενδύσεις, πού θα εργαστεί; Άλλο πράγμα να έχουμε θέσεις εργασίας, όπως για παράδειγμα μια χημική βιομηχανία που θέλει ανθρώπους να δουλέψουν κάτω από αυτήν, και άλλο να έχω πτυχίο πολιτικού μηχανικού αλλά να δουλεύω στη διοικητική-γραμματειακή υποστήριξη μιας εταιρείας. Εάν η οικονομία μεγεθυνθεί, αυτός που θα τελειώσει μια σχολή και έχει πάρει έναν συγκεκριμένο τίτλο σπουδών, λίγο-πολύ θα βρει δουλειά σε αυτά που σπούδασε. Τα πανεπιστήμιά μας παράγουν ανθρώπους που έχουν καλό υπόβαθρο. Το ότι θα δουλέψει ένας απόφοιτος το γνωρίζει. Αλλά αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την οικονομική συγκυρία. Κάποια επαγγέλματα είναι εκτός εποχής με την ευρεία έννοια του όρου. Η τεχνολογία απαξιώνει επίσης πολλές θέσεις εργασίας. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, για παράδειγμα, έχει δώσει τη δυνατότητα σ’ έναν λογιστή να παρακολουθεί πολλές εταιρείες. Η συρρίκνωση της εθνικής οικονομίας έχει άμεσες επιπτώσεις στην αγορά εργασίας, καθώς, από τα 220 δισ. του ΑΕΠ, έχουμε απολέσει το 25%», ανέφερε ακόμη ο κ. Ξανθός.
Τέλος, ο ίδιος έκανε σαφή αναφορά στις σημερινές εργασιακές συνθήκες όπως αυτές επικρατούν. Συγκεκριμένα, όπως είπε, «η συρρίκνωση της εθνικής οικονομίας έχει φέρει δυσκολίες στον ιδιωτικό τομέα. Ο εργοδότης δεν μπορεί εύκολα να πληρώνει στην ώρα του, ούτε οι καταναλωτές μπορούν να αγοράζουν. Το τρίτο είναι πως η Κρήτη απασχολεί πολλούς στον τουρισμό με την ευρύτερη σημασία του όρου. Αλλά το θέμα είναι πως οι άνθρωποι μετά τη λήξη της τουριστικής σεζόν επιστρέφουν σε φάση μη απασχόλησης. Συνολικά, η οικονομικά επηρεάζει τις θέσεις εργασίας στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία. Το 32% του εργατικού δυναμικού είναι κάτοχοι τίτλου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σε σχέση με το 9% που ήταν το 1981. Το αξιακό πρότυπο του εργατικού δυναμικού είναι πολύ διαφορετικό σε σχέση με κάτι δεκαετίες πριν. Εάν η οικονομία είχε ρυθμούς 3,5-4%, λίγοι άνθρωποι θα ήταν χωρίς δουλειά και μακριά από αυτό που σπούδασαν. Για τα δεδομένα της ελληνικής οικονομίας, είναι πολύ δύσκολο να βρει κάποιος απόφοιτος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ένα επάγγελμα αντίστοιχο με αυτό που σπούδασε. Και αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους ανθρώπους των θεωρητικών επιστημών».
Το 47,8% των πτυχιούχων του ΤΕΙ Κρήτης έχει σταθερή δουλειά
Τέλος, η κ. Μαριάννα Αλογδιανάκη, σύμβουλος σταδιοδρομίας του Γραφείου Διασύνδεσης του ΤΕΙ Κρήτης, μίλησε για την αγορά εργασίας αλλά και για τους αποφοίτους του ΤΕΙ Κρήτης, όπου τα ποσοστά απασχολησιμότητας είναι υψηλά.
«Οι σχολές και τα τμήματα του ΤΕΙ Κρήτης ανοίγουν μια μεγάλη γκάμα επαγγελμάτων, που φυσικά αφορούν και εργοδότες και πτυχιούχους. Στο κομμάτι της πρακτικής άσκησης, που είναι θεσμοθετημένη μέσα στο πρόγραμμα σπουδών, μιλάμε για επίβλεψη των φοιτητών από κατάλληλο προσωπικό, είτε του φορέα είτε της επιχείρησης που έχει ανάλογες ικανότητες και δεξιότητες. Επομένως, υπάρχει πλήρης αντιστοιχία στο πρώτο βήμα για την εργασιακή ζωή. Ο πτυχιούχος έχει τη δυνατότητα να “απλωθεί” με βάση τα ενδιαφέροντά του στον χώρο, με βάση πού θέλει να πάει. Αυτό που αλλάζει στον κόσμο σε σχέση με τα επαγγέλματα είναι οι δεξιότητες. Θα ζητούν μηχανικό αλλά θα τον ζητούν με νέες δεξιότητες. Γι’ αυτό οι νεοεισερχόμενοι πρέπει να συνδυάσουν την ειδικότητά τους με ευρύτερες γνώσεις και ίσως με κάποια δεύτερη εξειδίκευση, η οποία θα έχει τη μορφή μεταπτυχιακού προγράμματος ή κάποιας μορφής κατάρτισης».
Μιλώντας στην εφημερίδα η κ. Αλογδιανάκη ανέφερε ποσοστά αποφοίτων του ΤΕΙ τα τελευταία τρία χρόνια τα οποία βρίσκονται στην αγορά εργασίας. Το γεγονός πως οι απόφοιτοι του ΤΕΙ Κρήτης σ’ ένα μεγάλο ποσοστό κάνουν ένα επάγγελμα συναφές με αυτό που σπούδασαν επιδέχεται πολλών ερμηνειών. Μια πρώτη ερμηνεία είναι το γεγονός πως υπάρχει θεσμοθετημένη πρακτική άσκηση, με αποτέλεσμα ο φοιτητής να έρχεται άμεσα σε επαφή με την αγορά εργασίας από τα προπτυχιακά του χρόνια. Μια άλλη ερμηνεία είναι πως οι απόφοιτοι του ΤΕΙ διαθέτουν περισσότερες τεχνικές γνώσεις απ’ ό,τι ένας απόφοιτος ΑΕΙ.
Τα ποσοστά της επαγγελματικής ενασχόλησης των αποφοίτων του ΤΕΙ Κρήτης είναι ενδεικτικά. Συγκεκριμένα, η κ. Αλογδιανάκη αναφέρει πως «μόνο ένα 20% δεν εργάζεται από τους πτυχιούχους. Το 47,8% εργάζεται και μάλιστα ο μεγαλύτερος αριθμός εργάζεται σε σταθερή δουλειά και σε σχέση με το πτυχίο του. Μικρότερο είναι το ποσοστό της ετεροαπασχόλησης. Το 80% δουλεύει. Το δείγμα της μελέτης που εκπονήθηκε ήταν 1.236 άτομα, τα οποία είναι πτυχιούχοι απ’ όλες τις σχολές του ΤΕΙ Κρήτης. Οι φοιτητές έχουν ένα συγκεκριμένο προσανατολισμό και αυτός έχει σχέση με το δυναμικό τους και πόσο δυναμικά βλέπουν την εξέλιξή τους στην αγορά εργασίας».
Μεταξύ άλλων, η κ. Αλογδιανάκη επισήμανε πως, «όταν κάποιος απευθυνθεί στο ΤΕΙ Κρήτης, θα ζητήσει διαιτολόγο, απόφοιτο Διοίκησης Επιχειρήσεων, μηχανικό Πληροφορικής, γεωπόνο, κ.ά. Η αγορά εργασίας ζητάει ανθρώπους υψηλής εξειδίκευσης, που να είναι ευπροσάρμοστοι και εύκολα να μαθαίνουν νέα δεδομένα. Να είναι ανοιχτοί στη μάθηση. Η “διά βίου σταδιοδρομία και διά βίου μάθηση” είναι ένα σύνθημα που κυριαρχεί στις μέρες μας. Πρέπει να ξέρεις πολλά πράγματα για να μπορείς να κινείσαι σωστά και στον χώρο που καλείσαι να εργαστείς, αλλά και σε σχέση με το τι ζητάς εσύ με την εξειδίκευσή σου».
